Narożny budynek przy ul. Wilczej #35/41 należy do zespołu urbanistycznego Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM). W marcu 2017 roku po raz trzeci znalazł się w rejestrze zabytków [24].

Jest to narożny budynek z wysokim parterem i siedmioma piętrami. Od pozostałych odróżnia się pierwsze piętro, które wraz z parterem otaczają szare, boniowane okładziny. Na wysokości drugiego piętra znajduje się pas okien balkonowych, a fasada zmienia kolor na żółty. Wyżej znajdują się cztery pasy okienne, piąty pas cofniętego piętra, a nad nim wysunięty potężny gzyms. Od strony ul. Marszałkowskiej są trzy piony po dwa okna. Pod środkowym pionem do budynku prowadzą drzwi wejściowe z lizenami po obu stronach i zwieńczeniem ze ślimakami u góry (powtarzanym przy oknach trzeciego piętra). Od strony ul. Wilczej w pionie narożnym nie ma okien, znajduje się natomiast wysunięty balkon (na wysokości drugiego piętra) oraz zegar ścienny (na wysokości szóstego piętra). Kolejne osiem pionów po dwa okna po tej stronie ma taki sam układ jak od ul. Marszałkowskiej.

Do budynku od ul. Marszałkowskiej po południowej stronie przylega bogato zdobiona brama z ceramicznymi kasetonami (łączy ona budynek z sąsiednim adresem ul. Marszałkowska 55/73). Kiedyś plotka głosiła, ze szerokość bramy jest taka, by w środku mógł stanąć czołg. Warto zwrócić uwagę na znajdujące się na fasadzie poniżej ostatniego rzędu okiem sgraffitowe wyobrażenie warszawskiej syreny. jest to syrena socrealistyczna, przyzwoicie ubrana pani w średnim wieku, z kokiem na głowie [7].

Elementem artystycznej dekoracji budynków MDM były mozaiki tworzone przez absolwentów Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych z Sopotu, pod kierunkiem profesor Hanny Żuławskiej [8]. Dekoracją tego budynku jest zegar z kurantem, znajdujący się w narożniku ul. Marszałkowskiej i ul. Wilczej. Zegar wykonano w Sopocie. Został zamontowany na początku lat 50-tych XX wieku [11]. Tarcza powstała według projektu Hanny Główczewskiej. Jest ceramiczny, wykonany w technice mozaiki szkliwionej. Ma powierzchnię 16 m2 i tworzy go 160 tys. małych, kolorowych kafelków. Wykonanie dzieła trwało cztery tygodnie. Autorka projektu została uhonorowana tablicą umieszczoną na budynku [13]. Pod zegarem znajduje się balkon, a pod nim dwa głośniki. Dawniej o pełnej godzinie odgrywały one "Warszawiankę". Później po protestach zrezygnowano z tego [25].

Na fasadzie budynku od ul. Wilczej 35/41 znajduje się też tablica pamięci Harcerskiej Poczty Polowej. Została wykonana ze spiżu przez Eugeniusza Kozaka, a zaprojektował ją Roman Filipowicz. Widnieje na niej napis: „Tu, przy ul. Wilczej 41, mieściła się podczas Powstania Warszawskiego Harcerska Poczta Polowa zorganizowana oraz obsługiwana przez harcerzy Zawiszy z Szarych Szeregów najmłodszych żołnierzy Armii Krajowej. Tablica ufundowana przez Pracowników Poczty Polskiej wrzesień 1993 rok” [15]. Tablicę odsłonił w 1993 roku komendant główny „Zawiszaków”, harcmistrz Przemysław Górecki [15].

Ul. Wilcza to dawna droga narolna biegnąca środkiem pól należących od 1408 roku do wójtów warszawskich. Pod koniec XV wieku urząd ten sprawowali Wilkowie, od których grunty otrzymały nazwę Wilcze lub na Wilczem. Około 1765 roku właściciel Wilczego, marszałek Franciszek Bieliński, rozpoczął parcelację, zmieniając drogę w ulicę, którą wymierzył geometra Maciej Deutsch. Nazywano ją najpierw Kałęczyńską, gdyż Wilcze leżało na terenie Kałęczyna. W 1770 roku ulica otrzymała nazwę Wilcza. Pierwsza zabudowa zaczęła powstawać około 1765 roku [23].

W 1862 roku parcele w miejscu dzisiejszego budynku były wyznaczone, jednak jeszcze bez budynków. Mogły tu znajdować się ogrody lub sady.

W 1908 roku cała pierzeja była już zabudowana. W części dzisiejszego budynku istniała kamienica pochodząca z lat 80-tych XIX wieku, należąca do Mariana Próchnickiego. Był to trzypiętrowy dom o dość przeciętnej architekturze [1]. Architektem mógł być A. Spitzbarth [2].

