Komora wodna Praga


Komora wodna Praga

Komora Wodna to budynek, w którym dawniej przyjmowano opłaty za przejazd mostem łyżwowym. Funkcjonował tylko 40 lat - po tym czasie udostępniono stały Most Kierbedzia i komora przestała być potrzebna. Jest to jeden z najstarszych budynków na Pradze, obecnie mieści się w nim Urząd Stanu Cywilnego. Mijając go należy koniecznie przyjrzeć się, jak wysoko sięgała woda podczas powodzi oraz zobaczyć na trójkątnym tympanonie nad wejściem jak wygląda hippokamp (koń ciągnący Neptuna).

rejestr zabytkówrejestr zabytkówtablica pamięcitablica pamięciurządurząd

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Wybrzeże Helskie, ulica ks. Ignacego Kłopotowskiego
  • Rok powstania:  1824-1825
  • Obszar MSI:  Stara Praga
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  administracyjna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Accardi Tomasz, Corazzi Antonio , Maliński Paweł, Poniński Adam

Opis urbanistyczny:

Komora Wodna (ul. Kłopotowskiego #1/3, inne nazwy to Dom Mostowy lub Dom Pod Kolumnami) została wybudowana w stylu klasycystycznym, według projektu Antonio Corazziego. Budowla wsparta na filarach składa się z wyższego środkowego członu zwieńczonego ryzalitem i symetrycznych bocznych skrzydeł [2]. Charakterystycznym elementem budynku komory wodnej jest wykonana przez Tomasza Accardiego i Pawła Malińskiego [11] płaskorzeźba "Neptun na rydwanie" [14] w trójkątnym tympanonie, przedstawiająca boga mórz, Posejdona, pędzącego na rydwanie ciągniętym przez hippokampy – konie o rybich ogonach.

Obiekty, pomniki, tablice:

Na budynku są umieszczone tablice z XIX wieku, które pokazują poziom wód z czasów wylewów Wisły z 1813 roku – 10 cm powyżej linii fundamentu, z 1839 roku gdzie stan wody był równy z terenem na którym stoi komora i z 1844 roku, kiedy odnotowano najwyższy stan wody - około 62 cm powyżej stanu z 1839 roku [12].

XVIII wiek i wcześniej:

Powstanie mostów łyżwowych, które umożliwiały sezonową przeprawę przez Wisłę było przyczyną budowy komory wodnej, czyli budynku administracyjnego w którym pobierano opłaty za przejazd mostem i przewóz towarów [1]. Początkowo mosty na płaskodennych łodziach zwanych łyżwami powstawały podczas ważniejszych wydarzeń, jak przeprawy wojsk albo wolne elekcje [2]. Dopiero w 1775 roku został zbudowany stały most ma łodziach, zwany mostem Ponińskiego, który połączył ulicę Bednarską i Szeroką (dziś Kłopotowskiego). Nazwa mostu pochodzi od nazwiska podskarbiego wielkiego koronnego Adama Ponińskiego, który wywalczył dla siebie monopol na pobieranie opłat za przejazd nim [2]. Przeprawa ta była czynna przez większą część roku, a gdy przychodziła zima most rozbierano [4].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan z mostem Ponińskiego

[1779] Plan z mostem Ponińskiego (źródło)

Most Ponińskiego

[1794] Most Ponińskiego (źródło)

XIX wiek:

W latach 1824-25 [5] w sąsiedztwie przyczółku mostu po stronie praskiej, w miejscu koszar pontonierów [14], wzniesiono budynek komory celnej (wodnej). Budynek komory był połączony z tyłu z budynkiem lazaretu wojskowego, później rozbudowanego jako zespół carskich magazynów wojskowych, zniszczonych w 1944 [14]. Odpowiednikiem komory po lewej stronie Wisły były łaźnie Teodozji Majewskiej przy ulicy Bednarskiej.

Warszawa rozwijała się dynamicznie pod względem gospodarczym i infrastrukturalnym. W 1864 roku otwarto pierwszy most stały - Most Kierbedzia (obecnie na jego filarach stoi Most Śląsko - Dąbrowski). To był „cios” dla budynku, który jedynie przez 40 lat pełnił swoją funkcję. Nie opłacało się już budować mostów łyżwowych, które przestały być użytkowane [1].

