Fragment dawnego lotniska na Polu Mokotowskim został przekazany klubowi Warszawianki na kompleks sportowy w latach 20-tych XX wieku. Po II wojnie światowej teren otrzymała Skra. Powstał tu stadion z torem umożliwiającym wyścigi żużlowe, a potem kolejne budynki sportowe. Tor pokryto tartanem (po raz pierwszy w Polsce), a nieco później oddano do użytku popularne wśród Warszawiaków otwarte baseny. Pod koniec PRL-u stadion i baseny zaczęły niszczeć. Działała tu giełda, było pole kempingowe i autokomis. Od połowy lat 10-tych XXI wieku trwa spór między klubem (wspieranym przez inwestora) i miastem, kto ma zarządzać kompleksem.
basen
boisko
klub
magazyn
pole golfowe
stadion
szpital
zabytkowy budynek
Klub Skra zajmuje teren ok. 20.5 ha [34]. Na kompleks składa się stadion lekkoatletyczny tartanowy, rzutnia do rzutów długich, boisko do rugby z bieżnią żużlową, hala sportowa wielofunkcyjna, boiska do piłki siatkowej i plażowej, dirt park do ewolucji rowerowych i pole golfowe [16].
Stadion ma kształt podkowy otwartej od południa [41]. Jest przystosowany do organizacji największych imprez, zwłaszcza 400-metrowa, ośmiotorowa bieżnia, wymieniona w latach 2009-2011. Widoczny jest wielki napis "Skra Warszawa" wymalowany przez grafficiarzy na charakterystycznej wieży. Żywopłoty zamieniły się w drzewa. Można tu spotkać wiele lisów, kun i wiewiórek, nie mówiąc już o bezdomnych, menelach i imprezującej młodzieży [14]. Stadion jest zużyty w ok. 58%. Od 20 lat nie przeprowadzano remontów ani przeglądów pięcioletnich. Trybuny popadły jednak ruinę, a boisko do siatkówki właściwie nie istnieje. Boiska do małych gier są opuszczone i niewykorzystywane [25]. Modernizacja stadionu to koszt powyżej stu milionów złotych. Wydatki zwiększa konieczność stabilizowania trybun, które zostały posadowione na gruzach i się obsuwają [38]. Olbrzymi, prawie 7-hektarowy teren basenowy skupia wokół siebie cztery zrujnowane baseny, opuszczone przebieralnie i pawilony [26]. Obecnie niecki basenów są zrujnowane i wypełnione potłuczonymi butelkami, a alejki zarośnięte [15]. Trzy odkryte baseny i brodzik zużyte w 100% nadają się tylko do rozbiórki [25].
Centrum Medycyny Sportowej, zlokalizowane na terenie kompleksu, liczy siedem pokoi jednoosobowych i jeden pokój dwuosobowy [21].
Na Skrze działa całodobowy parking [24].
Obecnie dwa pawilony wykorzystywane są przez kluby muzyczne. Jeden to FonoBar, a drugi Iskra (dawniej The Fresh). [27]. Ogród Iskry ma 2500 m2 i znajduje się w nim basen. Posiada bar zewnętrzny, dwie sceny i piec do pieczenia pizzy oraz ścianę świetlną o powierzchni 100 m2. Industrialna, pokaźnych rozmiarów (600 m2) sala główna klubu to liczący 30 m w obwodzie bar i gigantycznych rozmiarów boombox. Jest również ekskluzywna, intymna sala VIP. Z dachu klubu rozciąga się widok na Pole Mokotowskie [19].
Powierzchnia pola golfowego to 2000 m2. Podzielona została na strefy: 3-dołkowe naturalne pole Pitch&Putt (jedyne pole krótkiej gry w stolicy), putting green i minigolf R&A z 6 dołkami (green syntetyczny), Driving Net (4 zadaszone i wydzielone stanowiska), chipping green & bunkier (green syntetyczny) [44]. Obiekt posiada własne zaplecze, recepcję, barek, Wi-Fi, wypożyczalnię sprzętu golfowego, serwis i parking na 40 aut oraz jest oświetlony [44]. Powstał między 2005-2008 rokiem, a w maju 2015 roku przeszedł gruntowną modernizację [45].
