Park Skaryszewski (Skaryszak) zajmuje 58 ha (49.56 ha [29]) na prawym brzegu Wisły [21]. Jest drugim największym parkiem Warszawy (po Łazienkach) [6]. Jego nazwa nawiązuje do dawnej osady Skaryszew, a patronem jest Ignacy Jan Paderewski [22]. Park Skaryszewski od początku był udostępniony wszystkim Warszawiakom. Opiekunem parku jest Zarząd Oczyszczania Miasta [21].

Założenie ma kształt zbliżony do trapezu [21]. Od Ronda Waszyngtona park przecina po przekątnej szeroka aleja główna obsadzona z obu stron jesionami [7]. To kręgosłup parku, od którego symetrycznie rozchodzą się alejki zataczające koła, łuki i elipsy [21]. Pierwotnie miała być miejscem przejażdżek konnych. Na jej końcu znajdował się ogród daliowy. W czasach świetności znajdowało się w nim 50 tysięcy krzewów dalii. Wokół parku biegnie, równie szeroka co aleja główna, obwodowa aleja lipowa. Skręcając w nią w lewo można dość do ogrodu różanego [7]. Aby urozmaicić monotonię płaskiego terenu parku, usypano wzniesienia z ziemi, którą wykopano podczas tworzenia stawów. To dzisiejsze gęsto zarośnięte wzgórza świerkowe, które odbiegają od kompozycji całego parku. Upodobały je sobie wiewiórki i sikorki [7].

W parku można podziwiać rzeźby z okresu międzywojennego: Tancerkę, Kąpiącą się i Rytm. Interesująca jest też kapliczka w pobliżu stawu wschodniego [21] oraz sztuczny wodospad w jej sąsiedztwie [6]. W parku znajduje się hotel i karczma Dedek Park, kawiarnia Misianka i pub Przystań, w którym działa letnie kino Perła [43]. Goście parkowi mogą deptać trawniki, kłaść się na nich, wprowadzać psy, jeździć na rowerach. Mogą też obcować z przyrodą, organizowane są m.in. obserwacje ptaków [43].

W parku rozwinięta jest infrastruktura sportowa i rekreacyjna [22]. Park jest miejscem spędzania wolnego czasu. Można tu wylegiwać się na trawie, jeździć na rowerze, uprawiać jogging albo wpaść na ciastko do Misianki [21]. Na rolkach nie da się jeździć ze względu na nierówną nawierzchnię [6]. Dookoła głównej pętli corocznie w zimie rozgrywane są dwie imprezy biegowe: Bieg Wedla oraz Praska Dycha [22], odbywa się tu bieg Tropem Wilczym, bieg noworoczny i inne biegi charytatywne [6]. Wytyczona jest pięciokilometrowa trasa do biegania [43]. Z Jeziorka Kamionkowskiego od wiosny do jesieni korzystają amatorzy kajaków i rowerów wodnych [31]. Od al. Zielenieckiej dostępna jest siłownia plenerowa (w połowie długości ulicy) [32], druga siłownia oraz drążki do workoutu znajdują się za Kanałem Wystawowym, na Polach Elekcyjnych.

Wzdłuż al. Waszyngtona przebiega rurociąg. Rurę centralnego ogrzewania, w atmosferze skandalu i mimo protestów przeprowadzono w końcu lat 70-tych XX wieku [91].

O wartości parku świadczy przyznany w 2009 roku tytuł Najpiękniejszego Parku w Polsce (w konkursie organizowanym przez firmę Briggs & Stratton [22]) oraz trzecia lokata w konkursie Najpiękniejszego Parku w Europie [20].

W parku kręcono liczne filmy i seriale, m.in. Stawiam na Tolka Banana (1973) [46], Tulipan (1986) [86], Czas Honoru (2008) [85], Jack Strong (2014) [83], Kochaj (2016) [84],

Hydrografia

W środkowej części parku, po obu stronach głównej alei znajdują się dwa duże zbiorniki wodne połączone kanałem: Staw na Kosku (Łabędzi, Zachodni) z jedną wyspą i Staw Kaczy (Kajakowy, Wschodni) z dwiema wyspami [21] oraz kilka mniejszych (Średni Kaczy Staw i Mały Kaczy Staw [43]). Łącznie mają powierzchnię 11.3 ha [22]. Nad wodą przerzucone są żelbetowe mostki z ozdobnymi balustradami z betonu lub żelaza, charakterystyczne w parkach krajobrazowych [11]. Na północy parku długim pasem rozciąga się Jeziorko Kamionowskie o powierzchni 8 ha [21], które jest fragmentem dawnego koryta Wisły. Obecnie jest płytkim (2-5 metrów) zbiornikiem połączonym z basenami Portu Praskiego krytym kanałem (przez tzw. kolektor stadionowy poprowadzony pod al. Zieleniecką i terenami Stadionu Narodowego) [20]. Wcześniej w tym miejscu szeroka odnoga Wisły wchodziła głęboko w taras zalewowy, tworząc zatokę. Przegrodzono ją fosą, wybudowano śluzę i most, po którym poprowadzono al. Zieleniecką, co odcięło połączenie żeglowne. Niskie, betonowe bariery mostu nie są widoczne [75]. Od wschodu Jeziorko Kamionkowskie połączone jest Kanałem Wystawowym z Jeziorem Gocławskim. Dno zbiornika jest silnie zamulone. Długość wynosi 900 metrów, a szerokość 100-150 metrów [20]. Jeszcze do początku XX wieku jeziorko miało bezpośrednie połączenie z Wisłą. Zostało ono przerwane poprzez usypanie grobli (dziś al. Zieleniecka) [64].

Jedną z wizytówek parku jest kamienna grota, z której woda spływa trzystopniową kaskadą (tzw. Grochowskie Wodogrzmoty) do stawu położonego u jej podnóża. Stamtąd przepływa do Stawu Kaczego, następnie Stawu na Kosku i na końcu do Jeziora Kamionkowskiego [5].

W obrębie parku poziom oligoceński związany jest z osadami piaszczystymi i piaszczysto- żwirowymi występującymi na głębokościach powyżej 150 metrów. Średnia miąższość tego poziomu wynosi około 37 metrów. Z kolei zwierciadło wody poziomu czwartorzędowego ma charakter swobodny, zasilany infiltracyjnie i stabilizuje się na głębokości 2-5 metrów. Park Skaryszewski powstał na terenach naturalnie podmokłych (bagnistych), gdyż Saska Kępa była pierwotnie wyspą odciętą ramieniem Wisły, utworzoną w wyniku akumulacji utworów aluwialnych. Po roku 1927 roku, kiedy woda z Jeziora Kamionkowskiego zalała park, wybudowano stację pomp regulującą wysokość wody w zbiorniku [20].

Woda w zbiornikach charakteryzuje się alkalicznym odczynem, wysokim stężeniem azotu i fosforu, wysokimi wartościami przewodnictwa elektrolitycznego oraz deficytami tlenu przy dnie, co wskazuje na zły stan ekologiczny. Roślinność wodna jest uboga (dwa gatunki występują w Jeziorze Kamionkowskim, po cztery gatunki w Stawie Kaczym i Stawie na Kosku) [20].

Po jeziorze latem można pływać kajakami i łodziami wiosłowymi oraz rowerami wodnymi, które można wypożyczyć na przystani przy małej zatoce [43].

