Kościół św. Michała Archanioła


Kościół św. Michała Archanioła

Niewiele osób wie, że właśnie te niepozorny kościół na Białołęce jest najstarszym drewnianym kościołem w Warszawie. Z jego ufundowaniem przez królową Bonę wiążą się ciekawe podania. Przez wiele lat podlegał zakonowi Benedyktynów, a gdy ten zdelegalizowano przeszedł pod władzę parafii na Pradze. Obecnie to samodzielna parafia. Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica.

kościółkościółrejestr zabytkówrejestr zabytkówzabudowa drewnianazabudowa drewnianazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Głębocka
  • Rok powstania:  1534-1534
  • Obszar MSI:  Grodzisk
  • Wysokość:   10 m
  • Funkcja:  sakralna
  • Styl:  barok
  • Związane osoby: Sforza Bona, Waza Jan II Kazimierz , Waza Zygmunt III

Opis urbanistyczny:

Kościół św. Michała Archanioła w Warszawie to barokowa świątynia z początku XVIII wieku w Warszawie (ul Głębocka #119). [1] Jest to najstarszy drewniany kościół w Warszawie, a być może nawet najstarsza drewniana budowla w stolicy.

Pierwotny kościół zbudowany był z drewna modrzewiowego, po odbudowach nie jest to pewne [4]. Budynek ma stromy dwuspadowy dach krytym gontem (nad aneksami dach pulpitowy [10]), z niewielką wieżyczką na sygnaturkę, zwieńczoną krzyżem [1] oraz cebulastym hełmem z latarnią [4]. Więźba dachowa drewniana, kleszczowo-płatwiowa, ze stolcami w dwóch rzędach. Strop drewniany z belek z podsufitką [10]. Jest konstrukcji zrębowej, pionowo oszalowany, jednonawowy, nieorientowany. Prezbiterium jest mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie z dwoma bocznymi zakrystiami. Kruchta dostawiona jest frontalnie do nawy, poprzedzona gankiem podpartym na dwóch słupach [4]. Został zbudowany na podmurówce ocementowanej, na podwalinie z belek drewnianych [10].

Elewacją frontowa trójosiowa z gankiem z trójkątnym szczytem z krzyżem na osi otworu wejściowego. Po bokach wyżej prostokątne okna. Partia korpusu oszalowana pionowo, od szczytu dachu oddzielona gzymsem kordonowym. Szczyt oszalowany w motyw ukośnie ustawionego kwadratu. Elewacja chórowa (zachodnia) jest dwuosiowa, wyższa w części środkowej zamkniętej trójkątnym szczytem. Z boku niższe partie z oknami. Elewacje boczne zostały oszalowane pionowo, z dwoma oknami [10].

Wewnątrz wyłożony drewnianą podłogą [3]. Ściany zostały rytmicznie podzielone lizenami tworzącymi siedem pseudoprzęseł. Wewnątrz jest boazeria, a nad nią ściana pokryta zaprawą wapienną. Lizeny zbite z desek pełnią funkcję dekoracyjną. Podłogi z szerokich desek, pod prezbiterium jednostopniowy próg [10]. Znajduje się w nim obraz Matki Bożej Częstochowskiej przeniesiony w 1809 roku z rozebranego kościoła na Pradze, obraz św. Stanisława Biskupa i Męczennika i obraz św. Michała Archanioła pędzla Jana Molgi. W świątyni są również barokowe drewniane figury św. Jana Nepomucena, św. Stanisława Kostki [3], św Feliksa [1], oraz dwie figury św. Ojców Bernardynów. Ambona zawiera barokowe rzeźby Matki Bożej, św. Józefa i św. Antoniego. Do zabytkowego wyposażenia zalicza się również ołtarz z XVII wieku [3]. W kościele znajdują się 6-głosowe organy z 1976 roku [1]. Chór muzyczny nad kruchtą, wsparty został na dwóch słupach na szerokości i dwóch przyściennych. Na górę prowadzą schody drewniane, zabiegowe [10].

Obiekty, pomniki, tablice:

W rejestrze zabytków tym samym numerem widnieje również przykościelny zabytkowy cmentarz z 1534 roku [1][6]. Obecnie jednak po cmentarzu nie pozostał ślad.

Na prawo od wejścia do świątyni stoi drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej, pionowo oszalowana, zbudowana na planie kwadratu i nakryta gontowym dachem namiotowym zwieńczonym sterczyną. Posiada dwa półkoliście zakończone otwory głosowe przesłonięte drewnianą żaluzją. Nad wejściem zamieszczona jest figura św. Floriana. Brak jest informacji o roku jej budowy [9].

XVIII wiek i wcześniej:

Osada Targowa Grodzisk była znana w X wieku, stanowiła własność książęcą, a potem królewską [3]. Źródła podają, że fundatorem pierwszego kościoła w tym miejscu w Grodzisku była królowa Bona, posiadająca po śmierci męża rozległe dobra na Mazowszu [1]. Kościół powstał prawdopodobnie w 1534 roku [3]. Od wschodu otoczony był on podmokłymi łąkami, a od zachodu i północy gęstym lasem. Nie wiadomo, czy okolica była zamieszkała. Przypuszczalnie nazwa Grodzisko dotyczyła starego grodu na Bródnie [8]. Jedno z podań mówi, że królowa Bona biorąca udział w polowaniu zasłabła. Tak ją zauroczył klimat tego miejsca, że postanowiła ufundować tu na pamiątkę kościół [7]. Inne podanie sugeruje, że była to wcześniej pustelnia, w której mieszkał bogaty szlachcic, który tu pokutował za hulaszcze życie, a następnie założył kościół [2].

