ROD Obrońców Pokoju


ROD Obrońców Pokoju

Rodzinne Ogrody Działkowe im. Obrońców Pokoju przy ul. Odyńca mogą być najstarszymi ogródkami działkowymi w Warszawie. Powstały na początku XX wieku z inicjatywy filantropki Kazimiery Proczek, która wyprosiła o nieużywane grunty na przekazanie niezamożnym robotnikom, aby podnieść ich warunki bytowe. W okresie międzywojennym był to Ogród Działkowy Tramwajarzy, a po II wojnie światowej otrzymał nazwę Pracowniczy Ogród Działkowy Obrońców Pokoju. Pod koniec lat 80-tych XX wieku odbywały się tu wczasy dla obcokrajowców. Obecnie los ogrodów nie jest pewny, są wobec nich roszczenia a plan miejscowy zakłada przekształcenie w park.

altanaaltanagrunty orne i sadygrunty orne i sady

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja Niepodległości, ulica Antoniego Edwarda Odyńca, ulica Racławicka
  • Rok powstania:  1900-1906
  • Obszar MSI:  Wierzbno
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  angielski (krajobrazowy)
  • Związane osoby: Czapski Antoni, Proczek Kazimiera

Opis urbanistyczny:

Rodzinny Ogród Działkowy Obrońców Pokoju zajmuje trójkątną działkę między ul. Odyńca i ul. Racławicką. To część długiego pasa zieleni, który ciągnie się od ul. Wołoskiej do Wisły, jako jeden z korytarzy wentylacyjnych miasta [14]. Brama główna prowadzi od al. Niepodległości #113/115. W ogrodzie znajduje się 288 (277 [13]) działek [1], a powierzchnia wynosi ok. 10 ha. Przez teren ogrodu poprowadzono szereg alejek: Grzecznych Dzieci, Młodzieży, Uśmiechów, Kobiet, Nadziei, Tulipanów, Kubusia Puchatka, Szpaków i Słowików.

Od początku założenia ogrodu jest to ogród otwarty dla mieszkańców. Brama główna jest otwierana o 8:00 rano, a zamykana o 22:00 [14]. Pod Domem Działkowca można posiedzieć na ławce. Przy tablicy informacyjnej jest umieszczona historia ogrodu z archiwalnymi zdjęciami i mapa działki z numerami poszczególnych parceli [8]. Jest otwarta biblioteczka, w której działkowcy dzielą się czasopismami i książkami [9].

Funkcję prezesa ogrodu pełnili kolejno: Kazimiera Proczek (Praczkówna) (1902-1918), Antoni Czapski (1918-1929), Henryk Kostka (1929-1939), ogrodem kierowali czasowo wybierani przewodniczący (1939-145), Kazimierz Czajkowski (1945-1947), Edward Krasnodębski (1947-1951), Tadeusz Bukład (1951-1952), Witold Górka (1952-1953), Edward Krasnodębski (1953-1955), Henryk Martybiński (1955-1957), Franciszek Masłowski (1957-1965), Konstanty Droszcz (1965-1966), Leonard Borkowski (1966-1967), Andrzej Kozłowski (1967-1969), Franciszek Masłowski (1969-1974), Jan Sianos (1974-1976), Roman Rychlewski (1976-1977), Mieczysław Antoniak (1977-1988), Czesław Duda (1988-1989), Jarosław Wielgus (1989-1990), Julianna Nowak (1990-1992), Nejman Krzysztof (1992-1994), Jan Werner (1994-1995), Lucjan Kośla (1995-1996), Gerard Gurgul (1996-2002), Robert Tomaszewski (2002-2003), Hanna Wielgus (2003-2005), Jan Piasek (2005-2010), Jerzy Chudzik (2010-), Aleksandra Andrzejewska (), Adam Lityński (-2022) [1].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:

W XIX wieku przebiegał tędy pas umocnień międzyfortecznych, który łączył forty wewnętrznego pierścienia twierdzy Warszawa. W części ogrodu nadal istnieją działki położone w pobliżu fosy, poniżej poziomu jezdni [13].

Dyskusji poddawana jest data powstania ogrodu. Wskazuje się lata 1898-1900 [2], 1902 [4], 1906 rok (moment powołania Towarzystwa Ogródków Robotniczych (Towarzystwa Ogródków Osiedli Działkowych [1])) [2] lub 1909 rok [1]. Prezesem Towarzystwa (a później przewodniczącą Ogrodu [1]) została działaczka społeczna, doktor nauk filozoficznych [2], założycielka Katolickiego Związku Kobiet Polskich [4], Kazimiera (Maria [1]) Proczek. Wyszła z inicjatywą przeniesienia do Warszawy idei ogrodów robotniczych, które propagował wcześniej grudziądzki lekarz homeopata Jan Jalkowski. Zachęcała do tworzenia ogródków na zasadzie bezpłatnych przydziałów bezrobotnym kawałka ziemi do uprawy. Propagowanie udostępniania ziemi przez filantropów miało być sposobem zaradzenia nędzy bez dawania jałmużny [2], a tym samym umożliwienia cieszenia się świeżym powietrzem, wychowania dzieci nie w ciasnej dusznej izbie czy możliwości wyżywienia całej rodziny. Proczek wraz z koleżankami wyprosiła kilka nieużytkowanych placów [12] za rogatkami mokotowskimi [2], na których powstało kilka działek. Funkcjonowała wówczas nazwa Ogródki Działkowe im. Prączkówny [1].