Kolektor stadionowy pochodzi z 1931 roku i łączy Port Praski z Jeziorem Kamionkowskim. Podczas budowy stacji metra Stadion konieczna była jego przebudowa. Nowy odcinek składa się z trzech komór żelbetowych połączonych kompozytową rurą o średnicy 1100 mm. Połączenie istniejącego kolektora z nowym zostało zaprojektowane w jednej z komór zlokalizowanych w nasypie kolei średnicowej. Przebudowę zaprojektowano w istniejącym układzie grawitacyjno-tłocznym (w okresie niskich stanów wód Wisły odpływ z jeziorka jest grawitacyjny, natomiast przy wysokim stanie wód woda z jeziorka jest mechanicznie pompowana do basenu Portu Praskiego). W murze oporowym basenu Portu Praskiego wykonano klapę burzową, która ma stanowić zabezpieczenie przeciwpowodziowe przed napływem wód z Wisły. Zmodernizowano też stację pomp MPWiK Zieleniecka, w której od 1931 roku do dzisiaj działa pompa Sulzer [65].

Flora

Roślinność stanowią drzewa i krzewy, z których uformowano założenie ogrodowe według projektu Franciszka Szaniora, oraz zieleń która wyrosła spontanicznie. Roślinność powstała na nowym siedlisku, utworzonym przez osuszenie wilgotnej łąki skaryszewskiej. W 1930 roku w parku występowało 280 roślin ozdobnych (20 tysięcy drzew i krzewów [22]). W 2009 roku były to 162 gatunki. Najcenniejszymi okazami, które pozostały z dawnej kolekcji, są: cypryśnik błotny, 10 rozrośniętych korkowców amurskich, kasztanowiec mieszańcowy, orzesznik gorzki, kilka skrzydłorzechów kaukaskich i kłęków amerykańskich, jesion amerykański, jesion wąskolistny, jesion wyniosły i liczne wiązowce południowe. Najchętniej rosną tu gatunki siedlisk łęgowych i wilgotnych grądów: dąb szypułkowy, jesion wyniosły, głóg jednoszyjkowy, bez czarny, grab pospolity i czeremcha pospolita [20]. Są też buki, leszczyny tureckie, rozłożyste lipy i klony [21]. Drzewa iglaste stanowią 21% [20]. Porastające wzgórza świerki zostały posadzone w 1947 roku w miejsce wyciętych w czasie wojny. Dziś tworzą gęsty, ciemny bór. Miejsce to upodobały sobie parkowe wiewiórki i sikorki. Najstarsze okazy drzew mają około 100 lat [8]. Mimo, że liczebność gatunkowa spadła, powierzchnia zadrzewień wzrosła w latach 1945-2008 ponad dwukrotnie (z 18% do 43%) [20].

Na terenie parku na wschód od alei centralnej, patrząc w stronę polany na północ od placu zabaw [5] znajduje się tylko jeden pomnik przyrody: buk pospolity w odmianie purpurowej [22]. Jego obwód pnia ma ponad 420 cm. Jego pień o gładkiej, szarej korze często porównywany jest do nogi słonia [5]. Są kolekcje wierzb i ogromne okazy topoli białej, należące prawdopodobnie do pierwotnej roślinności łąk skaryszewskich. Niektóre okazy klonu srebrzystego mają pnie przeszło metrowej średnicy [8].

Od lat 60-tych XX wieku w Parku Skaryszewskim zbierano też amatorsko pieczarki, oraz sporadycznie maślaki, koźlarze i borowiki. W 2014 roku stwierdzono występowanie 125 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. To jedyne na Mazowszu miejsce występowania gwiazdosza szorstkiego, objętego ochroną ścisłą. Chronione są też: gwiazdosz prążkowany, czasznica, purchawica olbrzymia, wachlarzowiec olbrzymi, sromotnik fiołkowy, berłóweczka zimowa i berłóweczka frędzelkowana. Na wybiegu stajni „Pociecha” przy parku, stwierdzono nowy dla Polski gatunek grzyba: gnojankę różowawą. Są tu 44 gatunki porostów oraz cztery grzybów naporostowych, najwięcej we wschodniej części parku, co świadczy o stosunkowo małym zanieczyszczeniu powietrza. W parku występują 2 gatunki wątrobowców i 26 gatunków mchów, w tym 5 nadrzewnych i 4 naskalne [20].

Fauna

Wśród bezkręgowców występują m.in. małże (dwa rzadkie i chronione gatunki), szczeżuje, ślimaki (15 gatunków ślimaków wodnych i 14 gatunków ślimaków lądowych, sześć jest wpisanych na Światową Czerwoną Listę gatunków ginących i zagrożonych: zaroślarka pospolita, ślimak czerwonawy, ślimak kosmaty, ślimak pagórkowy, ślimak zaroślowy, ślimak gajowy), pająki (28 gatunków), ważki (23-24 gatunki), biedronki (26 gatunków), mrówki (10 gatunków). Stwierdzono też występowanie 22 gatunków motyli (najwięcej przy Kanale Wystawowym). Wśród owadów jest jeden gatunek chroniony: ważka zalotka większa [20].

Jezioro Kamionkowskie jest obwodem rybackim i miejscem sportowego połowu ryb na wędkę, pozostałe zbiorniki nie należą do obwodu rybackiego. Jezioro jest regularnie zarybiane dwoma gatunkami ryb: drapieżnym szczupakiem oraz spokojnym linem. Z doniesień wędkarzy można przyjąć, że występuje w wodach parku 13 gatunków: szczupak, okoń, sandacz, boleń, lin, płoć, wzdręga, leszcz, krąp, karaś srebrzysty, kleń i karp oraz inwazyjna babka łysa [20]. Jeszcze w latach 80-tych XX wieku w wodach Jeziorka Kamionkowskiego żyły raki, co mogło świadczyć o jego czystości [64].

Dane o występowaniu płazów i gadów pochodzą z lat 1992-1994, kiedy stwierdzono występowanie żaby śmieszki, żaby jeziorkowej, żaby wodnej (po 10-15 par dorosłych osobników) oraz traszki zwyczajnej. W latach 2000-2008 zaobserwowano dodatkowo ropuchę zieloną. Jedynym przedstawicielem gadów jest inwazyjny żółw czerwonolicy (w 2014 roku było pięć osobników) [20].

Spośród 54 odnotowanych w 2014 roku gatunków ptaków, dla 37 gatunków ustalono gniazdowanie za pewne lub prawdopodobne. Na wodach obserwowano co najmniej 11 gatunków ptaków wodnych. Liczebność populacji lęgowej oceniono na 293-323 pary. Najliczniej występowały: gawron, szpak, kwiczoł, sikora (bogatka i modraszka), grzywacz i kos. Występuje tu pięć gatunków ptaków z Dyrektywy Ptasiej UE. Jest to jedyny park w Warszawie, gdzie gniazdują i śpiewają dwa gatunki słowików. Niekorzystne natomiast jest masowe noclegowisko ptaków krukowatych. Wśród ssaków występują wiewiórki (100-150 osobników), krety (573 kretowiska), myszy (polna i pojedyncze wystąpienia leśnej), jeże, piżmaki i bobry europejskie [20]. Bobry zadomowiły się w 2006 roku. Ogrom zniszczeń, które poczyniły w 2008 roku doprowadził do zabezpieczenia drzew i wywiezienia większości zwierząt do ZOO [44]. Oprócz powyższych zanotowano wystąpienia zająca, norki amerykańskiej i lisa. Zidentyfikowano również obecność pięciu gatunków nietoperzy. Są to: Nocek rudy, Mroczek posrebrzany, Mroczek późny, Karlik większy i Borowiec wielki [20].