W 1921 roku został założony Klub Sportowy Warszawianka przez młodych przedstawicieli dwóch znanych, sportowych rodzin Lothów i Luxenburgów. Pierwszym Prezesem został Henryk Bigoszt. Wizytówką klubu była piłka nożna, której drużyna zdobyła Mistrzostwo Warszawy w 1925 roku. Zawodniczki i zawodnicy klubu odnosili wybitne sukcesy sportowe. W latach 30-tych XX wieku klub otrzymał na własność tereny przy ul. Wawelskiej, na niezagospodarowanych polach mokotowskich pełniących rolę lotniska, gdzie rozpoczął budowę wielkiego kompleksu sportowego. Całość miała zająć 7 ha [7].
Kompleks zaprojektował architekt Stanisław Odyniec-Dobrowolski. W 1932 roku urządzono prowizoryczne boisko. W 1934 roku wybudowano budynek mieszczący siedzibę klubu, bibliotekę oraz sekretariaty poszczególnych sekcji. Od strony ul. Wawelskiej wzniesiono budynek mieszczący prawdopodobnie niewielką salę gimnastyczną. W ramach kompleksu miały powstać dwa boiska: piłkarskie i lekkoatletyczne (wraz z trybunami dla kilkunastu tysięcy ludzi i torem kolarskim), korty tenisowe, basen, boisko do koszykówki, boiska do siatkówki. Zrealizowano budowę boiska piłkarskiego (stadion oddano częściowo do użytku w 1934 roku [2]), prawdopodobnie kortów tenisowych, rozpoczęto także budowę największego boiska lekkoatletycznego [3] z 8-torową bieżnią. Ukończenie budowy kompleksu zaplanowano na 1941 rok [7], nie doszła jednak do skutku. Warszawiankę reaktywowano w 1957 roku, przekazując tereny przy ul. Puławskiej [7].
Wzdłuż budynków klubu sportowego Warszawianka i stadionu Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów przebiegała ul. Uniwersytecka, zaplanowana jako szeroka arteria mająca połączyć starą Ochotę ze starym Mokotowem. Gdy w 1938 roku powstała koncepcja zabudowy Pola Mokotowskiego (w postaci dzielnicy Marszałka Józefa Piłsudskiego0, planowane dociągnięcie jej do ul. Rakowieckiej straciło sens [6].
[1924] Mecz Warszawianka - Skra (źródło)
[1932] Start szybowca na rogu Raszyńskiej i Uniwersyteckiej (źródło)
[1934] Klub Sportowy Warszawianka (źródło)
[1934] Budynek klubowy (źródło)
[1935] Widok sali gimnastycznej oraz budynku administracyjnego (źródło)
[1935] Kompleks sportowy (źródło)
[1935] Kompleks sportowy (źródło)
[1935] Róg projektowanej ul. Uniwersyteckiej (źródło)
[1935] Zdjęcie lotnicze (źródło)
[1936] Trybuna wschodnia (źródło)
[1936] Trybuna zachodnia (źródło)
[1938] Lodowisko w miejscu kortów tenisowych (źródło)
[1938] Klub Sportowy Warszawianka (źródło)
Podczas okupacji tereny zagospodarowała artyleria niemiecka [4] i zdewastowała stadion [39]. Na terenie boiska piłkarskiego w okresie okupacji powstał zespół budynków, prawdopodobnie były to garaże oddziałów SS stacjonujących w gmachu Dyrekcji Lasów Państwowych. Budynki Warszawianki od strony Wawelskiej zostały rozebrane przed lipcem 1944 roku, a budynek narożny jesienią 1944 roku [3]. Zachowały się tylko skrawki łuków na północy i południu oraz fragment wschodniego nasypu [4].
Skrę, czyli Sportowy Klub Robotniczo Akademicki z trzema sekcjami: szermierka, boks i piłka nożna założono w 1921 roku. Z biegiem czasu powstawały nowe sekcje. Początkowo piłkarze trenowali na podwórku al. Jerozolimskich, a bokserzy w sali konferencyjnej PPS [12]. Zarząd Klubu poprosił o pomoc radnych Warszawy i w rezultacie W 1923 roku Rada Miejska przeznaczyła na budowę stadionu RKS Skra teren na Woli, ponadto przyznała dotację 20 mln marek. Skra liczyła wtedy 240 członków, w tym 87 czynnych sportowo. Majątek stanowił sprzęt sportowy wartości około 2 mln marek [23].