Tym samym ogród jest drugim najstarszym w Polsce i najstarszym na Mazowszu [4] lub drugim w Warszawie [1] ogrodem działkowym.

Okresie ogród systematycznie powiększał się [1]. W 1908 roku miał już kilkaset działek (podobno sięgał ul. Puławskiej [1]), dzięki dalszej przychylności mieszkańców stolicy do idei przekazywania robotnikom ziemi na własność [12]. Ogród został podzielony na działki i ogrodzony oraz prowadził działalność sadowniczą, warzywniczą i kwiatową, szczególnie dla członków ogrodu i mniej zamożnej ludności [1].

Okres międzywojenny:

W 1918 roku reorganizację działek rozpoczął Antoni Czapski, kontroler tramwajowy. W miejscu dzisiejszej świetlicy przebiegał kanał. Dalej na zachód był ogród, szklarnie i dom ogrodnika Hajdziona, od którego stopniowo odkupywano ziemię, podobnie jak od A. Konrackiej. Ogród do końca II wojny światowej funkcjonował pod nazwą Ogród Działkowy Tramwajarzy, a z działek korzystali głównie tramwajarze i ich rodziny [1].

W 1932 roku powstało ogrodzenie, wybudowano drewnianą świetlicę ogrodową z oświetleniem za pomocą lamp naftowych. Była siedzibą zarządu, odbywały się w niej zabawy działkowców, funkcjonował amatorski chór kolejarzy Surma. Wodę czerpano z trzech studni głębinowych. Roczna opłata od działki wynosiła 1 zł. Pozwolenie na działki trzeba było odnawiać co kilka lat. Początkowo istniały trzy altanki, a wzorowi działkowicze otrzymywali je w nagrodę. W miejscu al. Niepodległości był plac z masztem flagowym, otoczony świerkami i klomb kwiatowy [1].

W 1938 roku w planach było rozszerzenie Parku Dreszera w stronę ul. Wołoskiej i zajęcie terenów ogrodu. Likwidacja ogródków jednak nie nastąpiła [6]. W 1939 roku ogród odwiedził kilkukrotnie prezydent Warszawy Stefan Starzyński [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren ogrodu

[1932] Teren ogrodu (źródło)

ROD im. Obrońców Pokoju

[1935] ROD im. Obrońców Pokoju (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Ogród został zbombardowany w 1939 roku. Odnowiono go i czasie okupacji był miejsce ukrywania się bezdomnych i członków organizacji podziemnych. W czasie Powstania Warszawskiego został doszczętnie zniszczony. Przestały istnieć drzewa, grządki klomby. Na skutek ostrzału kilku działkowców odniosło rany i zginęło [1].

Odbudowa stolicy:

Po wyzwoleniu usunięto szkody i wybudowano nowe altany. 8 kwietnia 1945 roku ogród otrzymał nazwę Pracowniczy Ogród Działkowy (POD) Obrońców Pokoju [1]. Przed 1952 rokiem przyłączono do niego tereny rolnicze na zachód i północ, wyremontowano świetlicę, pompy wodne i ogrodzenie. Od 1949 roku ogród był udostępniany mieszkańcom jako ogród-park [1].

W 1952 roku wybudowano nową świetlicę, podłączono światło elektryczne i wodę do wszystkich działek w ogrodzie. Przeprowadzono utwardzanie alejek. Powierzchnia ogrodu zmniejszyła się z 9 ha do 7.5 ha z powodu zabrania pasa o szerokości 3 metrów pod budowę ul. Racławickiej. W 1953 roku przez działki przeprowadzono kanał, a w 1954 roku postawiono bramę główną z nazwą ogrodu [1].

W 1956 roku przyznano ogrodowi posiadany teren na stałe [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

ROD im. Obrońców Pokoju

[1945] ROD im. Obrońców Pokoju (źródło)

ROD przy al. Niepodległości

[1947] ROD przy al. Niepodległości (źródło)

ROD przy al. Niepodległości

[1947] ROD przy al. Niepodległości (źródło)

ROD przy al. Niepodległości

[1947] ROD przy al. Niepodległości (źródło)

ROD przy al. Niepodległości

[1947] ROD przy al. Niepodległości (źródło)

ROD im. Obrońców Pokoju

[1951] ROD im. Obrońców Pokoju (źródło)

Święto dziecka

[1952] Święto dziecka (źródło)

Święto dziecka

[1952] Święto dziecka (źródło)