Popiersie Ignacego Paderewskiego

Inicjatywa postawienia w Parku Skaryszewskim pomnika Ignacego Jana Paderewskiego pojawiła się w 1937 roku. Projekt rzeźby Michała Kamieńskiego jak i jej odlew zostały wykonane bezinteresownie. Odsłonięcie miało nastąpić we wrześniu 1939 roku, w czym przeszkodziła wojna. Po wojnie pomnik długo nie mógł znaleźć miejsca, wreszcie został odsłonięty w Parku Ujazdowskim [7].

Natomiast stojące przed głównym wejściem do parku popiersie patrona ustawiono 12 września 1988 roku. Pomnik autorstwa prof. Stanisława Sikory [5] ufundowany został przez Janinę i Zbigniewa Porczyńskich [1]. Odlane w brązie popiersie stoi na wąskim postumencie z szarego granitu [8]. Cokół zawiera inskrypcję: Ignacy Jan Paderewski 1860-1941 [9]. W miejscu gdzie stoi popiersie, znajdował się kiedyś grób 26 żołnierzy radzieckich [6].

Pomnik Żołnierzy Radzieckich

Na środku alei głównej, w miejscu skrzyżowania z jego obwodnicą [11] stoi Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej (zwany pomnikiem Poległych Żołnierzy Armii Czerwonej). Upamiętnia żołnierzy radzieckich poległych w dniach 10-15 września 1944 roku w walkach o Pragę. Monument wzniesiono początkowo w miejscu grobu 26 żołnierzy, którzy zginęli nacierając od strony ul. Grochowskiej. Został odsłonięty 15 września 1946 roku. Podczas przebudowy ronda w 1968 roku ciała żołnierzy zostały ekshumowane, a sam pomnik przesunięto w głąb alei [33]. Na pierwotnym miejscu pomnika stoi obecnie popiersie Ignacego Jana Paderewskiego [1]. Po 1989 roku pomnik był wielokrotnie dewastowany [33].

Został zaprojektowany przez A. Nenko i wykonany z piaskowca przez Stanisława Sikorę, Stefana Mamota i Józefa Trenarowskiego. Na postumencie z podniesioną częścią środkową umieszczono stelę z płaskorzeźbą żołnierza Armii Radzieckiej w hełmie pod którą znajdują się skrzyżowane sztandary [33], z tyłu zaś wykuto fragment wiersza Tadeusza Kubiaka [11]: Ziemio, z której nie wrócę, ziemio, na której poległem, witaj i żegnaj miasto, to za kamień z twych bruków, za cegłę... Za to by Wiśle Wołga, a Wisła Wołdze oddała ostatnią kroplę swej wody jak ja tobie krew mego ciała. /Tadeusz Kubiak 1946/ [1]. Na bokach znajdują się dwie tablice, z napisem po polsku i rosyjsku: Wieczna chwała bohaterom Armii Czerwonej poległym w walkach o wyzwolenie stolicy Polski Warszawy [1].

Pomnik Edwarda Mandella House

Edward House był amerykańskim politykiem, doradcą prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona i orędownikiem w Jałcie utworzenia niepodległej Polski po pierwszej wojnie światowej. Pomnik ufundował Ignacy Jan Paderewski, a wyrzeźbił go w 1932 roku Franciszek Black [11]. Ówczesna wersja była wykonana ze spiżu i wraz z postumentem mierzyła około 10 metrów. Stała w jednej z nisz przy al. Zielenieckiej [12]. W 1951 roku komunistyczne władze kazały rozebrać monument [11]. Pomnik zniknął z parku w 1952 roku i podobno posłużył przy budowie PKiN. Stojący dziś w parku pomnik to jego replika [8], umieszczona 4 lipca 1992 roku w centralnej części parku [5]. Rekonstrukcja została wykonana przez rzeźbiarza prof. Mariana Koniecznego [5] z inicjatywy architekta Feliksa Ptaszyńskiego, Konserwatora Zabytków m.st. Warszawy [1].

House został przedstawiony z lewą dłonią przyciskającą do piersi zwój, a prawą wyciągniętą. Pomnik jest odlany z brązu i stoi na postumencie z czerwonego granitu szwedzkiego. Całość mierzy około 8 metrów [12]. Na pomniku znajduje się z przodu napis „Edward M. House”, po stronie lewej „Pułkownik Edward M. House, 1858 - 1938, mąż stanu USA, przyjaciel Polski. Pomnik ufundowany przez Ignacego Jana Paderewskiego w 1932 r. Zniszczony około 1951 r. odbudowany w 1991 r. wspólnym wysiłkiem Polaków w kraju i USA”, a po stronie prawej „Szlachetnemu rzecznikowi sprawy polskiej” [1]. Miniatura pomnika stoi w gmachu Kongresu USA [12].

Ogród Różany i Rzeźba Tancerka

Ogród różany założony w zachodnim fragmencie parku w 1927 roku zachwyca kolorami i zapachami wielu gatunków róż. W maju, zanim krzewy zakwitną, spacerowicze lubią odpoczywać pod rozłożystymi magnoliami. [5]. Alejki wyznaczają obwódki z ligustru, a nie tradycyjne bukszpanowe. Założenie psują przytłaczające kule żywotnika Globosa [34]. Ogród ma kształt owalny, z prostokątnymi rabatami i okrągłym kwietnikiem pośrodku, gdzie znajduje się rzeźba Tancerka.

Rzeźba autorstwa Stanisława Jackowskiego została odlana z brązu w pracowni braci Łopieńskich. Ustawiona jest na środku ogrodu różanego [1] na cokole z czarnego marmuru. Przedstawia postać młodej bosej dziewczyny uchwyconej w tanecznym ruchu [8]. Modelką, którą utrwalił Jackowski była mieszkanka Saskiej Kępy, bardzo znana wówczas primabalerina baletu Teatru Wielkiego, Halina Szmolcówna [24]. Pierwowzorem był nagrodzony w 1923 roku na wystawie Towarzystwa Sztuk Pięknych w Paryżu gipsowy model Tancerki [26]. Rzeźba mierzy 165 cm i waży 235 kg [25].

Była to pierwsza rzeźba ustawiona w parku Skaryszewskim [5]. Jej uroczystego odsłonięcia dokonał 6 sierpnia 1927 roku prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński [5]. W 1998 roku miała miejsca nieudana próba kradzieży rzeźby [26]. Z kolei w lipcu 2006 roku rzeźbę zdemontowano ze względu na zły stan postumentu. Konserwatorzy oczyścili rzeźbę i pokryli woskiem, a cokół został odbudowany. Koszt renowacji wyniósł około 15 tys. złotych [25].

Rzeźba Rytm

Nad brzegiem stawu wschodniego stoi rzeźba Rytm (inna nazwa to „W kąpieli”) autorstwa Henryka Kuny. Masywna, nawiązująca do sztuki antyku [11], naturalnych rozmiarów rzeźba przedstawia młodą nagą kobietę z podniesionymi w charakterystycznym geście rękoma. Z ciała postaci osuwa się materiał, spływający do stóp kobiety. Z tyłu rzeźby znajduje się podpis artysty i data wykonania: Henryk Kuna, 1925 [14]. Rytm jest odlany w dwu kawałkach i połączony spoiwem cynowo-ołowianym [35]. Na granitowych okładzinach cokołu znajdują się ślady po pociskach, prawdopodobnie pochodzące z pierwszych dni Powstania Warszawskiego [5].

