City Link


City Link

Miejsce, gdzie niedawno powstało osiedle mieszkaniowe przez długi czas było terenem przemysłowym. Dlatego po rozpoczęciu budowy pojawiło się skażenie poruszonych gruntów benzenem. Działały tu zakłady fotochemiczne FOTON (po II wojnie światowej) oraz fabryka tapet Franaszka (głównie w okresie międzywojennym). Fabryka ucierpiała znacznie podczas Powstania Warszawskiego, była też miejscem egzekucji co najmniej tysiąca okolicznych mieszkańców (przy ul. Wolskiej zachowany został fragment muru z tablicami Thorka). Jeszcze wcześniej były tu ogrody: Unruha i Ohma. Pozostałością po zakładach jest odnowiony budynek uczelni wyższej Almamer, która z powodu problemów finansowych została porzucona przez władze. Stała się słynna, gdy odkryto, że w luksusowym gmachu pozostawiono bez zabezpieczeń wyposażenie i akta osobowe.

biurowiecbiurowiecfabrykafabrykatablica pamięcitablica pamięcizabudowa wielorodzinnazabudowa wielorodzinna

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Skierniewicka, ulica Wolska
  • Rok powstania:  2015-2020
  • Obszar MSI:  Czyste
  • Wysokość:   51 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  modernizm, postmodernizm
  • Związane osoby: Franaszek Jerzy, Franaszek Kazimierz, Franaszek Józef, Merski Janusz, Ohm Rudolf, Unruh Aleksander

Opis urbanistyczny:

Na terenie osiedla City Link oprócz nowych bloków mieszkaniowych do 2018 roku przetrwały zabudowania od ul. Skierniewickiej #32/34/36 róg ul. Wolskiej #47. Mieściła się tu siedziba NSZZ Solidarność Region Mazowsze [2]. Przy samym skrzyżowaniu przed 2013 rokiem znajdował się mural upamiętniający Solidarność. Była też przez pewien okres siedziba Spółdzielni Pracy Specjalistów Rentgenologów.

W północno-wschodniej części ocalał również wyremontowany wysokościowiec Almamer oraz niewielki budynek (ul. Skierniewicka #34A), położony na południowy wschód od niego. Funkcjonowała tu kiedyś zapewne stołówka, a na piętrze znajdowała się duża aula wykładowa [28]. Bez większych zmian ostał się również parking przez ALMAMER-em od ul. Wolskiej.

Cały teren znajduje się na obszarze rynny żoliborskiej, która przecina Warszawę z północy na południe (przez Żoliborz, Szczęśliwice, Rakowiec, Okęcie, Wolę i Włochy). Rynna jest zbiornikiem o długości blisko 12 km i szerokości max. 800 metrów, w którym w czasie interglacjału eemskiego odkładały się grunty organiczne. W okolicach skrzyżowania ul. Wolskiej z ul. Płocką rynna rozdziela się na dwie części. Dominującym utworem wypełniającym rynnę są gytie. Obok nich zalegają namuły, kreda jeziorna, łupki bitumiczne oraz torfy. Warstwy te sięgają do głębokości 17.5 m ppt i bywają przedzielone drobnymi piaskami. Pod nimi znajdują się twardo plastyczne pyły piaszczyste i gliny piaszczyste, natomiast powyżej piaski wędrujących wydm, zalegające do głębokości 4.1-11.9 metra ppt [19].

Osiedle City Link

City Link (ul. Wolska #45) to inwestycja firmy Ronson Development [1]. Osiedle tworzy pięć etapów: I etap to 127 mieszkań (27-85 m2) oraz pięć lokali usługowych [1]. W II etapie powstały 174 mieszkania (27-138 m2) oraz cztery lokale usługowe [58]. Tworzą one jeden budynek w południowo-zachodniej części posesji. III etap to 17-kondygnacyjny (51 metrów [3]) punktowiec od ul. Wolskiej z 184 mieszkaniami i pięcioma lokalami usługowymi (730 m2 powierzchni usługowej [11]) [1]. IV etap to budynek na południowym wschodzie działki z 364 mieszkaniami (31-131 m2) [1 i czterema lokalami użytkowymi [8]. Do dyspozycji mieszkańców IV etapu będą dostępne 364 miejsca postojowe, wewnętrzne patio z placem zabaw, zielenią i przestrzenią rekreacyjną, a także wybieg dla psów. Wartość inwestycji to 81 mln zł [8]. Połączony jest z etapem V (mieszkania 24-132 m2) [4].

Osiedle to projekt o podwyższonym standardzie. Fasady są przeszklone z elementami elewacji Alucobond, w części parterowej zaplanowano kamienne wykończenia. Każde mieszkanie jest wyposażone w drewniane okna, przestronny i przeszklony balkon, a do lokali na najwyższych kondygnacjach przypisane są tarasy. Na terenie projektu zaplanowano wewnętrzny dziedziniec [5]. Generalnym wykonawcą jest firma Karmar (etapy I-III [9][11]) oraz Strabag (etapy IV-V [8]), a za projekt architektoniczny odpowiada firma Archiplan Studio [5].