Montaż bramy

[1954] Montaż bramy (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1955] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1955] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Brama

[1955] Brama (źródło)

Czasy PRL-u:

W latach 1965-1988 wykonano nowe studzienki, utwardzono kolejne alejki i wszystkim alejkom nadano nazwy [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Delegacja w ogrodach

[1961] Delegacja w ogrodach (źródło)

Teren ogrodu

[1970] Teren ogrodu (źródło)

Wczasy

[1971] Wczasy (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Ogród działkowy Odyńca

[1977] Ogród działkowy Odyńca (źródło)

Teren ogrodu

[1980] Teren ogrodu (źródło)

Teren ogrodu

[1980] Teren ogrodu (źródło)

Ogród otwarty

[1985] Ogród otwarty (źródło)

Przemiany 1989-2000:

W latach 80-tych i 90-tych XX wieku ogród był miejscem wczasów dla emerytów i rencistów organizowanych wspólnie z Polskim Komitetem Pomocy Społecznej. Ogród odwiedzały delegacje krajowe i zagraniczne z NRD, NRF, ZSRR, Czechosłowacji i Francji. Wizytę w ogrodzie złożyło w 1995 roku Prezydium Międzynarodowej Organizacji Ogrodów Działkowych z siedzibą w Luksemburgu [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom Działkowca

[1990] Dom Działkowca (źródło)

XXI wiek:

W 2005 roku oddano część ogrodu od ul. Wołoskiej pod budowę ronda. W tym czasie przeprowadzono prace remontowe budynku zarządu, w tym dachu i centralnego ogrzewania. W latach 2010-2011 odmalowano budynek zarządu i trzy bramy wejściowe. Na przełomie 2011 i 2012 roku odnowiono budynek działkowca, magazyn i murowaną altanę dla służby ochrony [1].

Według planu zagospodarowania przestrzennego z 2017 roku planowano likwidację ogrodu [3]. Dopuszczono dalsze funkcjonowanie ogródków [7], lecz docelowo planowane było utworzenie w jego miejscu ogólnodostępnego parku, targowiska (od ul. Wołoskiej [7]) oraz parkingu podziemnego (od al. Niepodległości [7]) [4]. Według Roberta Kuźmiczuka, autora planu zagospodarowania, ogrody były bowiem ogrodzone i słabo dostępne dla innych mieszkańców [8]. Pośrodku parku zaplanowano strefę zieleni niskiej z udziałem roślinności ozdobnej charakterystycznej dla hodowli ogrodowej. Dopuszczono budowę fontann, kanałów, zbiorników, oczek wodnych oraz wodotrysków, a także organizację imprez masowych. Pozwolono postawić budynki parkowe o funkcji usługowej z zakresu kultury, wystawiennictwa, sportu i rekreacji lub gastronomii o wysokości do 8 m (np. place zabaw, boiska, siłownia [8]) [7]. Przekształcenie terenu na cele publiczne miałoby też uratować teren przed roszczeniami i ewentualną zabudową [11].

W 2022 roku pojawił się konflikt między kolejnymi władzami. Prezes Adam Lityński bez konsultacji zainwestował w 2020 roku w wodociągi i elektrykę na każdej działce, wprowadził monitoring i oświetlenie, nawet podświetlane tabliczki z nazwami alejek. Brama otwiera się na pilota, toalety zostały dostosowane dla niepełnosprawnych. Jednak w efekcie ze znacznej nadwyżki w budżecie zrobił się debet na kilkaset tysięcy złotych. Część działkowców zwróciła się do PZD, żeby związek skontrolował poczynania Zarządu. Podobno w odpowiedzi Zarząd wypowiedział umowę dziewięciu działkowcom [9]. Ostatecznie Zarząd został odwołany 22 lipca 2022 roku, a we wrześniu pojawił się zarząd komisaryczny. Jednak członkowie odwołanego zarządu uważali czynności za bezprawne i zabarykadowali biuro [9].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

al. Niepodległości 113/115

[2017] al. Niepodległości 113/115 (źródło)

al. Niepodległości 113/115

[2017] al. Niepodległości 113/115 (źródło)

al. Niepodległości 113/115

[2017] al. Niepodległości 113/115 (źródło)

Zielone lekcje

[2017] Zielone lekcje (źródło)

Brama

[2019] Brama (źródło)

Mapa Ogrodu

[2019] Mapa Ogrodu (źródło)

Dom Działkowca

[2019] Dom Działkowca (źródło)

Brama

[2019] Brama (źródło)

Plan zagospodarowania terenu

[2020] Plan zagospodarowania terenu (źródło)

Teren działek

[2022] Teren działek (źródło)

ROD im. Obrońców Pokoju

[2024] ROD im. Obrońców Pokoju (źródło)

Tablica informacyjna

[2024] Tablica informacyjna (źródło)

Dom Działkowca

[2024] Dom Działkowca (źródło)

Opis przygotowano: 2025-06