Kuna był jednym z założycieli grupy artystycznej o nazwie Rytm, dla której posąg był dziełem programowym [11]. Pierwsza wersja rzeźby została wykonana z drzewa hebanowego w 1922 roku (można ją dzisiaj oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie [16]). Druga wersja tej pracy z 1925 roku została wykonana w marmurze [14] i stanowiła centralny element dziedzińca polskiego pawilonu [15] na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w Paryżu. Obecnie znajduje się w ambasadzie Polski we Francji [14]. Oglądany w parku odlew to trzecia wersja, która pochodzi z 1929 roku [11]. Jej kopia stoi w Muzeum Narodowym w Poznaniu [17]. Na początku 2007 roku zakończyła się kilkumiesięczna konserwacja rzeźby, w czasie której konserwatorzy odkryli, że jest ona wykonana z mosiądzu, a nie z brązu, jak sądzono [1]. Renowacja kosztowała 23.7 tys. zł. Sfinansował ją Zarząd Oczyszczania Miasta, a wykonawcą była Pracownia Rzeźby Bieniewo [13].

Rzeźba Kąpiąca się

Rzeźba autorstwa Olgi Niewskiej została ustawiona na niewielkim wzniesieniu przy południowym brzegu stawu Zachodniego. Mierzący 178 cm i ważący prawie 500 kg odlew z brązu wykonano na podstawie gipsowego odlewu [1]. Przedstawia nagą kobietę, wycierającą plecy zmoczone wodą z fontanny [35]. Odlana z brązu figura ma niski okrągły cokół z czarnego marmuru otoczony basenem [11], jednak nie ma w niem wody [35], gdyż fontanna od dawna nie działa. U dołu znajduje się podpis artystki oraz data wykonania: Olga Niewska, 1929

Gipsowy odlew był wystawiony w 1928 roku w Salonie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Warszawie, gdzie otrzymał nagrodę miasta stołecznego Warszawy. Rzeźbę odsłonił w parku 28 września 1929 roku prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński [1]. W 1998 roku (1993 roku [35]) podczas nieudanej próby kradzieży rzeźba została uszkodzona [1]. Nieznani sprawcy nie mogąc oderwać postaci od cokołu, postanowili przeciąć jej nogi. Tuż nad kostkami nadpiłowali metal i próbowali dokończyć dzieła przy pomocy siekiery [35]. Rzeźba została poddana konserwacji przez konserwatorów z Urzędu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków [1].

Głaz Pamięci Poległych Lotników Brytyjskich

Głaz z tablicą pamięci znajduje się nad Jeziorkiem Kamionkowskim, niedaleko rozarium. Upamiętnia załogę bombowca B-24 Liberator Brytyjskich Sił Powietrznych RAF (ze 178. dywizjonu bombowego [11]), który niosąc pomoc Powstaniu Warszawskiemu został zestrzelony [1].

W nocy z 13 na 14 sierpnia 1944 roku samolot po dokonaniu częściowego zrzutu broni, w trakcie ponownego nalatywania został trafiony pociskiem niemieckiej artylerii przeciwlotniczej, spadł i roztrzaskał się nad brzegiem Jeziorka Kamionkowskiego. Poległo sześciu członków załogi, przeżył tylko strzelec pokładowy, który w momencie uderzenia samolotu o ziemię został wyrzucony na małą wysepkę na jeziorku. Następnego dnia został wzięty do niewoli przez Werhmacht. Znalezionych członków załogi Niemcy kazali pogrzebać na miejscu, a gdy na miejsce katastrofy dotarli żołnierze AK, natrafili na ciała dwóch kolejnych osób, które pogrzebali na pobliskim trawniku [39], oznaczając grób śmigłem samolotu [38]. Po wojnie ludność Pragi postawiła nad grobem krzyż z tabliczką o zestrzeleniu Liberatora i śmierci lotników, długo respektowano to miejsce jako Miejsce Pamięci Narodowej. Resztki samolotu były widoczne w wodach jeziora przez kilka lat po wojnie. Prochy przeniesiono na cmentarz na Powązkach. W 1956 roku dokonano ponownej ekshumacji i szczątki pilotów przeniesiono na cmentarz na Rakowcu w Krakowie [39]. Inne źródła podają, że ciała spoczywały tu do lat 70-tych XX wieku [6].

Kamień stanął staraniem Towarzystwa Przyjaciół Saskiej Kępy, Towarzystwa Przyjaciół Grochowa, Związku Kombatantów RP [39], Zakładów Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych na Kamionku, Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych, Płockiego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych i ZBOWiD-u. Z pomocą finansową przyszła Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Autorem tablicy i medalu był krakowianin Kazimierz Bednarek, który w sierpniu 1944 roku był świadkiem strącenia samolotu [36]. Pomnik został odsłonięty 4 listopada 1988 roku przez Premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher w obecności jedynego ocalałego członka załogi Henryego Lloyda Lane [1] i dwóch żołnierzy AK: Eugeniusza Drzewieckiego i Stefana Jabłońskiego, którzy nocą 14 sierpnia 1944 roku dotarli do szczątków samolotu [39].

Płyta umieszczona na głazie zawiera następującą inskrypcję: W TYM MIEJSCU W NOCY 14 SIERPNIA 1944 ROKU NIOSĄC POMOC WALCZĄCEJ WARSZAWIE ZGINĘLI ŚMIERCIĄ LOTNIKA CZŁONKOWIE ZAŁOGI SAMOLOTU LIBERATOR EV 961 Z 178 DYWIZJONU BOMBOWEGO KRÓLEWSKIEGO LOTNICTWA BRYTYJSKIEGO: PIERWSZY PILOT D.T. MACRAE Z KANADY, NAWIGATOR R.G. GOOTTS Z PŁD. AFRYKI, RADIOOPERATOR J.E. PORTER Z WLK. BRYTANII, MECHANIK POKŁ. R.C. SCOTT Z WLK. BRYTANII, STRZELEC POKŁ. R.S. SHARPE Z WLK. BRYTANII, STRZELEC POKŁ. H. V. MCLANAHAN Z WLK. BRYTANII, CZEŚĆ ICH PAMIĘCI. WARSZAWA 1988 [39]. Lista nazwisk załogi znajduje się na tle sylwetki samolotu. Jest też płyta upamiętniająca odsłonięcie (po polsku i po angielsku): Pomnik ten został odsłonięty w dniu 4 listopada 1988 r. Przez panią Margaret Thatcher premiera Wielkiej Brytanii w obecności sgt Henry Lloyd Lane jedynego ocalałego z załogi zestrzelonego samolotu [1].

W 1996 roku była tu królowa Elżbieta II [11]. Tabliczkę z napisami zniszczyli wandale w 2006 roku. Została ona odtworzona [39]. W 2015 roku nurkowie Marynarki Wojennej znaleźli w jeziorku zbiornik oleju z Liberatora [38].

Głaz Pamięci Sportowców-Akademików

Pomnik w kształcie głazu upamiętniający poległych w II wojnie światowej sportowców z Akademickiego Związku Sportowego postawiono przy alei okalającej park, koło kortów tenisowych AZS [1]. Na głazie znajduje się znak AZS [5]. Na poziomej tablicy przed głazem umieszczono napis: Pamięci sportowców, działaczy i trenerów Akademickiego Związku Sportowego poległych w walkach zbrojnych, ofiar obozów i więzień - zmarłych w latach 1939-1945 - Akademicki Związek Sportowy [1].