W 1946 roku [4] Skra Warszawa otrzymała teren przy ul. Wawelskiej. Początkowo zaplanowano tu tor żużlowy [39]. Stadion rozbudowano w latach 1948–1953 [39]. Kompleks ZS Budowlani zaprojektował w 1951 roku zespół "Pingwinów" w składzie: Stefan Hołówko, Tadeusz Iskierka, Konstanty i Mikołaj Kokozowowie, Bogumił Płachecki, Jerzy Wasilewski [47] oraz Wacław Zarębski [12]. Nowy obiekt z trybunami w kształcie podkowy i wysokości 12 m [47], z odsłoniętą południową częścią mógł pomieścić 35 tys. widzów siedzących [39] lub 60 tys. stojących [9]. Trybuny usypano z ziemi i otoczono żelbetowym murem oporowym. Wewnątrz obrysu znalazło się boisko piłkarskie oraz tor żużlowy, wówczas jedyny w Warszawie. Na południe od stadionu zaprojektowano pawilon pływalni z czterema basenami, a na zachód od niego halę sportową i mały stadion lekkoatletyczny. Przewidziano też boiska ćwiczebne i kort tenisowy [47]. Był to budynek o prostej architekturze. Otwarta południowa trybuna symbolicznie łączyła obiekt z resztą kompleksu i parkowym otoczeniem. Stadion zaczął działać w 1953 roku [4], a w całości został oddany w 1956 roku [42]. Nigdy nie zrealizowano reprezentacyjnego kompleksu z głównym wejściem od ul. Rokitnickiej. Miały tu powstać monumentalne schody i tarasy, a także parterowe pawilony z kolumnadami od strony frontowych podcieni [47].
Podczas V Festiwalu Młodzieży i Studentów w 1955 roku na stadionie odbyło się wiele imprez, w których uczestniczyły tysiące młodych ludzi [2].
Skra była gospodarzem pierwszego po wojnie międzypaństwowego spotkania na żużlu 16 września 1948 roku. Reprezentujący Polskę zawodnicy w składzie: Smoczyk, Draga, Jankowski, Kołeczek, Krakowiak, Siekalski, Wąsikowski i Wrocławski wygrali z Czechosłowacją 75:73 [8]. W 1949 roku doszło do fuzji KS Związkowiec-Skra oraz RKS Okęcie. Niedługo później KS Związkowiec-Skra połączył się z KS Pocztowiec [10]. Ważny był rozegrany w październiku 1955 roku pojedynek żużlowy z angielskim teamem Belle Vue Manchester. Warszawski obiekt odwiedziło wielu asów żużla jak: Nilsson, Pajari, Bishop, Kamper, Fundin, Plechanow, Wright, Briggs, Moore, Knutsson [8]. Klub żużlowy Skra funkcjonował kolejno jako Związkowiec, Budowlani Warszawa (1951-1956), by w latach 1957-1959 wrócić znów do nazwy Skra [11].
W 1969 roku została położona tutaj pierwsza w Polsce powierzchnia tartanowa (którą wykonała amerykańska firma Minnesota [12]), umożliwiająca organizowanie widowisk lekkoatletycznych o światowym standardzie [1]. Odbywały się tu memoriały Janusza Kusocińskiego i Jerzego Michałowicza [2] i mistrzostwa Polski w latach 1970–1974, 1978, 1992 i 1995 [39]. Jednocześnie tor żużlowy przestał istnieć i był to zanik tej dyscypliny w Warszawie aż do lat 90-tych XX wieku [8].
W koronie stadionu uruchomiono hotel, stołówkę, przychodnię sportowo-lekarską i gabinet odnowy biologicznej z sauną tworząc w ten sposób Ośrodek Przygotowań Olimpijskich [2]. Na miejscu działało boisko do siatkówki i koszykówki, korty tenisowe i treningowe boisko piłkarskie [40]. W latach 1966-2005 w części wschodniej trybun funkcjonowało Muzeum Kultury Fizycznej i Turystyki [9], przeniesione tu z siedziby przy ul. Rozbrat [1].