Gmachy Almamer

Biurowiec Almamer tworzą dwa połączone ze sobą wysokościowce (ul. Wolska #41/43). Projekt modernizacji pierwszego budynku powstał w latach 2003-2007 przy współpracy z pracownią Portal-pp, a prace przeprowadzono w latach 2006-2008 [26].

W latach 2009-2011 drugi z budynków został zmodernizowany i dostosowany do potrzeb uczelni według projektu AWI-CON (inż. Andrzej Wisła i projektant Waldemar Wojdak). Zdjęto elewacje zewnętrzne, wyburzono ścianki niekonstrukcyjne i zaaranżowano od nowa przestrzeń. Wymieniono wszystkie windy, na dachu zainstalowane zostały urządzenia techniczne. Budynek otrzymał m.in. instalację oddymiającą, dźwiękowy system ostrzegawczy, klimatyzację [27]. Modernizacja kosztowała kilkadziesiąt mln zł. Budynek został przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych [23].

Studenci i pracownicy we wrześniu 2011 roku zyskali obiekt o powierzchni 10 tys. m2 [23]. Na poziomie piwnicy umieszczono szatnie, windy, stanowisko xero, księgarnię wydawniczą ALMAMER oraz instalacje techniczne, jak centrala telefoniczna i stacje transformatorowe. Na parterze znalazł się hol główny z punktem rekrutacyjnym dla kandydatów, barek ze stolikami, kasy oraz dział kadr. Pierwsze piętro to gabinety władz uczelni, Sala Senatu, pomieszczenia spółki DrukTur, kwestura i administracja [47] oraz archiwum pracownicze (w nim porzucono akta osobowe i pieczątki imienne) [34]. Na pierwsze piętro prowadzą reprezentacyjne schody. Kolejne piętra to pokoje dziekanatów i sale zajęć (w szafach i szufladach porzucono czyste druki dyplomów wszystkich wydziałów oraz wszystkie pieczątki [34]) [47]. Na piętrze czwartym znalazły się dwie duże sale audytoryjne [47], funkcjonował tu również Wietnamski Instytut Naukowo-Kulturalny. Piętra piąte i szóste nie zostały oddane do użytku. Przeznaczone miały być jako powierzchnia biurowa do wynajęcia. Jedno zostało całkowicie wykończone, drugie pozostało w stanie surowym [34]. Piętro siódme przeznaczono pod sale komputerowe [47] i językowe wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt. Na ósmym piętrze znalazły się doskonale wyposażone gabinety kosmetyczne i sale fizjoterapii [34]. Biblioteka i czytelnia (z 45 tysiącami woluminów) znalazła się na piętrze dziewiątym, z panoramicznym widokiem na miasto [47]. Tu również było archiwum z dokumentami studentów [34]. W budynku zlokalizowane były również siłownia i przychodnia dla studentów Mermed [34].

Obiekty, pomniki, tablice:

Na budynku dawnego „Fotonu” (na ścianie przejścia na stare tereny zakładowe [24]) znajdowała się tablica upamiętniająca pionierów polskiego przemysłu fotochemicznego oraz istnienie Warszawskich Zakładów Fotochemicznych Foton [14].

Po II wojnie światowej upamiętniono prowizorycznie na murze rozstrzelanie w tym miejscu około tysiąca Polaków przez Niemców. Po zburzeniu fabryki i wybudowaniu zakładów Foton zachowano pamiątkowy fragment muru [51] przy ul. Wolskiej. Na tablicy znajdował się napis: „Tu 5 VIII 1944 r. Hitlerowcy rozstrzelali ok. 1000 Polaków” [19]. Urząd dzielnicy podjął starania o przeniesienie i zamontowanie na jednej ścianie sąsiedniej tablicy poświęconej sześciu tysiącom mieszkańców zamordowanym przez Niemców w Fabryce Franaszka. W 2018 roku tablica i ściana zostały objęte pracami konserwatorskimi [50]. Po odnowieniu obok pierwszej pojawiła się druga tablica o treści: „W tym miejscu od 5 sierpnia do 15 października 1944 r. hitlerowcy rozstrzelali i spalili około 6000 mieszkańców Woli" (przeniesiona) [53] oraz nowy opis w języku polskim i angielskim: "5 sierpnia 1944 r. na teren Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych Józef Franaszek S.A. przy ul. Wolskiej 41/45 wkroczyli Niemcy i wymordowali około tysiąca ukrywających się w zabudowaniach fabrycznych pracowników zakładu oraz mieszkańców pobliskich domów. W czasie pierwszej egzekucji zginął m.in. właściciel fabryki Kazimierz Franaszek. W następnych tygodniach na terenie zakładu Niemcy rozstrzelali i spalili kilka tysięcy mieszkańców Woli doprowadzonych z pobliskich ulic. Łączna liczba zamordowanych w tym miejscu Polaków szacowana jest w przedziale od 4 tys. do 6 tys." [44].

