Dolina Szwajcarska to dawny warszawski ogród wypoczynkowo-rozrywkowy. Początkowo zajmował obszar od ul. Pięknej do al. Róż. Obecnie przetrwał tylko fragment na południe od ul. Chopina [1]. W miejscu dawnej sali koncertowej znajduje się obecnie ul. Sieroszewskiego oraz parking dla samochodów [1]. Dzisiejszy wygląd doliny różni się od pierwotnego, nie jest to dawniejsze miejsce atrakcji i rozrywek [8].

Mur ogrodzeniowy oraz galeryjka widokowa (złożona z muru oporowego i balustrady wykonanej jest z cokołu, tralek, słupów i gzymsu) oddzielają park oddzielają park od ul. Chopina. Od strony al. Ujazdowskich znajduje się balustrada z tralkami, również oparta na murze oporowym. W zachodniej części parku znajduje się fontanna z rzeźbami Chłopca z żółwiem i Chłopca z krokodylem, a na północ od niej zabytkowa waza. Wszystkie obiekty wykonano z piaskowca drobnoziarnistego o barwie szarej, szarożółtej i żółtej. Tralki w balustradzie mają barwę kremową, a niektóre z nich (wykonane z wapienia) są białe [19].

Pomnik Sławika i Antalla

8 listopada 2016 roku odsłonięto w Dolinie Szwajcarskiej pomnik poświęcony Polakowi Henrykowi Sławikowi i Węgrowi Józefowi Antallowi seniorowi. Podczas II wojny światowej wspólnie uratowali co najmniej 5 tys. polskich Żydów [2]. Sławik po aresztowaniu w 1944 roku wziął winę na siebie i zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, a Antall wyszedł na wolność i kontynuował pomoc. Pomnik zaprojektował Władysław Dudek [15]. Monument przedstawia mężczyzn siedzących na ławce w czasie konspiracyjnej rozmowy [2].

W 1762 roku były tu pola należące do Ujazdowa. Około 1768 roku Stanisław August ofiarował te tereny ojcom Bazylianom, stawiając im warunek, by wybudowali kościół i konwikt dla młodzieży pochodzącej z Rusi. Dzięki dotacjom królewskim budowa ruszyła z dużym impetem [1]. Na mapie z 1790 roku dolina tworzy w tym miejscu znaczne zagłębienie glinianki po cegielni i kopalni gliny księży Bazylianów [20]. Bazylianie urządzili tu również składy drewna, wapna i innych materiałów budowlanych [1]. Gdy jednak zabrakło królewskich pieniędzy, Bazylianie zrezygnowali z ofiarowanych im terenów, które znów wróciły do Ujazdowa [1].

W 1825 roku tereny przejął w wieczystą dzierżawę kapitan saperów Wojska Polskiego Stanisław Śleszyński (Sterzyński). Odkrył on pozostawione przez Bazylianów składowisko wapna i drewna, a fundusze otrzymane ze sprzedaży przeznaczył na budowę piętrowego pałacyku. Działka zajmowała wówczas około 4.5 ha. Śleszyński założył tu rozległy ogród owocowy z licznymi pawilonami kawiarnianymi w stylu szwajcarskiej architektury góralskiej, który w 1827 roku otworzył dla publiczności. Od tych drewnianych altan wzięła się nazwa doliny. Właściciel wynajmował je handlarzom piwa, cukrów i kiełbaśnikom. Z czasem ogród wypełniły wytyczone ścieżki oraz klomby kwiatowe [5]. Teren był pełny jarów, wąwozów i pięknych drzew [22] i zaczął nabierać cech ogrodu spacerowego [16].

W 1852 roku Śleszyński sprzedał Dolinę Szwajcarską dwóm małżeństwom: Dziechcińskim (zakupili część z nieruchomością) oraz Winnickim (część z ogrodem). Nowi właściciele rozpoczęli rozbudowę ogrodu, budując w 1855 roku Salon Wielkiej Alei według projektu Ignacego Leona Esmanowskiego. Była to największa sala koncertowa w ówczesnej Warszawie (liczyła około 1600 łokci kwadratowych powierzchni [19]). Inauguracja nastąpiła 9 lub 11 października 1856 roku koncertem orkiestry Escherta. W 1857 roku Artur i Pelagia Winniccy odsprzedali swoją część nieruchomości Karolinie z Wiśnowskich Wedlowej, która w latach 60-tych XIX wieku sprzedała Dolinę Szwajcarską Beinowi [5].