W barwach Skry startował najszybszy w latach 60-tych biały człowiek na świecie Wiesław Maniak, a Teresa Sukniewicz ustanowiła na stadionie rekord świata w biegu na 100 metrów przez płotki. Najsławniejszym wychowankiem stał się mistrz olimpijski w skoku o tyczce w 1976 roku Tadeusz Ślusarski [13].
W 1974 roku przekazano Klubowi prawo użytkowania wieczystego dotyczące nieruchomości przy ul. Wawelskiej 5 [34].
Lata 70-te i 80-te XX wieku to szczytowy okres rozwoju Skry. W 1975 roku na stadionie Skry wystąpiła Boney M. W 1984 roku Marian Woronin ustanowił tu rekord Europy, pokonując dystans 100 metrów w historyczne 10 sekund [38]. Świetne rezultaty osiągali tu Irena Szewińska, Jacek Wszoła, Grażyna Rabsztyn, Ewa Kłobukowska czy Władysław Kozakiewicz [22].
Stadion Skry zagrał też w filmie Ryś obiekt klubu sportowego Tęcza, któremu prezesował Ryszard Ochódzki [38]. Jedne z ostatnich zawodów lekkoatletycznych odbyły się na Skrze w 1976 roku. Zawody kończono przy reflektorach samochodowych, bo nikt nie pomyślał o budowie oświetlenia [12].
Klub zaczął podupadać pod koniec lat 80-tych XX wieku. Żeby ratować finanse, na stadionie zorganizowano giełdę towarową [38]. Na stadionowym parkingu handlarze rozstawiali łóżka polowe i turystyczne stoliki [37]. Później koczowali tu Rumuni. W części sportowej funkcjonowały korty tenisowe (na północy kompleksu) [31]. Obok bazaru pojawił się też autokomis [17] i parking dla przyczep campingowych [18].
Decyzję o budowie basenów podjęto na początku lat 60-tych XX wieku. Budowa od początku sprawiała trudności [29]. W sierpniu 1973 roku baseny zostały otwarte dla warszawiaków [15]. Kierownikiem budowy był Stanisław Zielnik (budował on również tartan na Skrze) [27], a baseny zaprojektowali W. Zarębski, S. Hołówko, S. Głowiński [9].
Siedmiohektarowy kompleks składał się z pięciu basenów otwartych różnej wielkości (w późniejszym okresie piąty stał się basenem pożarowym [15]). Dwa baseny rekreacyjne wyposażone były w zjeżdżalnie. Powstały również szatnie, przebieralnie oraz kawiarnia na przestronnym tarasie [29], wykonanej w stylu powojennego modernizmu [15]. Budynek kawiarni został zbudowany na planie trapezu. Na pierwsze piętro pawilonu prowadziła szeroka rampa, w kształcie litery V. Wchodząc na górę, ukazuje się przestronny taras. Konstrukcję tworzą betonowe elementy o asymetrycznym kształcie, połączone dwoma belkami biegnącymi przez całą długość tarasu. Całość daje wrażenie lekkości [26]. Główne wejście na baseny znajdowało się przy ul. Ondraszka [29]. Przez wiele lat miejsce tętniło życiem. Baseny otwarte były w sezonie letnim od rana do wieczora, zdarzali się też nocni miłośnicy pływania [15]. Na Skrę przychodziły przede wszystkim rodziny z dziećmi. Początkowo warunki były dobre, z czasem rury odpływowo-dopływowe pozatykały się i wodę do basenu nalewano wężami strażackimi [5]. Baseny zamknięto na początku lat 90-tych XX wieku w wyniku problemów finansowych klubu [29].