W 1602 roku król Zygmunt III Waza nadał okoliczne ziemie Bernardynom [3]. Wznieśli w pobliżu swoją siedzibę [1]. Obecny kościół został ufundowany przez Bernardynów w 1717 roku, w miejscu starszego, spalonego w czasie potopu szwedzkiego [1] w 1716 roku [2]. Nie wiadomo jednak, czy była to zupełnie nowa świątynia czy odbudowa wcześniejszej. W 1734 roku świątynia wzbogaciła się o dwa spiżowe dzwony kościelne [1]. Z czasów bernardynów pochodzi część wyposażenia kościoła z barokowym ołtarzem, figurami i obrazami [5]. Następcy Zygmunta III, królowie Władysław IV i Jan Kazimierz bywali w tej świątyni, mieli bowiem w pobliskim Nieporęcie pałacyk myśliwski i często w tych okolicach polowali [7].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Mapa z lokalizacją klasztoru i stawu

[1794] Mapa z lokalizacją klasztoru i stawu (źródło)

XIX wiek:

Od 1811 roku we wnętrzu dodano cztery ołtarze, z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej w głównym i wizerunkami św. Antoniego, św. Michała i św. Jana Nepomucena w bocznych. Główny ołtarz [2], obraz św. Stanisława i zapewne rzeźby barokowe [10] zostały przeniesione z kościoła Bernardynów na Pradze, gdy powstawały fortyfikacje Pragi [2] i trzeba było ukryć dzieła przed wojskami napoleońskimi [7]. W późniejszych latach w kościele odprawiano mszę tylko w niedzielę [2]. Kościół pozostawał pod zarządem Benedyktynów przez około 250 lat do 1864 roku [1], kiedy to władze carskie odebrały grunty w ramach represji za poparcie powstania styczniowego [5]. Świątynia znalazła się pod zarządem parafii Matki Bożej Loretańskiej na Pradze [3]. W 1888 roku przeszedł gruntowny remont [1]. W 1895 roku filii w Grodzisku podlegały wioski: Grodzisk, Marki, Drewnica, Siwki, Czerwony Dwór, Pustelnik i Struga. Mały kościół nie mógł pomieścić tylu ludzi, dlatego też w 1899 roku wybudowano nowy kościół w Markach i tam przeniesiono całe duszpasterstwo. W 1917 roku władza archidiecezjalna eryguje nową parafię Marki pod wezwaniem św. Izydora. W Grodzisku nabożeństwa odprawiane są tylko w dzień Świętej Trójcy i w dzień św. Michała Archanioła. Kościół powoli popada w ruinę [7].

Okres międzywojenny:


Okres międzywojenny

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Odbudowa stolicy:

Zniszczony po wojnie kościół został dodatkowo splądrowany przez wojska radzieckie. W latach 1951-1956 kościół wyremontował zakład Władysława Tomaszewskiego [2]. Dekretem ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego kościół stał się filią parafii św. Izydora w Markach [3].

Czasy PRL-u:

Od 1965 (1984[7]) roku kościół wraz z przyległym cmentarzem znajduje się w rejestrze zabytków pod numerem 1250-A [1]. W 1975 roku została erygowana parafia pw. św. Michała Archanioła w Grodzisku [3] dla wschodnich osiedli Białołęki: Grodziska, Kątów Grodziskich, Brzezin, Lewandowa, Augustówka, Augustowa i Maniek Wojdów [1]. Od 1977 roku Grodzisk należy administracyjnie do Warszawy [3].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan świątyni

[1986] Plan świątyni (źródło)

Wnętrza

[1986] Wnętrza (źródło)

Wnętrza

[1986] Wnętrza (źródło)

Wnętrza

[1986] Wnętrza (źródło)

Front

[1986] Front (źródło)

Przemiany 1989-2000:

W 1996 roku świątynia została wyremontowana [5].

XXI wiek:

Kolejny remont miał miejsce w latach 2003-2004. [1]. W 2009 roku oddano do użytku kaplicę przy ul. Głębockiej [5].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wnętrze kościoła

[2008] Wnętrze kościoła (źródło)

Plac przed wejściem

[2011] Plac przed wejściem (źródło)

Ganek

[2011] Ganek (źródło)

Tablica informacyjna

[2011] Tablica informacyjna (źródło)

Wnętrze

[2011] Wnętrze (źródło)

Ambona

[2011] Ambona (źródło)

Tył kościoła

[2011] Tył kościoła (źródło)

Wejście boczne

[2011] Wejście boczne (źródło)

Wieża

[2014] Wieża (źródło)

Tył kościoła

[2014] Tył kościoła (źródło)

Tył kościoła

[2014] Tył kościoła (źródło)

Dzwonnica

[2014] Dzwonnica (źródło)

Brama

[2014] Brama (źródło)

Front

[2014] Front (źródło)

Wnętrze

[2021] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2021] Wnętrze (źródło)

Dzwonnica

[2021] Dzwonnica (źródło)

Plac przed kościołem

[2021] Plac przed kościołem (źródło)

Świątynia

[2021] Świątynia (źródło)

Świątynia

[2021] Świątynia (źródło)

Opis przygotowano: 2015-10