XVIII wiek i wcześniej:

Ul. Wolska powstała w XVI wieku jako główna droga wsi pod nazwą Droga Wolska (Droga za wałem Lubomirskiego zwana była Drogą do Błonia [21] lub Traktem Kaliskim [32]). Wzdłuż drogi stały drewniane chaty [21].

Na południe od ul. Wolskiej, aż do ul. Siedmiogrodzkiej oraz pomiędzy ul. Młynarską i ul. Skierniewicką znajdował się ogród Aleksandra Unruha, starosty starosty hamerczyńskiego, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, dyrektora mennicy. Nabył on fragment gruntów na Czystem w 1782 roku. Ogród był popularnym miejscem spacerów i zabaw, działała tu kawiarnia. Od południa i zachodu otaczał go mur [32].

XIX wiek:

W 1820 roku ul. Wolską wybrukowano i obsadzono drzewami [21]. W ogrodzie toczyły się ciężkie walki powstańcze od 7 września 1831 roku. Polacy wykorzystali do obrony mur przy południowej granicy ogrodu [32].

W 1832 roku ogród Unruha stał się własnością Rudolfa Ohma. Przy północnej granicy ogrodu wznosiły się murowane budynki, za nimi były drzewa a w pobliżu duży staw z usypaną wyspą otoczoną ogrodem kwiatowym i łąką, na której wznosił się drewniany pawilon ogrodowy. Ogród słynął niegdyś ze zbiorów georginii. Ohm urządził m.in. estradę do koncertów i tańców, która w każdą niedzielę zapełniała się tłumami warszawiaków. Urządzano tu też wystawy kwiatów [32].

Na początku XX wieku ul. Wolska zamieniła się w arterię komunikacyjną, zatruwana była wyziewami fabrycznymi, a rynsztoki i glinianki cuchnęły odpadami. Ogród Ohma rozparcelowano [32][21]. W 1909 roku poprowadzono tędy linię tramwajową, doprowadzając ją w 1928 roku do cmentarza wolskiego [21].

Fabryka Obić i Papierów Kolorowych Józefa Franaszka

W 1829 roku na rogu ul. Marszałkowskiej i ul. Złotej została założona niewielka wytwórnia papierów Michała Spörlina i Henryka Rahna (którzy przybyli z Alzacji) [46]. Rahn po uzyskaniu 80 000 zł pożyczki rządowej rozpoczął produkcję obić papierowych. Po ich śmierci przejął ją zięć Rahna, Albert Vetter, który ze swoim szwagrem Bernardem Lothem założył spółkę „A. Vetter i Comp” [54]. Po ich śmierci, w 1840 roku została przemianowana na Wytwórnię Obić Papierowych [46]. W 1849 roku do fabryki dołączono zakład produkujący ołówki. Właścicielami byli wówczas August Loth i Edward Wetter [54]. Po latach świetności fabryka popadła w tarapaty finansowe i ten moment wykorzystał Józef Franaszek, wykupując ją w 1873 roku [46].

Franaszek przeniósł produkcję na tereny Woli. Początkowo wynajmował teren po dawnym ogrodzie Ohma (w miejscu zabaw nazywanym „Prado”, gdzie dziś znajduje się szpital wolski) [46]. W 1876 roku zakład zatrudniał 56 robotników i produkował obicia, ceraty i rolety [54]. Wkrótce została zakupiona większa sąsiednia posesja, na której Franaszek wybudował obszerny gmach (projektu Leonarda Marconiego), do którego w 1878 roku przeniósł całą produkcję. Kolejne budynki, przeznaczone na biuro i składy materiałów, zostały wzniesione w 1887 roku [46].

Od 1908 roku zakładem kierowali synowie Józefa: Stanisław i Jan [54], a przedsiębiorstwo zostało przekształcone w spółkę akcyjną pod nazwą Towarzystwo Akcyjne Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych – J. Franaszek. Zarząd mieścił się przy ul. Wolskiej 41/43, natomiast hale fabryczne znajdowały się pod adresem ul. Wolska 45 [46].

W 1910 roku przedsiębiorstwo rozbudowało istniejące i wybudowano nowe hale. Fabryka stała się głównym producentem obić papierowych na terenie Warszawy (czyli tapet, pracownik, który drukował tapety nazywał się drukarzem obiciowym [40]). Produkowano tapety kolorowe, serwetki, bibułki, papiery. Zakład dysponował własnymi projektami, tworzonymi przez zatrudnionych rysowników i projektantów [46].

Podczas I wojny fabryka została zrujnowana, a kolorowe papiery jej produkcji wykorzystywano do drukowania większości warszawskich gazet [54]. W 1915 roku Rosjanie wywieźli wyposażenie [21].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budynki przy ogrodzie

[1827] Budynki przy ogrodzie (źródło)

W centrum ogrody Unruha

[1856] W centrum ogrody Unruha (źródło)

Okres międzywojenny:

Teren dzisiejszej posesji obejmowały adresy: Ul. Wolska 41, 43, 45, 47 i 49 róg ul. Skierniewicka 38 (kamienica zbudowana w latach 30-tych XX wieku, spalona w czasie Powstania [59]) oraz ul. Skierniewicka 32, 34 i 36.