Po powstaniu styczniowym Dolina Szwajcarska została sprzedana na drodze publicznej licytacji A. Włodkowskiemu, który w 1869 roku rozbudował Salon Wielkiej Alei według projektu Ludwika Żychlińskiego i budowniczego Sztarka z Berlina [5]. Przed budynkiem urządzono taras. Wnętrza ozdobiono pilastrami, lustrami i dekoracyjnymi stropami. Ozdobną posadzkę wykonała firma meblarska Simmlerów. Wzniesiono sale jadalne i galerie. Całość uzyskała eklektyczny charakter z przewagą form renesansu i klasycyzmu [5]. Były tu też trzy mieszkania do wynajęcia na lato. Ogród, gdzie stała ogromna estrada dla orkiestry, składał się z części wyższej i niższej [17]. Występowali tu m.in. Jan i Edward Straussowie, Ignacy Paderewski, Władysław Sygietyński [9]. Koncertowały co roku sprowadzane z zagranicy słynne orkiestry: Bilsego, Straussa, Fliegego, Mansfelda i Laubego oraz krajowe Osmańskiego i Namysłowskiego [19], które przygrywały spacerowiczom. Płacąc 35 kopiejek za wstęp do Salonu można było słuchać w środy i w soboty symfonii, a w pozostałe dni tygodnia lżejszego repertuaru. W zimie odbywały się tu karnawałowe maskarady. Można było brać udział w loteriach urządzanych przez instytucje dobroczynne [9]. Restaurację wydzierżawiono Aleksandrowi Jałoszyńskiemu, potem kolejno Ablowi, Igielowi, Wojakowskiemu i Waśniewskiemu. Przyjazdy publiczności ułatwiał uruchomiony w latach 80-tych XIX wieku tramwaj konny [5].

W 1874 roku przy ul. Mokotowskiej otworzono Nową Szwajcarię (ogród zabaw dziecięcych). Popularnością cieszyły się w występy magików, jasnowidzów i połykaczy ognia [5].

W 1877 roku wytoczono Aleję Róż, a w 1890 roku Aleję Szopena (obecnie: ul. Chopina) [5]. W 1895 roku al. Szopena otrzymała brukowaną nawierzchnię, nieco później wybudowano przy niej eleganckie kamienice [6].

W 1887 roku uruchomiono w Dolinie ślizgawkę, która w ciągu jednego sezonu stała się najpopularniejszym lodowiskiem Warszawy [5]. Powstała na terenie jednego z obiektów, którego ściany chroniły łyżwiarzy przed wiatrem i śniegiem [22]. Ślizgano się tu nawet po zmroku, gdyż nad lodową taflą wisiały dwa największe w mieście świeczniki (kandelabry) składające się z dwustu świeczek. Ślizgawka przetrwała kilkadziesiąt lat [10], natomiast tor łyżwiarski istniał do lat 20-tych XX wieku. W latach 30-tych XX wieku jedynie incydentalnie zimą wylewano tam wodę [22].

Na lodowisku został nakręcony między 1894 i 1896 rokiem przez Kazimierza Prószyńskiego prawdopodobnie pierwszy film w historii polskiej kinematografii, znany pod tytułem "Ślizgawka w Łazienkach" lub "Ślizgawka w Ogrodzie Saskim". Film nie zachował się do dzisiejszych czasów. Pozostały jednak cztery klatki filmowe drukowane w prasie. Na rok powstania wskazują cechy filmu. Klatki mają liczącą sześć otworów perforację, charakterystyczną dla pierwszej wersji aparatu Prószyńskiego, zwanego pleografem [25].

Jesienią zaczęto organizować targi owocowe i jarmarki "płodów ziemi". Dużą popularnością cieszyły się korowody kwiatowe. Z czasem pawilony zostały zastąpione letnią salą koncertową (zamienioną później na kino), w której odbywały się sezonowe spektakle, wystawy i koncerty, m.in. w 1881 roku I Samodzielnej Wystawy Ogrodniczej [5].

W latach 80-tych XIX wieku teren wydzierżawił Niemiec Salomonsky. Od 1887 roku dzierżawę przejął Konstanty Kuziński, a od 1895 roku Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie, które niezabudowany teren wydzierżawiło Kożuchowskiemu. W latach 1895-1898 Towarzystwo Łyżwiarskie rozbudowało Salon [5]. Propagowano przede wszystkim łyżwiarstwo, ale jeżdżono tu także na wrotkach (pierwszy tor wrotkowy w Warszawie zimą krył się w zadaszonej hali, latem zaś przenosił się do ogrodu [20]), uprawiano gimnastykę, szermierkę oraz tenis (betonowe korty w początkach XX wieku zostały pokryte asfaltem [5]) [12].

