Hortus


Hortus

Dzisiejszy nowoczesny gmach niewiele ma wspólnego z historią tego miejsca. Początkowo było to założenie ogrodowe pałacu Gozdzkich. Następnie zostało zabudowane drewnianymi kamienicami, które z kolei wykupił Fuchs tworząc tam jedną ze swoich fabryk słodyczy. Fabryka przechodziła na synów, a po II wojnie światowej została upaństwowiona pod nazwą Syrena. W XXI wieku powstał obecny biurowiec i prywatny apartamentowiec.

basenbasenbiurowiecbiurowiecplac zabawplac zabawsklepsklepzabudowa wielorodzinnazabudowa wielorodzinna

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Drewniana, ulica Topiel, ulica Zajęcza
  • Rok powstania:  2009-2011
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   20 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  postmodernizm
  • Związane osoby: Fuchs Franciszek Ksawery, Schröger Efraim

Opis urbanistyczny:

Dzisiejszy kompleks Hortus posiada sześć kondygnacji nadziemnych i dwie podziemne [4]. Kompleks zaprojektowały Beata Korwin-Szymanowska z pracowni architektonicznej Naj z Łomianek i Jadwiga Romiszewska. Apartamentowiec jest stylizowany na przedwojenną kamienicę, natomiast skrzydła biurowca wzdłuż ul. Topiel i Zajęczej mają nowoczesną architekturę, czyli wielkie tafle szkła i cofnięty parter [5].

Drewniana 9

W obiekcie są 24 apartamenty mieszkalne [4] o powierzchni od 160 do 280 m2 [14] oraz 161 miejsc parkingowych [10]. Apartamenty nie trafiły na rynek, inwestor (prezes spółki Nieruchomości Powiśle, Piotr Konowrocki) stworzył je dla siebie i znajomych [5]. W budynku znajdują się po dwa apartamenty na piętrze. Mieszkańcy mają do dyspozycji basen, saunę, jacuzzi, łaźnię parową, fitness. W każdej z dwóch klatek schodowych jest osobna recepcja oraz nowoczesne i przestronne windy. Każdy z apartamentów ma inteligentne zarządzanie, klimatyzację, od 1 do 3 miejsc parkingowych, komórkę lokatorską [13]. Wysokość apartamentów wynosi od 3.2 do 3.5 metra [14]. Hortus oznacza po łacinie ogród. Wewnątrz kwartału, jaki tworzą apartamentowiec i biurowiec, na stropie parkingu, została usypana gruba warstwa ziemi i urządzony został ogród, gdzie rosną 12-metrowe drzewa [5] i jest plac zabaw [13].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

Ulica Drewniana powstała w 1786 roku, jako aleja biegnąca wzdłuż kanału będącego częścią założenia ogrodowego pałacu Gozdzkich - de Nassau przy ul. Sewerynów. Twórcą tego założenia był prawdopodobnie Efraim Schröger. Kanał przypominający swym kształtem literę T prowadził przez ogród do linii obecnej ul. Topiel około 1760 roku. Pod koniec XVIII wieku na terenach ogrodu pojawiła się drewniana zabudowa i od niej pochodzi nazwa ulicy, nadana przed 1808 rokiem [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan pałacu Gozdzkich

[1792] Plan pałacu Gozdzkich (źródło)

XIX wiek:

Przez cały XIX wiek drewniane zabudowania całego Powiśla były niszczone przez wezbrania Wisły podczas powodzi. Przed 1817 rokiem kanał został skrócony do ul. Dobrej. Pałac Gozdzkich spłonął w pożarze około 1778 roku, opuszczone ogrody zdziczały, a kanał stał się zaniedbanym rozlewiskiem z wysepką. Zasypano go około 1865 roku wytyczając nowe działki przy ul. Drewnianej. Ulicę przedłużono o odcinek za ul. Dobrą [2].

Fabryka Cukrów i Czekolady Franciszka Fuchs

Firma Franciszka Ksawerego Fuchsa "Dom Handlowo-Przemysłowy Franciszek Fuchs i S-ka" powstała w 1829 roku, jako sklep-cukiernia przy ul. Miodowej 18 [1]. Posesja przy Drewnianej 11 należała do fabryki od 1908 roku, kiedy została odkupiona od rodziny Gayny. Zespół budynków przy ul. Drewnianej powstał w 1912 roku na trzech posesjach Drewniana 9, 11 i 13 róg Topiel 12 [3] oraz na parcelach Zajęcza #12 i Topiel #8 i #10. Całość zaczęła funkcjonować pod nazwą Fabryka Czekolady, Kakao i Cukierków Franciszek Fuchs i Synowie [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wylot ul. Drewnianej

[1870] Wylot ul. Drewnianej (źródło)

Okres międzywojenny:

Fabryka budowana była w kilku etapach. Jako pierwszy, w latach 20-tych XX wieku, powstał nowy czteropiętrowy budynek narożny przy ul. Drewnianej #13 [3][1]. Ten duży, dziesięcioosiowy obiekt, ozdobiony był pasami okien i tynku, co nadawało mu nowoczesny, modernistyczny wyraz, a podziały wąskimi oknami dodawały mu cech tradycyjnej, dziewiętnastowiecznej kamienicy [1]. Początkowo składał się ze skrzydła wzdłuż ul. Topiel. W latach 30-tych XX wieku został rozbudowany o skrzydło wzdłuż ul. Drewnianej [3]. Monumentalna dekoracja pasowa została przeciągnięta na tę elewację. Całości dopełniał ścięty jednoosiowy narożnik, co nadawało obiektowi reprezentacyjny charakter [1]. W końcowej fazie dobudowano drugie skrzydło, równoległe do ul. Topiel [3].

Po 1925 roku powstała część budynku przyulicznego na działce Drewniana #11, o układzie czterech osi. Budynek rozbudowano w latach 1938-1939 [3].

W późniejszym okresie powstawały zabudowania produkcyjne w głębi działek [3].

W fabryce produkowano czekolady deserowe ciemne, mleczne i wielosmakowe, a także figurki czekoladowe, czekoladę w proszku, batony, cukierki, pralinki, draże, herbatniki i pierniki [1]. Firma specjalizowała się w biszkoptach, irysach i landrynkach (jednak te pierwsze produkowano najprawdopodobniej w drugiej fabryce Fuchsów, przy ul. Nowolipie 80 [15]). W latach międzywojennych dodała do asortymentu lody Pingwin [4]. Z biegiem lat zaczęto produkować również wschodnie przysmaki: rahatłukum, pastiłę, sezamki i chałwę wielosmakową [7]. Firma posiadała cztery sklepy, w tym w Warszawie, w Łodzi i w Zakopanem [1].

W latach międzywojennych zakład zatrudniał około 500 pracowników [12]. Fabryka Fuchsa była jedną z najnowocześniejszych w swej branży w Warszawie, wyposażona w maszyny do formowania czekolady, cukierków, do zawijania niektórych wyrobów. Interesujący był sposób napędzania maszyn. Przed wprowadzeniem silników elektrycznych, siłę do napędu wytwarzały różnej mocy machiny parowe lub motory gazowe. Transmisja napędu odbywała się za pomocą przekładni pasowych, od wałów zamocowanych pod sufitem hali na stanowiska robocze. Można sobie wyobrazić jak hałaśliwa i jak niebezpieczna dla personelu była praca w takiej hali [15]. Firma stanowiła konkurencję dla Wedla, pokonując ich hasło „Sto smaków, każdy inny” hasłem „Dziesięć smaków, każdy naturalny” [9]. Przełomowym dla firmy był 1937 (1929 [9]) rok, kiedy w zakładzie wybuchł strajk pracowników [7]. Załoga wysunęła postulaty podniesienia zarobków i poprawy warunków pracy [15]. Właściciel długo nie chciał uwzględnić postulatów, co spowodowało, że Wedel zdominował rynek [7].

W latach 1938-1939 zakłady rozbudowano o nową halę [3]. Wzniesiono też budynek przyuliczny na działce Drewniana #9 według projektu Wacława Kijewskiego [3]. Powstała też nigdy nieukończona kamienica pod numerem #7 [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Tabor samochodowy na Drewnianej

[1924] Tabor samochodowy na Drewnianej (źródło)

Fabryka

[1925] Fabryka (źródło)

Zakłady od ul. Topiel

[1926] Zakłady od ul. Topiel (źródło)

Skrzydło fabryki wzdłuż ulicy Topiel

[1929] Skrzydło fabryki wzdłuż ulicy Topiel (źródło)

Wizualizacja rozbudowy fabryki

[1935] Wizualizacja rozbudowy fabryki (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Maszyny podczas okupacji zostały częściowo wywiezione przez Niemców a częściowo uległy zniszczeniu w czasie Powstania. Sklepy legły w gruzach, fabryka została spalona w 80 %. Z pożogi wojennej udało się uratować jedynie agregat do produkcji czekolady i automat do wytwarzania karmelków [15].

Podczas Powstania Warszawskiego zmarł w schronie fabrycznym Stanisław Fuchs, syn założyciela [15]. Zapasy (cukru i mąki [17]) służyły Powstańcom [9]. Piękne i wzruszające były odprawiane w olbrzymim schronie msze święte [6]. 23 sierpnia z miejsca koncentracji oddziałów w fabryce wyjechał transporter Sdkfz 251D Jaś, jeden z dwóch wozów bojowych biorących udział w ataku Powstańców na Uniwersytet Warszawski. Następstwem nieudanego ataku było zbudowanie przez Niemców w dniach 24-26 sierpnia barykady przegradzającej Krakowskie Przedmieście [18]. Pod koniec Powstania wycofywano się z terenu elektrowni przez ul. Drewnianą i fabrykę Fuchsa [17].