Fabryka funkcjonowała dalej w okresie międzywojennym. W 1936 roku zatrudniano w zakładzie około 400 osób (350 robotników i 50 pracowników biurowych [54]), działały tu dwa silniki o łącznej mocy 400 KM. Wartość rocznej produkcji przekroczyła 3 mln złotych. Nowy zarząd (wnukowie założyciela, Jerzy i Kazimierz Franaszkowie [16]) zdecydował się na rozszerzenie produkcji o papier fotograficzny i artykuły fotochemiczne (w tym taśmy filmowe). Rozpoczęto w tym celu budowę nowego obiektu. Produkcję uruchomiono dwa lata później, w 1938 roku. Przez rok fabryka wyprodukowała łącznie 33 tys. m2 papieru fotograficznego i 46 tys. m2 taśm filmowych [46]. Produkowano w niej papiery fotograficzne: Mirax, Nigrona i Tonar (od 1938 roku), oraz błony panchromatyczne i ortochromatyczne (od 1939 roku) [15].

W 1936 roku miał miejsce olbrzymi pożar na terenie fabryki. Ogień powstał na poddaszu jednopiętrowego budynku, ze składami materiałów opałowych i przerzucił się na sąsiedni budynek, mieszczący składy materiałów budowlanych. Strażakom udało się zapobiec przerzuceniu na główny budynek fabryczny. W czasie akcji ratunkowej dwóch strażaków omal nie zginęło [61].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Fabryka Obić Papierowych i Papierów Kolorowych

[1923] Fabryka Obić Papierowych i Papierów Kolorowych (źródło)

Budynek biurowy fabryki J. Franaszka

[1929] Budynek biurowy fabryki J. Franaszka (źródło)

W tle z prawej Fabryka Obić Papierowych J. Franaszek

[1930] W tle z prawej Fabryka Obić Papierowych J. Franaszek (źródło)

Fabryka Obić i Papierów Kolorowych Józefa Franaszka

[1935] Fabryka Obić i Papierów Kolorowych Józefa Franaszka (źródło)

Ul. Wolska 41

[1938] Ul. Wolska 41 (źródło)

Ul. Wolska 43

[1938] Ul. Wolska 43 (źródło)

Ul. Wolska 45

[1938] Ul. Wolska 45 (źródło)

Ul. Wolska 47

[1938] Ul. Wolska 47 (źródło)

Ul. Wolska 49

[1938] Ul. Wolska 49 (źródło)

Fabryka Franaszka

[1938] Fabryka Franaszka (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W czasie okupacji fabryka działała nieprzejęta przez Niemców. Franaszkowie uczestniczyli w pracy konspiracyjnej. Produkowali fałszywe ausweisy i inne dokumenty trudne do podrobienia ze względu na znaki wodne czy też nietypową gramaturę. Podobno były one najlepszymi fałszywkami w stolicy, gdyż tylko fabryka Franaszków potrafiła zrobić dobre kopie kolorowych dokumentów [16], nawet bardzo trudne do podrobienia: Durchlasschein czy Sicherheitsdienst (legitymację kontrwywiadu SS) [19]. Franaszek płacił regularnie, dbał o rodziny zabitych i więzionych, angażował się w wyciąganie ludzi z łapanek [43].

Główne budynki administracji i produkcyjne znajdowały się za bramą przy ul. Wolskiej 41 (do fabryki należał również budynek przy ul. Wolskiej 43 i budynek mieszkalny dla robotników przy ul. Wolskiej 45). Był to duży zakład, około 500 pracowników. Były dwie drużyny straży pożarnej z wartownią i biuro. W budynku głównym mieszkał dyrektor, zaprzyjaźniony garbarz z ul. Okopowej i inżynier z działu foto fabryki. Za budynkiem fabrycznym był malutki budyneczek, gdzie piwo sprzedawali na dole, a u góry mieszkali właściciele. Była olbrzymia stołówka, codziennie były wydawane obiady, dosyć często zupy z wkładką mięsną. Za budynkiem głównym był budynek fabryczny, gdzie była portiernia, dalej duży dziedziniec, budynek administracji, nie za duży ogród, gdzie były piękne orzechy, a za tym ogrodem było gospodarstwo w którym były świnie, kozy, kury, kaczki, pszczoły [60].

Pod budynkiem administracyjnym urządzono schron, w pełni wyposażony, z energią elektryczną, kanalizacją, bieżącą wodą. Był tak przygotowany, żeby można było w nim przetrwać front [39]. Były też schrony żelazobetonowe pod głównym budynkiem fabrycznym [41].

Franaszek wybudował schron z tunelowym wyjściem, zakończonym bunkrem z okienkami, Każdy ze stałych mieszkańców na terenie fabryki (22 osoby) miał swoje miejsce w schronie, z ławkami podnoszonymi, żeby można było schować swoje rzeczy. Można było tam i gotować i sanitariaty były [60].

Jerzy Franaszek zmarł w 1943 roku [16].