Głaz Pamięci Saperów Praskich

Głaz i tablicę pamięci żołnierzy Batalionu Saperów Praskich ustawiono w północno-wschodniej części parku [3], na szczycie wzgórza „U źródeł” [5]. Pomnik ufundowali kombatantci Armii Krajowej VI Obwodu AK Praga. Został odsłonięty 1 sierpnia 1990 roku przez byłych żołnierzy Batalionu Saperów Praskich "Chwackiego": Lucjana Zaruskiego ps. Władysław, Zbigniewa Kubaka ps. Brzoza i Marię Woźniak-Leską ps. Maryla [3] w miejscu pierwszej walki stoczonej w parku podczas Powstania Warszawskiego [5]. Poświęcenia dokonał proboszcz parafii p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Saskiej Kępie, prałat Tadeusz Kot. Na tablicy znajduje się napis: W tym rejonie w pierwszej godzinie Powstania Warszawskiego 1944 żołnierze Armii Krajowej i zgrupowania batalionu saperów praskich „Chwackiego" stoczyli walkę z oddziałami niemieckimi [3].

Płyta Pamięci Polaków poległych w World Trade Center

Pomnik znajduje się przy wejściu od Ronda Waszyngtona. Monument w formie prostokątnej płyty z czarnego granitu umieszczono na postumencie. Został odsłonięty 11 września 2002 roku przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego [1]. Pomysłodawcą, projektantem, architektem i organizatorem realizacji był Tadeusz Burchacki. Wykonawcą był rzeźbiarz Marek Moderau. Przedsięwzięcie finansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa [2]. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele rodzin ofiar oraz nowojorscy policjanci. Na tablicy znajduje się napis w języku polskim i angielskim: Pamięci ofiar ataku terrorystycznego na World Trade Center w Nowym Jorku 11 września 2001 roku w hołdzie Polakom którzy stracili wówczas życie: Maria Jakubiak, Dorota Kopiczko, Jan Maciejewski Łukasz Milewski, Anna Pietkiewicz, Norbert Szurkowski i innym nieznanym z nazwiska Rzeczpospolita Polska 11 września 2002 r. [1]. W rocznice zamachów odbywają się tu uroczystości upamiętniające tragedię [2].

Kapliczka Janusza Alchimowicza

Naprzeciwko rzeźby Rytm, w pobliżu sztucznego wodospadu, widać kapliczkę wzorowaną na sztuce ludowej, wykonaną z betonu pobielonego wapnem. Janusz Alchimowicz, który ją zaprojektował, otrzymał w 1937 roku pierwszą nagrodę [11] w konkursie Instytutu Propagandy Sztuki [5]. Kapliczka była też eksponowana przed polskim pawilonem na wystawie Sztuka i Technika w Paryżu, gdzie również została nagrodzona [11]. Bezpośrednio po powrocie z Paryża stanęła na stałe w parku Skaryszewskim [5]. Podczas okupacji służyła jako skrzynka kontaktowa do przekazywania tajnych informacji przez łączniczki Podziemia [11]. Tajna korespondencja była zostawiana w pustej przestrzeni nad niszą [7]. W 2016 roku kapliczka została oczyszczona, odgrzybiona i odmalowana. Wymieniono na nowy i zabezpieczono powłoką antykorozyjną krzyż znajdujący się na szczycie [23].

Zaczytane Ławki

W inicjatywy fundacji Zaczytani.org w różnych miejscach Warszawy powstały ławki inspirowane jakimś utworem literackim [6]. W Parku Skaryszewskim pojawiły się w 2016 roku dwie: Ławka pokolenia 56 (nawiązująca do wiersza Mirona Białoszewskiego „Karuzela z madonnami” [6]) przy ogrodzie różanym oraz Ławka męskich serc (nawiązująca do twórczości Olgi Niewskiej) przy rzeźbie Kąpiąca się. Ławki są kolorowe i mają kształt otwartej książki. Można na nich siadać, a obok znajdują się tabliczki z opisem [80]. Wzory zostały wybrane w ramach konkursu. Mecenasem ławek w parku jest Dzielnica Praga Południe [82]. W lutym 2018 roku ławek już nie było.

Muszla Koncertowa

W muszli koncertowej (ul. Międzynarodowa #67) od 1937 roku organizowane są imprezy artystyczne, koncerty oraz pokazy filmowe. W 2003 roku przeszła gruntowny remont [5]. Drewnianą muszlę, która się kilka razy paliła, zastąpiono konstrukcją z betonu [11]. Wybudowano wówczas charakterystyczną widownię o układzie schodkowym z kolorowymi siedziskami [5] na prawie 800 miejsc siedzących (wcześniej były tam drewniane ławki). Amfiteatr ten jest jedynym takim obiektem na Pradze Południe. Administruje nim Centrum Promocji Kultury Praga Południe [27].

Infrastruktura sportowa

Na terenie parku znajdują się korty tenisowe, plac zabaw dla dzieci i siłownia plenerowa.

Na placu zabaw znajduje się ciekawa huśtawka „Bocianie gniazdo”, a także tuba, walec do trenowania równowagi i kołowa przeplotnia. Jest też stół do gry [5]. Podłoże jest piaszczysto-trawiaste, całość jest osłonięta drzewami [50]. Siłownię plenerową ustawiono w parku jesienią 2014 roku. Wyposażona jest w sześć urządzeń. Wyciskacz i Wioślarz wzmacniają mięśnie klatki piersiowej, barków, ramion i pleców, Orbitrek i Biegacz mięśnie nóg, a Twister i Wahadło - mięśnie brzucha [5]. W 2016 roku przeprowadzono wymianę podłoża na wygodniejszą nawierzchnię, z przyjaznej środowisku mieszanki mineralnej typu HanseGrand, odpornej na ścieranie i warunki atmosferyczne, nie kruszącej się, za to przepuszczającej wodę [47]. Na terenie Parku prowadzi działalność AZS Tenis Club [26]. W południowej części parku znajduje się sześć kortów tenisowych o nawierzchni ceglanej ze sztucznym oświetleniem, zimą przykrywanych dwoma balonami. Zaplecze stanowią szatnie z prysznicami i kawiarnia [58].

Przystań Skaryszewska

W okresie PRL-u przy południowym brzegu Jeziorka Kamionkowskiego, w sąsiedztwie zatoki znajdowały zabudowania i niewielkie molo.

W latach 1998-2015 działał tutaj Pub pod Pstrągiem (al. Zieleniecka #2) [40]. Był to lokal z żeglarskim klimatem. Pod drewnianym dachem z przymocowanymi do belek kajakami oraz pod parasolami mieściło się nawet 400 osób. Właściciel pubu, Arkadiusz Dąbrowski, był jednocześnie szefem sekcji kajakowej KS Drukarz. Przy lokalu znajdowała się przystań na Jeziorku Kamionkowskim z wypożyczalnią łodzi, kajaków i rowerów wodnych [11]. Pub dostał jednak wypowiedzenie z Urzędu Miasta, a w jego miejsce po przeprowadzonym przetargu utworzono restaurację Przystań, pozostawiając możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego [40].