Odbudowa stolicy:

Fabryka była własnością rodu Fuchsów do 1947 roku [2]. Groby kolejnych właścicieli można znaleźć w trzech grobowcach rodzinnych na Powązkach w kwaterze 25 [15].

Ponieważ zniszczenia dotknęły ponad 80% zabudowań fabryki, firmę trzeba było odbudować od podstaw [15]. W czasie odbudowy zmieniono fasadę głównego budynku rezygnując z pasowych podziałów na rzecz gładkiej, jednolicie tynkowanej elewacji [1]. Po 1947 roku firma została znacjonalizowana i funkcjonowała pod marką Zakłady Przemysłu Cukierniczego Syrena [2].

Czasy PRL-u:

W 1960 roku ZPC Syrena połączono z Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca, czyli firmą zagrabioną rodzinie Wedla [2]. Po remoncie przeprowadzonym w latach 60-tych XX wieku fabryka Syreny została otynkowana na szaro i straciła wyraz [5]. W halach ZPC Syrena do końca ich istnienia wytwarzano głównie cukierki [2].

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W ramach prywatyzacji [8] około roku 2000 fabryka trafiła w ręce amerykańskiego koncernu Leaf. Jeszcze do 2005 roku kontynuowano produkcję słodyczy [16] a nad Powiślem unosił się ich zapach [8].

Ostatecznie fabrykę sprzedano firmie Nieruchomości Powiśle, która jesienią 2006 roku wyburzyła stare obiekty [16] za zgodą konserwatora zabytków [5]. Początkowo rozważano pozostawienie historycznej części budynku, lecz fundamenty okazały się za słabe [16]. Działka została przeznaczona pod zabudowę mieszkaniową i biurową.

Tymczasowo w charakterze ogrodzenia zachowano ściany części parteru budynku narożnego [1]. W okresie 2006-2009 okolicznych mieszkańców straszyła dziura w ziemi otoczona murem powstałym z zewnętrznych ścian. Było to słynne w Warszawie miejsce, gdzie graficiarze mogli legalnie dawać upust swym emocjom [16]

W latach 2009-2011 powstał kompleks biurowo-konferencyjny Hortus [4], klasy A [10], umieszczony pod numerem Topiel #12 oraz apartamentowiec Drewniana 9 [4]. Prace były prowadzone metodą stropową. Najpierw powstał strop pierwszej podziemnej kondygnacji, potem została spod niego wybrana ziemia i zbudowane niższe piętro [5]. Inwestor musiał tak skorygować projekty, aby nowe budynki utworzyły zwarte pierzeje ulic Drewnianej, Topiel i Zajęczej. Inwestor zachował historyczny zamysł urbanistyczny w narożniku ul. Topiel i Drewnianej o charakterystycznym nieregularnym kształcie [12].

Dziś siedzibę ma tu m.in. Europolgaz [11]. Przed budynkiem znajduje się osobliwa konstrukcja, będąca fragmentem zaworu w rurociągu gazowym.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Rozbiórka

[2006] Rozbiórka (źródło)

Drewniana 9

[2006] Drewniana 9 (źródło)

Drewniana 11

[2006] Drewniana 11 (źródło)

Drewniana 13

[2006] Drewniana 13 (źródło)

Narożnik

[2006] Narożnik (źródło)

Wizualizacja pierzei

[2006] Wizualizacja pierzei (źródło)

Pozostałości

[2006] Pozostałości (źródło)

Teren pod budowę

[2007] Teren pod budowę (źródło)

Groby Fuchsów na Powązkach

[2007] Groby Fuchsów na Powązkach (źródło)

Groby Fuchsów na Powązkach

[2007] Groby Fuchsów na Powązkach (źródło)

Groby Fuchsów na Powązkach

[2007] Groby Fuchsów na Powązkach (źródło)

Teren pozakładowy

[2008] Teren pozakładowy (źródło)

Wizualizacja

[2009] Wizualizacja (źródło)

Plan piętra

[2011] Plan piętra (źródło)

Patio

[2014] Patio (źródło)

Hall

[2014] Hall (źródło)

Patio

[2014] Patio (źródło)

Siłownia

[2014] Siłownia (źródło)

Sala basenu

[2014] Sala basenu (źródło)

Fasada Drewniana 9

[2014] Fasada Drewniana 9 (źródło)

Lokalizacja

[2014] Lokalizacja (źródło)

Front budynku

[2014] Front budynku (źródło)

Wejście

[2014] Wejście (źródło)

Narożnik

[2014] Narożnik (źródło)

Hortus

[2015] Hortus (źródło)

Opis przygotowano: 2016-03