Podczas Powstania Warszawskiego na terenie fabryki stałych oddziałów powstańczych ani składu broni nie było (momentami jednak bywali oni w Fabryce Franaszka [52]). Powstańcy (m.in. grupa żołnierzy z 1. kompanii dowodzona przez sierż. pchor. Janusza Brochwicz-Lewińskiego ps. „Gryf” [36]) prowadzili walkę z sąsiednich pustych domów. Natomiast w fabryce zgromadziła się okoliczna ludność, m.in. Kazimierz Franaszek z żoną w ciąży i małym dzieckiem, Kazimierz Pajewski z żoną, Eugeniusz Koskowski, Remiszewski z żoną i dwojgiem dzieci, Łoziński z żoną [19]. Trzy pierwsze noce spędzili w schronie, ale wychodzili na podwórko na teren ogrodu [60].

3 sierpnia 1944 roku około godziny 11:00 po raz pierwszy na teren fabryki wtargnęły oddziały SS (po wysadzeniu bramy). Esesmani wyłapywali mężczyzn z kantoru i podwórek, grabili rolki i papier fotograficzny. Grupę złapanych mężczyzn i kobiet przymuszono do rozbierania okolicznych barykad [19] w miejscu późniejszego PDT na Woli [60]. Franaszek wytargował, że fabryka jest bardzo potrzebna Niemcom, więc wszyscy wrócili. Parę kobiet skorzystało, że była otwarta brama i schroniło się w kościele Świętego Wawrzyńca na Woli. Miedzy innymi Franaszkowa z małym dzieckiem. 3 sierpnia, po tym jak mężczyźni wrócili, bramy zamknięto [60].

Czwartego dnia walk był spokój. Stołówka fabryczna zaczęła działać, wyniesiono w olbrzymich garach na główny dziedziniec zupę. Każdy kto przyszedł, dostawał. Pojawili się m.in. umundurowani dowódcy Powstania [60].

Najtragiczniejsze okazały się dni 5 i 6 sierpnia 1944 roku. Rano 5 sierpnia 1944 roku część ludzi przedostała się na sąsiedni teren MZK do piwnic gmachu szkolnego [52]. 6 (5 [60]) sierpnia 1944 roku około 11:00 na główne podwórze zajechało ciężarowe auto wojskowe z grupami esesmanów. 30 z nich ustawiło się półkolem [19]. W bramie stał czołg [60]. Niemcy rozstrzelali portiera i podpalili prawie wszystkie budynki [41]. Niemcy zaganiali ludzi z ulicy i wypędzali ludzi ze schronu [16]. Urządzili sobie strzelaninę jak do zajęcy wzdłuż bardzo długiego budynku fabrycznego [60]. Do spędzonych na dziedzińcu i ścieśnionych w tłumie strzelano, rzucano granatami i podpalano żywcem. Mury podwórza poodpryskiwane były po seriach karabinowych [19]. Wypędzono z terenu fabrycznego około 500 osób, w tym większość kobiet [19]. Łącznie szacuje się, że przez klika dni zamordowano i spalono tu między 1000 [21] i 5000 osób [46], m.in. Kazimierza Franaszka z rodziną, niemal wszystkich pracowników, a także okolicznych mieszkańców [16].

Urządzenia do produkcji zostały zdemontowane i wywiezione do Niemiec [14], a budynki wysadzono [21]. Ocalał tylko modernistyczny budynek oddziału fotograficznego [54], produkujący materiały fotochemiczne [16]. Zostały zniszczone budynki od strony ul. Wolskiej 41 i ul. Wolskiej 43. W zabudowaniach ul. Wolskiej 45 ukrywało się przez dwa miesiące kilku inżynierów: Remiszewski, Łodziński, Koskowski i Starosolski [60]. Ukrywający się słysząc Niemców wchodzących do budynku kładli się na rurach pod sufitem i jednocześnie otwierali butle z gazem, później przez okres Powstania Warszawskiego żywili się żelatyną, która była używana do produkcji [19].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych

[1942] Teren Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych (źródło)

Kamienica przy ul. Wolskiej 49

[1944] Kamienica przy ul. Wolskiej 49 (źródło)

Tymczasowe miejsce pogrzebania prochów ludzkich w fabryce Franaszka

[1944] Tymczasowe miejsce pogrzebania prochów ludzkich w fabryce Franaszka (źródło)

Tymczasowe miejsce pogrzebania prochów ludzkich w fabryce Franaszka

[1944] Tymczasowe miejsce pogrzebania prochów ludzkich w fabryce Franaszka (źródło)

Odbudowa stolicy:

Po 1945 roku w jedynym ocalałym budynku dawnego oddziału fotograficznego rozpoczęto produkcję [46].

Warszawskie Zakłady Fotochemiczne FOTON

W 1949 roku w nowych budynkach otwarto fabrykę Warszawskie Zakłady Fotochemiczne FOTON nr 2 [46]. Przejęły one tradycję przedwojennych zakładów Foton Piotra Lebiedzińskiego (Lebiedziński założył w Warszawie fabrykę produkującą materiały światłoczułe oraz aparaty fotograficzne w 1887 roku, fabryka w 1933 roku otrzymała nazwę Foton [15]) oraz działu produkcji fotochemicznej fabryki Franaszka [14]. 15 stycznia 1949 roku ustanowiono przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwem Franaszka [37], a 29 grudnia 1949 roku zakład upaństwowiono [14].