[1965] Wystawa na stadionie (źródło)
[1967] Stadion i domki kempingowe (źródło)
[1969] Camping przy Wawelskiej (źródło)
[1971] Hala nad tartanem (źródło)
[1973] Baseny Skry (źródło)
[1973] Zawody sportowe (źródło)
[1973] Zawody lekkoatletyczne (źródło)
[1973] Bieżnia (źródło)
[1973] Trybuny (źródło)
[1974] kemping nr. 34 (źródło)
[1974] Przygotowanie do sezonu (źródło)
[1975] Wypoczywający przy basenie (źródło)
[1975] Prace remontowe na dnie basenu (źródło)
[1975] Kąpiący się w basenie (źródło)
[1975] Prysznice (źródło)
[1975] Kompleks basenowy (źródło)
[1975] Baseny (źródło)
[1975] Baseny (źródło)
[1975] Zjeżdżalnia (źródło)
[1975] Baseny (źródło)
[1975] Baseny (źródło)
[1976] Zjeżdzalnia (źródło)
[1980] Taras kawiarniany (źródło)
[1980] Baseny (źródło)
[1985] Kompleks basenów (źródło)
[1987] Bazar (źródło)
Kolejne problemy ośrodka rozpoczęły się, gdy w 1997 roku klub zorganizował (za 1 mln zł) akcję Lato w mieście, która miała być sfinansowana przez urząd miasta [40]. Zatrudniono ludzi, napełniono baseny wodą, jednak ostatecznie dofinansowanie nie trafiło do klubu. Klub popadł w spiralę zadłużenia, bo odmawiano mu dotacji z uwagi na zadłużenie. Żeby wyjść z dołka część obiektu zaczęto wykorzystywać obiekty komercyjnie. W związku z tym miasto podwyższyło opłatę za użytkowanie wieczyste, jak dla obiektów komercyjnych [34].
Ponieważ zadłużenie rosło, władze Klubu sprzedały w 2000 roku prawa 58% terenu firmie Esher Properties za ok. 10 mln zł [34].
W 2005 roku Muzeum Sportu i Turystyki przeniesiono do nowej siedziby w Centrum Olimpijskim [1]. W 2006 roku działającą giełdę próbowała reanimować spółka Intermar, która urządziła przy stadionie weekendowy handel [32]. Tereny graniczące z Polem Mokotowskim wynajęto pubom [35].
Kolejny zarząd dostawał wprawdzie dotację na działalność sportową od miasta, ale była ona niższa niż podatek gruntowy pobierany przez miasto [35]. Do 2006 roku razem z odsetkami uzbierało się prawie 23 mln zł długów. Klub był winien pieniądze urzędowi skarbowemu, własnym pracownikom, zalegał z opłatami za prąd i wodę. Wyznaczono termin licytacji terenów, lecz na kilka dni przed długi wykupiła irlandzka spółka Global Partners Investment Fund w zamian za prawo użytkowania wieczystego 12 ha na obrzeżu Pola Mokotowskiego [38].
W roku 2008 miasto wezwało klub i inwestora do rozwiązania umowy użytkowania wieczystego z uwagi na stan basenów. Aby temu zapobiec, przedłożono miastu koncepcję zagospodarowania terenu [34]. Pojawiła się informacja o projekcie Park Światła. Projekt zakładał budowę nowoczesnego ośrodka sportowego, a w części terenu powstanie zabudowy mieszkaniowo-biurowej [1]. Dwa budynki mieszczące apartamentowiec i biurowiec miały posiadać około 50 pięter. Trzeci to 40-piętrowy hotel. W otoczeniu wież powstałoby kilka mniejszych budynków biurowych i około dziesięciu niewielkich apartamentowców. Projekt przewidywał przemianę zaniedbanych terenów w nowoczesny park dostępny dla wszystkich. Urbaniści z londyńskiego biura Think Place zaproponowali wytyczenie reprezentacyjnych alei. Aleja Ziemi i Wody prowadziłaby w kierunku Filtrów, a Aleja Wyzwolenia w stronę Biblioteki Narodowej. Projektanci współpracowali z pracownią Apaka Stefana Kuryłowicza oraz z urbanistami miejskimi [35].
W 2009 roku uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Pola Mokotowskiego, a obiekt wpisano do ewidencji zabytków, co mocno ograniczyło możliwość zmian [34]. Projekt wieżowców był w całkowitej sprzeczności z planem zagospodarowania [35], zatem budowa nie doszła do skutku. Opłaty za klub do 2012 roku pokrywał inwestor. Wstrzymał wsparcie, gdy uniemożliwiono budowę obiektów komercyjnych [34].