Fazy dalszej rozbudowy ul. Wilczej przypadają na 1900 rok oraz na lata 1910-1914. W tym drugim okresie pojawiły się sześciopiętrowe kamienice o numerach 23, 29, 31 i 35 [23].

Kamienica Fruzińskiego

Znany cukiernik Jan Fruziński [23], właściciel kilku kamienic i fabryk w Warszawie [3] zaplanował na rogu ul. Marszałkowskiej i ul. Wilczej swój dom reklamowy, mieszczący główny skład firmy, sklep oraz cukiernię, tzw. salon de degustation, czyli miejsce, gdzie w artystycznym otoczeniu każdy może spróbować wyrobów fabryki. Kamienica otrzymała neorokokowy (historyzujący) wystrój. Projekt był dziełem Juliusza Nagórskiego. Architekt został wybrany jako specjalista od historyzmu francuskiego. Dom otrzymał oświetlenie elektryczne, gazowe ogrzewanie centralne na parterze, antresoli i w mansardzie oraz piecowe na pozostałych piętrach. Był podłączony do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz posiadał instalację centralnego odkurzania. Koszt prac wykonanych w latach 1913-1914 wyniósł 95 tys. rubli, wyposażenie sklepów kosztowało 36 tys. rubli, a zakupu budynku wraz z gruntem 139 tys. rubli [1].

Głównym wykonawcą robót był architekt Ludwik Panczakiewicz. Żelazną bramę główną, balustrady balkonów i schodów, kapitele zewnętrznych kolumn i obramowanie wystaw wykonała firma Zieleziński, świeczniki z brązu firma braci Łopieńskich, a rzeźby w marmurze Feliks Giecewicz. Sztukateria wewnątrz domu powstała według koncepcji Józefa Gardeckiego i wykonała ją firma Bracia Horn i Rupiewicz. Autorem drewnianych zdobień, w tym boazerii, był Stanisław Smoczyński. Mebli dostarczyli Wędrychowski oraz Mościcki [1].

Sam dom powstał na bazie przebudowy kamienicy Próchnickiego, jednak w oryginalnym stanie pozostawiono tylko fundamenty i mury piwnic, dodatkowo wzmocnione. Kamienica otrzymała solidną konstrukcję, gdyż w ścianach nośnych oraz w stropach użyto słupów i belek żelaznych. Parter oraz antresolę (pierwsze piętro) przeznaczono na witryny sklepowe i wyłożono granitem polerowanym włoskim w odcieniu różowym, a częściowo fińskim w odcieniu brązowym (kolumny i cokoły). Główny przejazd (od ul. Wilczej) obramowano marmurem węgierskim w odcieniu czerwonym. W marmurze wyrzeźbiono maszkarony zdobiące narożne wejście oraz przejazd bramny (nad bramą znalazł się maszkaron żeński). Kondygnację drugiego piętra ozdobiono balkonami ze sztucznego piaskowca, zwieńczonymi balustradą tralkową a wyższe piętra finezyjnie kutymi balustradami żelaznymi. Pozostałe zewnętrzne ozdoby sztukatorskie wykonano w cemencie. Zwieńczona olbrzymim mansardowym dachem fasada (kryjącym szóste piętro, na którym znajdowały się pracownie malarskie wraz z mieszkaniami) od ul. Marszałkowskiej była symetryczna. Od ul. Wilczej uzupełniono ją asymetrycznym fragmentem [1].

Pomimo dość niewielkiej parceli (kamienica była wysoka ale zajmowała niewielką powierzchnię) wygospodarowano oprócz klatki schodowej głównej dwie klatki służbowe. Tzw. podnośnicę osobową, czyli windę zainstalowano jedynie w tej pierwszej. Większą część kamienicy zajmowały lokale Fruzińskiego (róg Marszałkowskiej i Wilczej) z osobnymi pomieszczeniami na sklep oraz salon degustacyjny. Prawą stronę parteru oraz antresoli zajmował dwukondygnacyjny salon fryzjerski J. Bagnowskiego z osobnymi salonami dla Panów i dla Pań, również utrzymany w stylu Ludwika XV ale z boazeriami malowanymi na biało [26].