Zakłady specjalizowały się w produkcji błon i odczynników fotograficznych, głównie dla radiologii medycznej, pod własnym znakiem FOTON. Specjalnością były halogenosrebrowe materiały światłoczułe na podłożu przeźroczystym (w odróżnieniu od bliźniaczych zakładów z Bydgoszczy, które produkowały na podłożu papierowym). Produkowały również inne błony techniczne (dla zastosowań w poligrafii i kartografii) [14].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Fabryka Obić Papierowych i Papierów Kolorowychprzy ulicy Wolskiej 41, widok od strony podwórza

[1945] Fabryka Obić Papierowych i Papierów Kolorowychprzy ulicy Wolskiej 41, widok od strony podwórza (źródło)

Lokalizacja

[1945] Lokalizacja (źródło)

Czasy PRL-u:

W latach 60-tych XX wieku fabryka pokrywała w 75% krajowe zapotrzebowanie na błony i filmy. W 1969 roku podpisany został z angielską firmą Ilford Ltd kontrakt na zakup technologii i urządzeń do produkcji medycznych błon rentgenowskich do obróbki ręcznej i maszynowej w cyklu 3.5 min oraz wysokoczułych filmów i błon czarno-białych do fotografii amatorskiej i zawodowej. Wybudowano nowoczesną linię produkcyjną, na którą składała się nowa instalacja wyrobu emulsji, nowy agregat oblewniczo-suszarniczy o szybkości oblewu do 30 mb/min (ponad czterokrotnie szybszy niż poprzednie) i zmodernizowany wydział konfekcjonowania. Uruchomienie produkcji na nowej linii produkcyjnej nastąpiło na początku 1979 roku. Zdolność produkcyjna tej linii dwukrotnie przewyższała zapotrzebowanie krajowe na błony rentgenowskie, a zakłady były do 1990 roku praktycznie jedynym dostawcą medycznych błon rentgenowskich dla polskiej służby zdrowia [14].

Przy ul. Targowej 15 zakład umieścił znany mural reklamowy [16].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ul. Wolska 43

[1965] Ul. Wolska 43 (źródło)

Budynek Fotonu

[1977] Budynek Fotonu (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Po transformacji ustrojowej, w latach 90-tych XX wieku fabryka ograniczała produkcję [14].

XXI wiek:

Po 2000 roku budynki zmieniły przeznaczenie. W 2002 roku działalność handlową spółki WZF Foton SA przejęła spółka Foton Trading Sp. z o.o. [14], a działalność przeniesiono nieco dalej na ul. Wolską 84/86 [20].

Magazyny i taśmociągi usunięto między 2001 i 2005 rokiem.

Wyższa Szkoła Ekonomiczna AlmaMer

1 października 1994 roku w Sali Kryształowej Hotelu Marriott miała miejsce inauguracja pierwszego roku akademickiego w Wyższej Szkole Ekonomicznej. WSE była jedną z pierwszych niepaństwowych uczelni w Polsce (numer 42 w rejestrze) [47]. Na pierwszy rok przyjęto 467 studentów [25], wykłady prowadziło 41 nauczycieli akademickich [31]. Założycielem szkoły był prezes zarządu spółki DrukTur, prof. dr Janusz Merski, rektorem prof. dr hab. Józef Jura, a prorektorem prof. dr hab. Michał Gmytrasiewicz. Przez pierwszy rok uczelnia funkcjonowała w pomieszczeniach przy ul. Białobrzeskiej 32 oraz ul. Baśniowej 3, z czasem dochodziły obiekty przy ul. Tarczyńskiej 19/21, biblioteka przy ul. Baleya 2 oraz Pałac Działyńskich przy al. Solidarności 74A. Studenci rozpoczynali naukę na dwóch wydziałach: na Wydziale Ekonomicznym oraz na Wydziale Turystyki i Rekreacji. W 2010 roku powstał Wydział Administracji i Politologii [47], pod koniec funkcjonował też Wydział Ochrony Zdrowia [31]. Na uczelni można było studiować ekonomię (od 1994 roku), turystykę i rekreację (od 1994 roku), fizjoterapię (od 2007 roku), kosmetologię (od 2011 roku), administrację (od 2010 roku) i politologię (od 2004 roku) [25][56].

W 2004 roku uczelnia przejęła działkę po zakładach chemicznych FOTON przy ul. Wolskiej 43 [23].

W 2006 roku zmieniono nazwę na ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, co pochodzi od łacińskiego wyrażenia Alma Mater oraz nawiązania do nazwiska prof. Merskiego. Zmianie nazwy towarzyszyła zmiana logo uczelni (gotycka tarcza heraldyczna z XIV wieku, w którą wpisana została pierwsza litera nazwy [31]). W 2011 roku nazwę skrócono do ALMAMER Szkoła Wyższa [47].