Latem odbywały się w niej przedstawienia teatrzyku ogrodowego. W 1898 roku zgodę na prowadzenie teatru po zakończeniu okresu letniego otrzymał Odeon Przybylski. Rok później w Dolinie Szwajcarskiej w październiku i listopadzie zagościła teatralna trupa komediowo-operetkowa Zimajerowej i M. Trapszy. U schyłku XIX wieku uruchomiono tu Cyrk Letni, wycięto sporo drzew, zbudowano stajnie dla koni i baraki dla akrobatów [5]. Warszawiacy zaśmiewali się z dowcipów klowna Tantiego o znienawidzonym policmajstrze von Gresserze. Ten ostatni, gdy się o tym dowiedział, przepędził kawalarza z całym cyrkiem [20].

Na początku XX wieku teren parku został znacznie okrojony i zabudowany [5] w wyniku parcelacji. Z początkowej własności Śleszyńskiego pozostało około 1/6 powierzchni [1] i granice były niemal takie same jak dzisiaj. Teren ogródka był otoczony zabudową, murem z prześwitami, a od strony wschodniej ograniczał go pokaźnych rozmiarów budynek Salonu [5].

W okresie międzywojennym park był miejscem manifestacji politycznych [5]. Na jednym z nich, 14 września 1930 roku w Dolinie Szwajcarskiej zebrali się uczestnicy wiecu zwołanego przez Centrolew, sojuszu partii lewicowych i centrowych, zwalczających rządy marszałka Piłsudskiego. Wśród trzytysięcznego tłumu ukryci byli członkowie zbrojnej milicji PPS, którzy mieli odeprzeć atak policji ogniem z rewolwerów, granatami i bombami domowego wyrobu. Po zakończeniu wiecu ponad tysiąc uczestników wyszło na ul. Szopena, gdzie obrończyni praw kobiet dr Justyna Budzińska-Tylicka głośnymi okrzykami sformowała pochód. Doszło do starcia z policją, walk ulicznych i licznych aresztowań [24].

Rok 1939 przyniósł upadek popularności Doliny Szwajcarskiej [13]. Spłonęła większość zabudowy [6]. Nikt jej nie odwiedzał ze względu na bliskie sąsiedztwo siedziby Gestapo w al. Szucha. W czasie Powstania przebiegała tędy linia walk, w trakcie których dolina uległa kompletnemu zniszczeniu [13], m.in. został zniszczony Salon [7].

W pierwszych latach po wojnie część zieleńca zamieniano w zimie w ślizgawkę [19].

Po 1945 roku rozebrano mury prawie wszystkich wypalonych okolicznych kamienic [6]. Powstała koncepcja, by okolicę zamienić w dzielnicę ambasad [20]. Część Wielkiego Salonu zajął parking.

Pozostałością po Dolinie Szwajcarskiej jest miniaturowy ogródek z tarasami i fontanną, zaprojektowany w roku 1951 przez architektów Zygmunta Stępińskiego i J. Dworakowską [6]. Socrealistyczne rzeźby wykonane zostały przez R. Łukianowa [17]. Dla Warszawiaków przewidziano inne miejsca zabaw, nie budzące wspomnień po burżuazyjnej Warszawie [1]. Dolina Szwajcarska zamieniła się w skwer [17], w którym wytyczono nowe alejki, posadzono krzewy, kwiaty na klombach i zasiano trawę. Przychodzili tu studenci uczący się do egzaminów, ludzie starsi i matki z dziećmi w wózkach, Bawiły się tu dzieci z pobliskiego przedszkola [23].

W 1997 roku Wydział Terenów publicznych zaniechał na terenie Doliny jakiejkolwiek działalności ogrodniczej oprócz strzyżenia trawy. Zdjęto tablice z regulaminem. Na głównym klombie młodzież urządziła boisko piłki nożnej [23].

W latach 1998-2003 Andrzej Tadeusz Kijowski nawiązywał do XIX-wiecznej tradycji organizując tu Konkurs Teatrów Ogródkowych [1]. Wtedy też postawiono ładne ogrodzenie i wykonano przepuszczającą wodę nawierzchnię alejek. Po protestach mieszkańców z powodu hałasu [23], w 2004 roku konkurs przeniesiony został do Ogrodów Frascati [1]. Skwer odzyskał swoją świetność w 2008 roku.