Salon degustacyjny był podzielony na dwa pomieszczenia kolumnami. Wynikało to ze względów konstrukcyjnych, w kolumnach znajdowały się żelazne słupy nośne. Do salonu prowadziły oszklone drzwi. Był to typowy salon francuski, z jasnym dywanem na podłodze, marmurowym kominkiem (nad nim lustro w złoconych ramach), zegarem i parą kandelabrów [26]. W salonie umeblowanym w stylu Ludwika XV (XVI [4]) ściany były zdobione boazeriami rzeźbionymi w orzechu amerykańskim i jaworze oraz z adamaszkowym obiciem. Nad marmurowym kominkiem i zdobiącymi go kandelabrami znajdowało się lustro w złoconych ramach. Na ścianach umieszczono kinkiety z brązu oraz kopie XVIII-wiecznych scen miłosnych pędzla François Bouchera. Meble sklepowe wraz z gablotami z witrynami kryształowymi były bogato rzeźbione. Pomieszczenia udekorowano fasetami oraz rozetami towarzyszącymi żyrandolom w kształcie kryształowych pająków [1]. Czekoladę podawano w małych porcelanowych filiżankach, niewiele większych od tych do czarnej kawy, oraz biszkopty, które firma zaczęła produkować fabrycznie [26].

Z lewej strony sklepu mieściła się kasa, a z prawej na długiej ladzie piętrzyły się stosy czekoladek, karmelków, kandyzowane owoce, tak zwane Palermo, marrons confit i ogromny wybór bombonierek. Widoczne na ladach sklepowych marmury (jak i marmury na stolikach w salonie degustacyjnym) o nazwie „vert des Alpes” firmy Orth były sztuczne. Z prawej strony umieszczono wielki zegar. Na suficie znajdowały się dwie pary po dwie rozety i żyrandole boczne oraz jedna para środkowa. Tu również wszystkie żyrandole były w formie brązowo-kryształowych pająków [26].

W dwudziestoleciu międzywojennym przy ul. Wilczej 35/41 mieszkali słynni kardiolodzy Wanda Wysznacka-Aleksandrow i Dymitr Aleksandrow [23].

Działało tu również Prywatne Gimnazjum Humanistyczne (co najmniej do 1934 roku), a następnie Prywatne Gimnazjum Męskie (co najmniej do 1937 roku) im. A. Kreczmara [2], szkoła średnia Towarzystwa Kultury Polskiej [19]. Była tu również siedziba Prywatnej Szkoły Powszechnej Żeńskiej im. Leonii Rudzkiej [17].

W 1918 roku w lokalu Gimnazjum Michała Kreczmara rozpoczęło działalność późniejsze Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Księcia Józefa Poniatowskiego [18], dzisiaj V Liceum Ogólnokształcące. Było to gimnazjum o profilu humanistycznym do którego przyjmowano byłych żołnierzy walczących podczas I wojny światowej, chcących kontynuować naukę w klasach od V do VIII. W 1919 roku dwukrotnie zmieniano nazwę szkoły, najpierw na Państwową Szkołę dla Byłych Wojskowych, a następnie na Państwowe Gimnazjum dla Byłych Wojskowych. W 1922 roku zmieniono charakter szkoły na ogólnodostępne gimnazjum, a nazwę na Państwowe Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego. W 1924 roku szkołę przeniesiono do gmachu przy ul. Złotej 53 [20].

Harcerska Poczta Polowa

2 sierpnia 1944 roku z inicjatywy hm. Kazimierza Grendy „Granicy” w budynku szkolnym przy ul. Wilczej 41 zorganizowana została Harcerska Poczta Polowa (Powstańcza Poczta Polowa [14]). Stała się ona ewenementem w skali światowej. Listonoszami byli najmłodsi harcerze Szarych Szeregów, przeważnie w wieku 12-15 lat, nazywani „roznosicielami radości”. Do 3 września roznieśli ponad 150 tysięcy listów [15]. Poczta podlegała cenzurze wojskowej i była czytana, więc treść listów miała nie przekraczać 25 słów. W Śródmieściu list dochodził w dniu nadania, na Mokotów wędrował dwa dni. Poczta służyła do przesyłania korespondencji zarówno wojskowej, jak i cywilnej [14]. Przesyłki były zwolnione od opłat, nadawców proszono jedynie o dobrowolne datki [15].

Poczta rozpoczęła działalność 5 (6 [14]) sierpnia. Tworzyło ją osiem urzędów pocztowych oraz czterdzieści skrzynek pocztowych [14]. Były to małe przedwojenne skrzynki pocztowe z dużym białym orłem na środku, znalezione w siedzibie Poczty Polskiej [16]. Oddział przy ul. Wilczej miał numer siedem. Komendantem poczty został Jerzy Kozłowski, jego zastępcą Władysław Olędzki. Głównym zaopatrzeniowcem był "Kruszyna". Kazimierz Brzeziński i Edward Maliszewski zostali cenzorami, podobnie jak Kazimierz Grenda, Krzysztof Wierusz-Kowalski "Rakowski", Edward Maliszewski "Sikora", Aniela Urbanowicz i Zdzisława Bytnarowa [14].