Dedek Park

Zabudowania Dedek Park (al. Zieleniecka #6/8) to przedwojenna posesja dawnego domku ogrodnika [22]. Tworzy ją hotel w stylu przedwojennego jednopiętrowego dworku, utrzymana w podobnym klimacie restauracja i budynek administracyjny. Przez lata była to własność Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych. W 2001 roku Andrzej Dedek, nowy dzierżawca terenu, wystąpił z wnioskiem o remont zabudowań [60]. W 2014 roku spółka Miejskie Przedsiębiorstwo Realizacji Inwestycji (przekształcona z MPRO) wystawiła na sprzedaż prawo użytkowania. Nie było chętnych, dopiero w 2017 roku udało się sprzedać działkę o powierzchni 5500 m2 dotychczasowemu dzierżawcy [63][30]. Licytację wygrała spółka Dedek Montemarco. Nieruchomość została wystawiona na przetarg po cenie wywoławczej 4.5 mln zł netto. [63]. Jest tutaj 14 pokoi jednoosobowych i 10 dwuosobowych w hotelu Dedek Park, staropolska Karczma u Dedka [59] i cztery sale konferencyjno-bankietowe [62] oraz Villa Montemarco w osobnym budynku z apartamentem dla 6 osób o wielkości 40 m2 (dwie sypialnie, dwie łazienki, kominek, salon, kuchnia) [78]. Nie jest pewne, czy budynek jest w ewidencji zabytków, jednak znajduje się na terenie parku wpisanego do rejestru zabytków [61].

Kawiarnia Misianka

Budynek kawiarni Misianka (od imienia Misi Zielińskiej, obecnej właścicielki [87]), pochodzi z lat 20-tych XX wieku [8]. Jest to biały domek dawnej parkowej toalety (pozostała w połowie obiektu) [11] znajdujący się w południowej części parku przy alei obwodowej. Kiedyś było to miejsce schadzek homoseksualistów [7]. Obecnie tu przytulne wnętrze, a przed kawiarenką ogródek ze stolikami i plac zabaw [11]. Misianka istnieje od 1991 (1994) roku i jest jedną z ulubionych kawiarni w Warszawie (czytelnicy Gazety Wyborczej uznali ją za jedno z miejsc magicznych Warszawy [8]). Latem przychodzą tu całe rodziny, często organizowane są przyjęcia urodzinowe. Misianka sąsiaduje z placem zabaw, jest przyjazna dla czworonogów i dzieci, można też zabrać krzesło do parku i tam zjeść [87].

Restauracja Figaro

Istnieje od 1995 roku, odbywają się w niej coroczne spotkania „Mieszkańca” jest to najstarsze i największe lokalne czasopismo w Warszawie [26].

Kamionkowskie Błonia Elekcyjne

Kamionkowskie Błonia Elekcyjne (dawniej Ośrodek Wypoczynkowo Sportowy OWS Waszyngtona albo Skwer Stanisława Augusta [89]) to zielony teren rekreacyjny położony przy Kanale Wystawowym, na wschód od Parku Skaryszewskiego [67]. Jest tu plac zabaw dla dzieci oraz rozległe trawniki sprzyjające plażowaniu i rekreacji na trawie [10]. Obecna nazwa została nadana na wniosek Rady Osiedla Kamionek [67] w 2012 roku dla upamiętnienia faktu, że na polach Kamiona odbyła się pierwsza w Polsce wolna elekcja [43].

Obszar ten został udostępniony w latach 60-tych XX wieku, a jego całkowita powierzchnia wynosi około 23 ha [89]. Nadano mu charakter parku krajobrazowego. Stworzono wyspę wykopując kanał widokowy oraz oczko wodne [10]. W 1993 roku błonia zostały wpisane do rejestru zabytków jako otulina parku [89] pod nazwą Skwer Stanisława Augusta [67]. W 2001 roku w ramach nasadzeń posadzono brzozy, olsze, grujeczniki, katalpy, jesiony, platany oraz krzewy: świdośliwy, derenie, trzmieliny, forsycje, jaśminowce, kaliny, tawuły [10]. Park był modernizowany. W 2007 roku zmodernizowano plac zabaw usytuowany od strony ul. Kinowej róg Waszyngtona. W 2008 roku ogrodzono boisko (tzw. praskie Wembley) z trybunami i sztuczną murawą [89] (istniejące od lat 90-tych XX wieku). Budowa trwała dwa miesiące, a 2.2 mln zł pokryła dzielnica. Nie ma tu jednak ani szatni, ani oświetlenia, gdyż na postawienie jakiegokolwiek budynku nie zgadza się konserwator przyrody [88]. Przez kilka lat odbywały się tu inscenizacje ważnych bitew historycznych [89], m.in. bitwy o Olszynkę Grochowską [44]. W 2013 roku powstała siłownia plenerowa, a w 2014 roku obok niej otwarto nowy Street Workout z drabinkami do ćwiczeń [73]. W 2017 roku fragment błoni wzdłuż ul. Stanisława Augusta został sprzedany prywatnemu właścicielowi [67].

Na terenie błoni znajduje się niewielkie oczko wodne z zarośniętymi trzciną brzegami. Tu najłatwiej spotkać ważki. Za oczkiem znajduje się Kanał Wystawowy łączący Jeziorko Gocławskie z Jeziorem Kamionkowskim [43] o długości około 2 km. Nazwa kanału wzięła się od planów wystawy krajowej, ulokowanych między Kanałem Wystawowym a ul. Kinową. Kanał zwany jest również Kamionkowskim, rzadziej Skaryszewskim [69]. Wzdłuż Kanału planuje się budowę trasy szybkiego ruchu nazywanej Trasą Tysiąclecia oraz poprowadzenie linii tramwajowej. Kanał powstał między 1934 a 1938 rokiem [70]. Tworząc park postanowiono przepływający tam kanał melioracyjny włączyć w układ kompozycyjny założenia ogrodowego. Dawniej był to naturalny ciek wodny, pozostałość po starym korycie Wisły, która w średniowieczu swobodnie przemieszczała się w obrębie tarasów zalewowych. Uregulowano jego przebieg, brzegi umocniono faszyną i wyprofilowano nachylenie skarp. Na początku lat 30-tych XX wieku postawiono na kanale nowy most z niewielkimi prześwitami, po którym przeprowadzono ul. Waszyngtona [75]. Błonia są miejscem występowania m.in. kaczki krzyżówki, czy bociana czarnego [70].

Na terenie dzisiejszego Kamionka w XI-XII wieku istniała osada Kamion (Kamień), skąd wzięła się jego obecna nazwa. Rozciągała się ona na obszarze pomiędzy dzisiejszą ul. Ząbkowską i ul. Podskarbińską (na północ od parku). W 1289 roku majątki na prawym brzegu Wisły (Kamion, Grochów i Gocław) zostały rozdzielone między biskupów płockich. W tym samym okresie powstała przeprawa przez Wisłę łącząca Kamion z Solcem. W 1450 roku powstała wieś Skaryszew (a Kamion i Grochów znalazły się w jego dobrach) [76].