Do 1869 roku praktycznie zapomniano o budynku komory wodnej, który niszczał przez brak jakichkolwiek działań. Wtedy właśnie zdecydowano o jego renowacji. Usunięto zachodnie skrzydło. W jego miejscu od lat 1899-1900 przeprowadzono tory wąskotorowej kolejki jabłonowskiej (Jabłonna-Otwock), zaprojektowanej przez inż. Krzysztofa Kiersnowskiego. Kolej funkcjonowała do lat 50-tych XX wieku [15]. Wschodnie zostało gruntownie wyremontowane i oddane do ponownego użytku jako budynek mieszkalny dla pracowników wodociągów praskich [1]. Bowiem w tym właśnie roku uruchomiono wodociąg dla praskiej części Warszawy, który usytuowany był między dzisiejszymi ulicami Kłopotowskiego i Okrzei. Działał on przez 27 lat do 1896 roku. Budynek wodociągów wraz z wieżą ciśnień miał formę nakrytej kopułą rotundy z przyległą wieżą zwieńczoną tarasem z balustradą. Projektantami budynku byli architekci: Zygmunt Kiślański i Edward Cichocki. Niestety budynki nie przetrwały do naszych czasów, istniały do 1944 roku [6].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zaćmienie słońca w roku 1851

[1851] Zaćmienie słońca w roku 1851 (źródło)

Widok na Komorę Wodną

[1858] Widok na Komorę Wodną (źródło)

Komora Wodna i most Ponińskiego

[1859] Komora Wodna i most Ponińskiego (źródło)

Wodociąg praski, za nim budynek Komory Wodnej

[1885] Wodociąg praski, za nim budynek Komory Wodnej (źródło)

Komora wodna

[1911] Komora wodna (źródło)

Okres międzywojenny:

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Komora wodna

[1925] Komora wodna (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W latach 1944-1945 w budynku komory wodnej mieszkali saperzy radzieccy budujący drewniany most wysokowodny służący wojsku, łączący ul. Karową z ul. Kłopotowskiego [7]. Prawobrzeżna Warszawa nie została doszczętnie zniszczona w czasie wojny, a budynek komory wodnej przetrwał bez poważniejszych uszkodzeń.

Odbudowa stolicy:

Po wojnie ponownie pełnił funkcję budynku mieszkalnego. Mieściła się tutaj też siedziba Biura Turystycznego "Juventur" [8].

Czasy PRL-u:

W latach 60-tych XX wieku budynek Komory Wodnej był bardzo zaniedbany, a w obliczu powstawania wokół nowych osiedli zagroziło to jego całkowitą rozbiórką. W 1965 roku został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 547 [1], dzięki czemu go uratowano. Zdecydowano się jednak na usunięcie płaskorzeźby Neptuna ze względu na niebezpieczeństwo jej odpadnięcia. Przeprowadzona w latach 1975-1980 przez B. Świderskiego [14] renowacja budynku umożliwiła mu powrót do dawnej świetności. Wnętrze zostało dokładnie odtworzone, wyremontowano również zewnętrzną fasadę budowli [9]. Budynek komory wodnej stał się w 1986 roku Urzędem Stanu Cywilnego dla Pragi Północ [10].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Osiedle

[1968] Osiedle "Panieńska i Komora Wodna (źródło)

Komora Wodna przy ulicy Karola Wójcika

[1968] Komora Wodna przy ulicy Karola Wójcika (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W latach 2007-2008 wykonano remont kapitalny budynku. Odnowiono elewację, wymieniono instalacje gazowe, wodno-kanalizacyjne i telekomunikacyjne oraz część dachu. Pozostały jedynie stare, drewniane okna. Od tego czasu jest tu Urząd Stanu Cywilnego [16].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Latarnie

[2008] Latarnie (źródło)

Neptun

[2008] Neptun (źródło)

Zmiany po renowacji

[2008] Zmiany po renowacji (źródło)

Zmiany po renowacji

[2008] Zmiany po renowacji (źródło)

Zmiany po renowacji

[2008] Zmiany po renowacji (źródło)

Komora wodna

[2010] Komora wodna (źródło)

Przejście

[2010] Przejście (źródło)

Komora Wodna

[2013] Komora Wodna (źródło)

Tympanon

[2014] Tympanon (źródło)

Tablica upamiętniająca poziom wody na Wiśle

[2014] Tablica upamiętniająca poziom wody na Wiśle (źródło)

Wnętrze budynku

[2014] Wnętrze budynku (źródło)

Przejście

[2015] Przejście (źródło)

Pałac Ślubów - I piętro

[2016] Pałac Ślubów - I piętro (źródło)

Opis przygotowano: 2017-03