W latach 2006-2008 [26] oraz 2009-2011 przeprowadzono modernizację obiektu [27].

Od 2012 roku, wraz ze spadkiem liczby studentów o 1/4, uczelnia zaczęła mieć problemy z utrzymywaniem płynności finansowej. Zaprzestano użytkowania części budynków. W 2014 roku uczelnia miała być zadłużona na ponad 20 mln zł i nie płacić terminowo wykładowcom [31].

Placówka przestała prowadzić zajęcia w 2016 roku, ale w rejestrze nadal figurowała jako działająca [31]. Obiekt przejął komornik. Wszystko pozostało w stanie, w jakim było ostatniego dnia zajęć [34]. Opuszczony budynek nie został zabezpieczony przez władze uczelni. Bez należytej opieki pozostawiono m.in. sprzęt dydaktyczny i wyposażenie sal oraz dokumentacja (w tym formularze osobowe, indeksy i prace dyplomowe) [31]. Uczelnia została uznana za porzuconą. Sprawą zajęła się prokuratura, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Główny Inspektor Danych Osobowych [30]. Po interwencji 29 lipca 2017 roku dokumenty zostały zabezpieczone, jednak wyposażenie nadal było narażone na dewastacje. 20 listopada 2017 roku uczelnia została skreślona z listy szkół wyższych. Pod koniec listopada 2017 roku burmistrz Woli nakazał PINB zamurowanie wejść, co wykonano w grudniu 2017 roku. Do wnętrza nadal dostawały się osoby bezdomne, zatem PINB powtórzył prace zabezpieczające w lutym 2018 roku [31].

31 stycznia 2018 roku Prokuratura Rejonowa Warszawa-Wola skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko byłemu rektorowi, dotyczący przestępstwa naruszenia obowiązku zabezpieczenia danych. 18 kwietnia 2018 roku sąd uznał rektora winnym i skazał na 4000 zł grzywny. Ten złożył sprzeciw, a z uwagi na zmianę w międzyczasie przepisów ochrony danych osobowych sąd zadecydował o umorzeniu postępowania [31].

28 czerwca 2018 roku w opuszczonym gmachu doszło do pożaru. W akcji gaszenia brało udział pięć zastępów Straży Pożarnej [31].

Gmach Foton

II wojnę światową przetrwał jedynie budynek oddziału fotograficznego (był to obiekt na planie zbliżonym do kwadratu, położony w centrum kompleksu). Wybudowany w latach 1936-1938 prezentował typ architektury modernistycznej o funkcjonalistycznym podziale elewacji i wnętrz oraz o żelbetowej konstrukcji. Elewacja była licowana z szarej cegły, z charakterystycznym układem niewielkich kwadratowych okien, narożniki elewacji były zaokrąglone, z układem w romb. Całość została zwieńczona wydatnym, żelbetowym gzymsem [46].

Budynek został przebudowany po wojnie [52]. Był nieużytkowany z powodu skażenia ścian fenolem. W 2013 roku rozpoczęła się rozbiórka budynków na całej działce, a ten charakterystyczny obiekt został wyburzony w lutym 2016 roku, gdy w jego miejscu zaczęła się budowa apartamentowca [16].

Być może budynek był miejscem prób zespołu Fotoness [22], w którym grał m.in. Tomek Lipiński z Tiltu, Marcin Ciempiel z Oddziału Zamkniętego czy perkusista Jarosław Szlagowski z Lady Pank [57].

City Link

Większość budynków po zakładach FOTON w zachodniej części wyburzono na przełomie 2012 i 2013 roku. W latach 2013-2016 stały jeszcze ostatnie budynki, położone w południowo-wschodniej części działki.

Budowa osiedla City Link rozpoczęła się wiosną 2015 roku, a zakończenie prac I etapu planowano na początek 2017 roku [9]. Sprzedaż mieszkań rozpoczęto wiosną 2015 roku [5]. Ceny kształtowały się na poziomie 7500 zł/m2, po trzech latach urosnąć do 9500-11000 zł/m2 [7]. W 2016 roku zakończono budowę I etapu i rozpoczęto budowę II etapu [10]. W maju 2016 roku rozpoczęto sprzedaż mieszkań w III etapie (31-121 m2), a zakończenie prac zaplanowano na połowę 2018 roku [6]. Zakończenie prac w IV etapie zaplanowano na koniec 2019 roku [3]. Jesienią 2018 roku rozpoczęto sprzedaż V etapu z 107 lokalami [12]. Ukończenie IV i V etapu planowane jest na przełom 2019 i 2020 roku [7].