5 kwietnia 1573 roku na polach Kamiona odbyła się pierwsza w Polsce wolna elekcja [43]. Odbyła się ona symbolicznie na prawym brzegu Wisły. Wybudowano specjalnie most łączący oba brzegi Wisły i jednocześnie Litwę z Koroną [72]. Na elekcję stawiło się 50 tysięcy szlachty Rzeczpospolitej Obojga Narodów [71]. We wsi Kamion ustanowiono pacta conventa, czyli osobiste zobowiązania króla wobec szlachty, i wybrano pierwszego króla elekcyjnego, Henryka Walezego. Pole elekcyjne znajdowało się w okolicy ulic Grochowskiej i Terespolskiej i każdorazowo obwarowywano je rowem [76]. Na terenie Kamiona odbyła się również dziesiąta, przedostatnia elekcja Augusta III Sasa w 1733 roku [43]. Pozostałe wolne elekcje miały miejsce na Woli.

W 1641 roku Skaryszew otrzymał prawa miejskie i stał się jednym z licznym prywatnych miasteczek okalających Warszawę [76] z dwoma rynkami i aż 11 ulicami [7]. W 1648 roku powstała Praga, która również otrzymała prawa miejskie. Skaryszew wraz z Pragą zostały włączone do Warszawy w 1791 roku, kiedy podczas Sejmu Wielkiego uchwalono zjednoczenie jurydyk warszawskich [76].

Ziemie istniejącego kościoła i jego parafii należały przez wieki do kapituły płockiej aż do wykupienia ich przez Stanisława Augusta w 1780 roku [42]. W 1794 roku Skaryszew został spalony w trakcie Powstania Kościuszkowskiego przez wojska gen. Suworowa. Miasteczko przetrwało jednak w pamięci w nazwie Parku Skaryszewskiego (chociaż ten znajduje się na południe od dawnej osady) [7].

W XIX wieku teren ten nazywany był Saską Kępą. Była to sielska wieś, miejsce weekendowego wypoczynku i rekreacji Warszawiaków. Znajdowało się tu sporo tawern piwnych, np. Pod Dębem, ale też karuzele huśtawki, strzelnice, a nawet kręgielnie. Na co dzień jednak niewiele osób chciało tu mieszkać, gdyż były to tereny zalewowe, a każda większa ulewa skutkowała podtopieniem piwnic [6].

Obszar współczesnego parku stanowił rozlewiska Wisły, której nieregulowany przebieg tworzył liczne mokradła i wyspy. Kiedy pod koniec XIX wieku ustatkował się bieg Wisły [22] była tu podmokła łąka miejska, na którą wyganiano stada krów [21]. Istnieje kilka przekazów dotyczących pomysłu powstania parku. Według jednego z nich inicjatywa wyszła w 1905 roku od proboszcza parafii św. Stanisława w Kamionie, który chciał zmniejszyć bezrobocie za pomocą robót publicznych. Zaprojektowanie powierzył przyjacielowi, Franciszkowi Szaniorowi [22]. Według innego źródła inicjatorem pomysłu był ówczesny rosyjski prezydent Warszawy Nikołaj W. Bibikow [31]. Park zaplanowano, gdyż po połączeniu brzegów Wisły eleganckim mostem wylot reprezentacyjnej trasy imienia cara Mikołaja II nie mógł trafić wprost na krowie pastwisko. Mówi się też, że tłem dla początków Parku Skaryszewskiego była Wielka Wystawa Krajowa zaplanowana na tych terenach na 1915 rok [45]. 15 kwietnia 1905 roku nastąpiło urzędowe otwarcie robót publicznych przy zakładaniu parku na łąkach Skaryszewskich. Zebranych około 200 robotników z odkrytymi głowami otoczyło stół na którym stał krucyfiks, a ks. Gąssowski wypowiedział serdeczną przemowę, zachęcającą do pracy [90].

W latach 90-tych XIX wieku nad terenami rozlewiskowymi w rejonie dzisiejszej al. Zielenieckiej przebiegała kładka drewniana łącząca Pragę z Saską Kępą.

Podobno Franciszek Szanior, dyrektor Ogrodów Miejskich Warszawy [21], nakreślił projekt parku w ciągu jednej nocy [7], tworząc park krajobrazowy, pełen stawów, strumieni, pagórków i polan [21]. Zakładanie parku rozpoczęto w 1905 roku od osuszania i niwelacji terenu. Do prac ziemnych zatrudniono bezrobotnych z Pragi [21]. W pierwszym etapie urozmaicono płaski i monotonny krajobraz zakładając cztery stawy, połączone ze sobą i z Jeziorem Kamionkowskim oraz usypano wzniesienia we wschodniej części parku, a także podniesiono teren wokół stawów. W kolejnych etapach zrealizowano nasadzenia roślinne i zbudowano śluzę z mostem na kanale łączącym Jezioro Kamionkowskie z Wisłą [28]. Usunięto też istniejącą zabudowę (znajdowało się tu wówczas około 20 gospodarstw wiejskich). W 1907 roku zaczęto teren obsadzać drzewami i krzewami, w tym lubianymi przez Szaniora świerkami oraz gatunkami wiązów, lip, dębów, wierzb czy topoli [22]. Dla administracji parku wybudowano dworek i budynki gospodarcze według projektu Juliusza Dzierżanowskiego. W 1914 roku powstały dwa place zabaw dla dzieci. Nad Jeziorem Kamionkowskim powstały pływalnie, przystań wioślarska, pierwsze miejskie boisko sportowe z bieżnią oraz korty tenisowe [28]. Prace ukończono w 1922 roku [21]. Pomimo zmieniających się osób kierujących pracami nad założeniem parku, dochowano wierności pierwotnemu, romantycznemu projektowi Szaniora [8].

W 1925 roku park uzyskał ozdobne, żelazne ogrodzenie. Kilka lat później powstał nowy wjazd do parku od strony Ronda Waszyngtona [28]. W latach 20-tych i 30-tych XX wieku park był popularnym miejscem spotkań i spacerów. Przy głównej alejce odbywały się pokazy mody i prezentacje najnowszych modeli samochodów, organizowano imprezy taneczne na specjalnie budowanych kręgach [21] koło ogrodu daliowego [22]. Od strony al. Waszyngtona, w pobliżu parkowej bramy, znajdował się automat Wedla sprzedający czekoladki [21], jeden z pierwszych w Warszawie [8]. Młodzież oblegała stadion i korty tenisowe (udostępniane również jako lodowisko), a latem tętniło życiem kąpielisko klubu Skra z wielką trampoliną na Jeziorku Kamionkowskim i przystań dla łódek [22]. Przystań otwarto w lipcu 1926 roku. W godzinach 9:00-20:00 zorganizowano naukę wiosłowania dla uczniów szkół warszawskich [90]. W 1927 roku znaczna część parku została zalana. Przyczyną był błąd przy osuszaniu sąsiednich bagien, z których wodę skierowano do Jeziorka Kamionkowskiego, które nie zdołało jej pomieścić [21]. W związku z tym wkrótce wybudowano stację pomp, regulującą poziom wody.