W 2010 roku na ogrodzeniu stadionu pojawiła się konstrukcja, na której zawieszono reklamę o łącznej powierzchni 3 tysięcy metrów kwadratowych [1]. Za uzyskane pieniądze w 2011 roku wymieniono bieżnię tartanową na nową [39] i ustawiono krzesełka na trybunach [1]. Irlandczycy przygotowali jednocześnie skromniejszy projekt [38]. Zaproponowali dwupiętrowy biurowiec i halę sportową zaprojektowane przez pracownię Grupa 5 Architekci od strony ul. Żwirki i Wigury. Inwestycja była zgodna z planem zagospodarowania, jednak żeby jednak móc ją zrealizować, konieczne było przedłużenie umowy użytkowania wieczystego [25], która wygasała w 2014 roku [38].
Inwestor wraz z klubem wystąpili do miasta o przedłużenie umowy użytkowania wieczystego gruntu o 99 lat. Samorząd odmówił, argumentując doprowadzeniem stadionu i basenów do ruiny [1]. Mając 3.5 mln długu i tracąc prawo użytkowania terenu klub Skra po 95 latach ogłosiła zawieszenie działalności [13]. Sprawa trafiła do sądu, który w I instancji przyznał rację klubowi i inwestorowi, w II instancji przyznał rację miastu. Z kolei Sąd Najwyższy przyjął kasację, kierując sprawę do ponownego rozpatrzenia [34].
[2000] Wawelska 5 (źródło)
[2008] Projekt Park Światła (źródło)
[2008] Projekt Park Światła (źródło)
[2008] Park Światla - osie (źródło)
[2008] Park Światła - zagospodarowanie (źródło)
[2008] Park Światła - makieta (źródło)
[2008] Skra, dawne lodowisko (źródło)
[2008] Wejście na baseny (źródło)
[2008] Stadion (źródło)
[2010] Stadion Skry (źródło)
[2010] Basen (źródło)
[2010] Zjeżdzalnia (źródło)
[2011] Montowanie reklamy (źródło)
[2011] Zawody szkolne (źródło)
[2011] Bieżnia (źródło)
[2012] Obiekty na Stadionie (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2012] Skra (źródło)
[2013] Stadion (źródło)
[2013] Teren kompleksu (źródło)
[2013] Zjeżdzalnie (źródło)
[2013] Basen (źródło)
[2013] Wnętrze Iskry (źródło)
[2013] Iskra (źródło)
[2013] Klub Iskra (źródło)
[2014] Taras kawiarniany (źródło)
[2014] Graffiti (źródło)
[2014] Otwarcie ogrodu (źródło)
[2014] Otwarcie ogrodu (źródło)
[2015] Stadion (źródło)
[2015] Kuźnia golfa - putting green (źródło)
[2015] Kuźnia golfa (źródło)
[2015] Kuźnia golfa (źródło)
[2015] Stadion (źródło)
[2015] Iskra (źródło)
[2016] Klub Iskra (źródło)
[2016] Klub Iskra - basen (źródło)
[2016] Basen (źródło)
[2016] Zjeżdzalnie (źródło)
[2016] Szatnie i przebieralnie (źródło)
[2016] Taras przebieralni (źródło)
[2016] Budynek kawiarni (źródło)
[2016] Mały basen (źródło)
[2016] Nowa nawierzchnia (źródło)
[2016] Wieża (źródło)
[2016] Stadion (źródło)
[2016] Budynek kompleksu (źródło)
[2016] Trybuny (źródło)
[2016] Korona stadionu (źródło)
[2016] Trybuny (źródło)
[2016] Brodzik (źródło)
[2016] Przebieralnie (źródło)
[2016] Basen pływacki (źródło)
[2016] Zjeżdzalnia (źródło)
[2016] Centrum Medycyny Sportowej (źródło)
[2016] Trening (źródło)
[2016] Wejście (źródło)
[2016] Obiekty na Stadionie (źródło)
[2016] Restauracja (źródło)
[2016] Budynek kompleksu (źródło)
[2016] Plac po campingu (źródło)
Leksykon Warszawy IWAW | http://www.iwaw.pl © 2014-2019