19 sierpnia Harcerska Poczta Polowa i Wojskowa Poczta Polowa połączyły się w jedną [15]. 5 (2 [15]) września zostały wprowadzone znaczki Poczty Polowej, konkursowego projektu Stanisława "Miedzy" Tomaszewskiego [14] i Mariana Sigmunda. Wydrukowano 13 750 znaczków w pięciu kolorach. Prawie cały ich zapas trafił do urzędu pocztowego przy ul. Wilczej. Poczta zaprzestała swojej działalności w dniu kapitulacji. Całe archiwum wraz ze znaczkami zostało nocą zakopane w metalowych skrzynkach pocztowych na podwórzu przy Wilczej 41. Po wojnie zostało wydobyte przez Służbę Bezpieczeństwa, jego los jest nieznany [15].

Na dziedzińcu domu, odbył się ostatni harcerski powstańczy apel [14]. Sam budynek został dość poważnie uszkodzony (spalony) podczas Powstania Warszawskiego. Ponieważ posiadał solidne mury, nadawał się do odbudowy [1], jednak nie został odbudowany.

Rozbiórkę rozpoczęto w 1946 roku a do 1950 roku dotrwał jedynie parterowy „ogryzek” kamienicy. Ostatecznie został rozebrany podczas poszerzania ul. Marszałkowskiej oraz budowy MDM [1]. Był to pierwszy fragment MDM zaplanowany do realizacji. Dłuższe pierzeje pl. Konstytucji zamknęły bliźniacze bloki z ciągiem filarowych podcieni. Od południa wprowadzono uskok w linii pierzei, obejmujący wylot nowo wytyczonej ulicy (dzisiejszej ul. Waryńskiego). Początkowo planowano ustawienie na placu monumentalnych rzeźb, ostatecznie zastąpiono je ogromnymi kandelabrami, które miały porządkować zachwianą symetrię kompozycji. Zespół MDM I (odcinek od ul. Wilczej do pl. Zbawiciela) oddano do użytku 22 lipca 1952 roku [12].

Przy ul. Wilczej 41 róg ul. Marszałkowskiej 55/73 działał bar kawowy Pod Kurantem. Wystrój wnętrza zaprojektowała Xymena Zaniewska [6]. Nawiązywał do manierystycznej sztuki gdańskiej i zajmował aż dwa piętra. Pełno w nim było drewnianych boazerii [22]. Jako pierwszy w Warszawie już w 1953 roku serwował grzane piwo oraz wuzetkę [5].

Obok znajdował się Bar mleczny Złota Kurka [22], przykład wnętrz socrealizmu. Początkowo był dwupiętrowy, później o połowę mniejszy. Dawne dekoracje zostały zasłonięte w latach 90-tych XX wieku sidingiem. Przetrwały dwie mozaiki. Na jednej są krowy i kury, na drugiej kozy i owce. Wiele elementów wystroju zachowało się też w salonie piękności IZIS (od ul. Marszałkowskiej). Oryginalny jest też neon [7].

Oba lokale opisał w Złym Leopold Tyrmand. O Barze Pod Kurantem, gdzie doktor Halski i Marta Majewska spotkali się na pierwszą randkę [22] pisał następująco: "gustowne draperie, solidne boazerie, farfurki i cenne talerze, ciężkie, wytworne meble, kute w miedzi kinkiety, (...) dębowe schody wewnętrzne i belkowany strop. Mimo woli nasuwał myśl, że w fotelach tych i przy stołach zasiądą ludzie poważni, rozważający w chwilach wolnych zagadnienia wzrostu wydajności pracy w kierowanych przez siebie przedsiębiorstwach i zakładach albo powtarzający (...) plotki o troskach rodzinnych profesorów Politechniki. Tymczasem stało się inaczej: na antresoli kawiarni ustawiono fortepian, przy fortepianie usiadł młody człowiek o wyraźnej skłonności do synkopowanej muzyki, przy stołach pojawili się przedstawiciele warszawskiej cyganerii urzędniczej, w drzwiach wejściowych ukazywały się coraz częściej sylwetki młodzieńców w bardzo wąskich spodniach, w krótkich paletkach i na zagadkowo wysokich gumowych podeszwach oraz dziewcząt w luźnych płaszczach o olbrzymich kołnierzach przypominających odwrócone do tyłu, wielkie śliniaki" [7]. Z kolei pod koniec książki w Złotej Kurce pewien marynarz pokonał bandę łobuzów [22].

Piwiarnia Warki

Obecnie w pomieszczeniach dawnego Baru pod Kurantem działa od 2008 roku pub sportowy. Jest to dwupoziomowy, klimatyzowany lokal, z ogródkiem piwnym działającym latem. Organizowane jest tu karaoke i muzyka na żywo, można też na wielkich telewizorach oglądać mecze [5].