Po powodzi niezwykle bujnie rozrosła się trawa, co w efekcie spowodowało plagę zajęcy. [7]. W 1928 roku [22] było ich tyle, że omal nie zniszczyły całej roślinności. Nie pomagały nawet wnyki z powodu dzieciaków majsterkujących przy konstrukcjach. Aby zwalczyć plagę [77 z inicjatywy gwiazdy operetki warszawskiej Józefa Redo i współprojektanta Leona Danielewicza w parku odbyło się ogólnodostępne polowanie z nagonką, ostatnie w historii Warszawy [22]. W dniu polowania park został zamknięty dla publiczności. W obławie wzięło udział kilkanaście osób. Do zaganiania zwierzyny zatrudniono kilka dziewcząt, które swoją urodą skutecznie odwracały uwagę myśliwych od celu. Zwierzęta zaganiano od strony wschodniej. Józef Rokicki, właściciel sklepu z artykułami sportowymi i gumowymi już po pierwszych strzałach pozbawił życia pięć szaraków. Z kolei Józef Redo oddał celny strzał, którym trafił nie zająca, a nieszkodliwą sowę, która przypadkiem znalazła się w polu rażenia. Z niezbyt imponującym wynikiem: pięć zajęcy i jedna sowa uczestnicy polowania udali się na do handelku Krzemińskiego na obiad. Podano pieczyste, a wytrawni myśliwi wznieśli toast za prawdziwego króla polowania, Józefa Redo [77]

W 1928 roku park powiększono na północ i na wschód. Projekt przygotował planista i ogrodnik Leon Danielewicz [21], Dyrektor Wydziału Ogrodniczego Zarządu Miejskiego Warszawy [28]. Z tego okresu pochodzi ogród różany w północno-zachodniej części parku i nieistniejący dziś ogród daliowy na zakończeniu alei głównej (liczył 50 tys. roślin [8]). W 1929 roku parkowi nadano imię Ignacego Jana Paderewskiego (jeszcze za życia patrona) [21]. Powstało wtedy wiele pomników, m.in. Rytm (1929), Kąpiąca się (1929) i Tancerka (1927). Na terenie parku wybudowano kawiarnię [28], a we wschodniej części parku na usypanej górce powstał sztuczny wodospad z grotą [22].

W 1932 roku Ignacy Jan Paderewski na własny koszt polecił pomnik amerykańskiego pułkownika House [45]. W latach 30-tych XX wieku wybudowano muszlę koncertową oraz modne wówczas zdroje pijalne [31]. Na terenie działały ponadto korty tenisowe i plac zabaw dla dzieci [22].

Rzeźba Zdrój

Faun na Delfinie znany również jako Zdrój to kubistyczna rzeźba wykonana według projektu Jana Biernackiego prawdopodobnie w listopadzie 1930 roku i ustawiona w Parku Skaryszewskim. Najpewniej nie przetrwała II wojny światowej. Przez długie lata wielu historyków wątpiło w jej istnienie [18], gdyż Biernacki zmarł na około miesiąc przed planowanym odsłonięciem rzeźby. Dopiero w sierpniu 2008 roku odnaleziono pierwsze zdjęcie pomnika [19]. Obecnie pozostałością jest przygotowany dla niego niski postument z różowego granitu [11] z charakterystyczną, wyżłobioną misą [18], znajdujący się na piasku na placu zabaw [11].

Rzeźba przedstawiała niewysoką postać fauna z różkami na głowie oraz podkurczonymi nóżkami zakończonymi kopytkami, która dosiadała niewielkiego delfina tryskającego wodą [18]. W Łazienkach Królewskich istnieje kopia rzeźby [19].

We wrześniu 1939 roku w parku ustawiono stanowiska ogniowe artylerii [8]. W trakcie II wojny światowej park był ogólnodostępny [22], lecz nastąpiło znaczne spustoszenia drzewostanu [8].

Jednym z praskich oddziałów Armii Krajowej było 1 Zgrupowanie Saperów Praskich "Chwackiego". W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego oddział otrzymał zadanie wysadzenia wiaduktu kolejowego przy ul. Targowej. W Parku Skaryszewskim natrafił na oddział dywizji spadochronowej SS Hermann Göring. Doszło do zaciętej walki na skarpie Jeziora Kamionkowskiego, do której włączyły się inne jednostki niemieckie. W związku z przewagą nieprzyjaciela i poniesionymi stratami saperzy wycofali się na Saską Kępę. Miejsce pierwszej walki praskich saperów upamiętnia pamiątkowy głaz [4]. W walkach uległa zniszczeniu infrastruktura parku, w tym boiska i mostki [22].

W nocy z 13 na 14 sierpnia 1944 roku spadł zestrzelony przez Niemców samolot brytyjski Liberator, który dokonywał zrzutów broni dla walczących w Warszawie Powstańców. W miejscu katastrofy znajduje się pamiątkowy głaz [21].

Podobno w Jeziorku Kamionkowskim po zakończeniu walk został zatopiony na prośbę por. Jerzego Kuczyńskiego depozyt broni białej przechowywanej przez Armią Krajową, kiedy oddział specjalny AK otrzymał rozkaz przedostania się na zachód Europy [37].

Zimą 1945 roku na zamarzniętym Jeziorku Kamionkowskim rozegrano pierwsze mistrzostwa Warszawy w jeździe szybkiej na lodzie [8].

Podobno w miejscu obecnego placu zabaw po II wojnie światowej stacjonował oddział kobiecy z ZSRR, który pomagał przy odbudowie Warszawy. Kobiety miały mieszkać w wykopanych przez siebie ziemiankach, przykrytych daszkami. Myły się w jeziorze, nosiły chustki na głowie, miały waciaki i wojskowe buty. Wychodziły ze swoich ziemianek rano i szły na drugą stronę Wisły pomagać w odbudowie stolicy [7].

W latach 50-tych XX wieku rozebrano otaczające ogrodzenie, by park był bardziej dostępny. Aleje zalano asfaltem, a przed głównym wejściem urządzono cmentarz żołnierzy radzieckich z pomnikiem [21] Wdzięczności Armii Radzieckiej. Dosadzono tysiące drzew i krzewów, uzupełniając aleje, szpalery i żywopłoty [28]. Park pełnił wówczas funkcję rozrywkową i rekreacyjną. Ze względów politycznych parkowi odebrano patrona oraz usunięto pomnik Edwarda M. House [22]. Park został z powrotem przemianowany na Park Skaryszewski [28].

W 1968 roku cmentarz radziecki zlikwidowano, a szczątki żołnierzy przeniesiono. Pomnik został przesunięty w głąb parku [21]. W 1969 roku nieznacznie zmieniono aleję główną przez wprowadzenie środkowego pasa zieleni. Przestrzeń ujednolicono przez podział nawierzchni na jednakowe geometryczne figury podkreślone blokami strzyżonych żywopłotów. Powstał też ciąg spacerowy nad jeziorkiem Kamionkowskim. Prace wykonano według projektu S. Bolka [79].

W 1973 roku park wpisano do rejestru zabytków [22] pod numerem 875. Przez teren już objęty ochroną poprowadzono szpecącą rurę ciepłowniczą [21]. Do imienia Ignacego Jana Paderewskiego powrócono w 1981 roku. W 1988 roku odsłonięto przy wejściu do parku popiersie Jana Paderewskiego, a w rozarium płytę pamięci Lotników Brytyjskich [22].

Park cieszył się złą sławą z powodu ekshibicjonistów, którzy się pojawiali w krzakach [7].

W 1991 roku odtworzono pomnik Edwarda M. House [22], a pod koniec lat 90-tych XX wieku zlikwidowano ogród daliowy.

21 marca 1996 roku do Parku Skaryszewskiego przybyła królowa Elżbieta II. Po odegraniu hymnów narodowych królowa złożyła wieniec z czerwonych maków [7].

W 2002 roku od strony ronda Waszyngtona ustawiono płytę pamięci Polaków poległych w atakach na World Trade Center [22].

14 stycznia 2010 roku teren Parku Skaryszewskiego i Stadionu Narodowego wraz z błoniami włączono w obszar Kamionka [42].