Po rozpoczęciu budowy okoliczni mieszkańcy zaczęli skarżyć się na duszności i bóle głowy oraz smród. Początkowo wskazywali studzienki kanalizacyjne, jednak z czasem zapach pojawił się też w mieszkaniach. Sprawą zajęła się radna Aneta Skubida [45]. Okazało się, że skażenia są pozostałością po zakładach FOTON. Przesiąknięte chemikaliami wody gruntowe po rozpoczęciu prac zaczęły uwalniać benzen, ksylen [10] czy toluen. Odprowadzane do kanalizacji uwalniały do powietrza szkodliwe substancje [45]. Według pomiarów normy benzenu przekroczone były nawet 50-krotnie. Na przełomie marca i lutego 2016 roku zamknięto tymczasowo placówkę PKO BP [13] i na stałe oddział Sądu Okręgowego [10]. Sprawą zajął się WIOŚ, RDOŚ oraz Prokuratura Rejonowa (na początku 2016 roku wpłynęły tam dwa zawiadomienia). Zlecono deweloperowi remediacje (oczyszczenie gruntu z niebezpiecznych substancji). Badania z sierpnia 2016 roku nie wykazały przekroczeń [10].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Rynna Żoliborska

[2000] Rynna Żoliborska (źródło)

Lokalizacja

[2001] Lokalizacja (źródło)

Foton - wizualizacja

[2007] Foton - wizualizacja (źródło)

Mural Solidarność

[2009] Mural Solidarność (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Budynek FOTON

[2011] Budynek FOTON (źródło)

Teren zakładów

[2011] Teren zakładów (źródło)

Teren zakładów

[2011] Teren zakładów (źródło)

Teren zakładów

[2011] Teren zakładów (źródło)

Spalony korytarz

[2011] Spalony korytarz (źródło)

Poddasze - FOTON

[2011] Poddasze - FOTON (źródło)

Poddasze - FOTON

[2011] Poddasze - FOTON (źródło)

Korytarz - FOTON

[2011] Korytarz - FOTON (źródło)

Korytarz - FOTON

[2011] Korytarz - FOTON (źródło)

Korytarz - FOTON

[2011] Korytarz - FOTON (źródło)

Korytarz - FOTON

[2011] Korytarz - FOTON (źródło)

Tablica upamiętniająca polskich pionierów przemysłu fotograficznego

[2012] Tablica upamiętniająca polskich pionierów przemysłu fotograficznego (źródło)

Lokalizacja

[2012] Lokalizacja (źródło)

Tablice pamięci

[2012] Tablice pamięci (źródło)

Teren zakładów

[2013] Teren zakładów (źródło)

Teren zakładów - od ul. Skierniewickiej

[2013] Teren zakładów - od ul. Skierniewickiej (źródło)

Teren zakładów - od ul. Wolskiej

[2013] Teren zakładów - od ul. Wolskiej (źródło)

Budynek z siedzibą NSZZ Solidarność

[2013] Budynek z siedzibą NSZZ Solidarność (źródło)

Foton

[2013] Foton (źródło)

Foton

[2013] Foton (źródło)

Foton

[2013] Foton (źródło)

Ul. Skierniewicka 32/34

[2013] Ul. Skierniewicka 32/34 (źródło)

Tablica pamięci

[2013] Tablica pamięci (źródło)

Tablica pamięci

[2013] Tablica pamięci (źródło)

Tablica pamięci

[2013] Tablica pamięci (źródło)

Zabudowania

[2014] Zabudowania (źródło)

Zabudowania

[2014] Zabudowania (źródło)

Zabudowania

[2014] Zabudowania (źródło)

Tablica na fragmencie muru fabryki

[2014] Tablica na fragmencie muru fabryki (źródło)

Tablica na fragmencie muru fabryki

[2014] Tablica na fragmencie muru fabryki (źródło)

City Link - wizualizacje

[2014] City Link - wizualizacje (źródło)

Ul. Skierniewicka

[2014] Ul. Skierniewicka (źródło)

Ul. Skierniewicka

[2014] Ul. Skierniewicka (źródło)

Foton

[2014] Foton (źródło)

Foton

[2014] Foton (źródło)

Foton

[2014] Foton (źródło)

Almamer - wejście

[2015] Almamer - wejście (źródło)

Budynek FOTON

[2015] Budynek FOTON (źródło)

Etap I i II - wizualizacja

[2015] Etap I i II - wizualizacja (źródło)

City Link - wizualizacje

[2015] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - budowa

[2015] City Link - budowa (źródło)

Almamer

[2016] Almamer (źródło)

Mapa potencjalnych zagrożeń skażeniami na Woli

[2016] Mapa potencjalnych zagrożeń skażeniami na Woli (źródło)

Rozbiórka budynku FOTON

[2016] Rozbiórka budynku FOTON (źródło)

Budowa

[2016] Budowa (źródło)

Sala zajęciowa

[2016] Sala zajęciowa (źródło)

Sale

[2016] Sale (źródło)

Aula

[2016] Aula (źródło)

Pomiary zanieczyszczeń

[2016] Pomiary zanieczyszczeń (źródło)

Pomiary zanieczyszczeń

[2016] Pomiary zanieczyszczeń (źródło)

City Link - budowa

[2016] City Link - budowa (źródło)

City Link

[2017] City Link (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

Etap I i II

[2017] Etap I i II (źródło)

Etap I i II

[2017] Etap I i II (źródło)

Etap I i II

[2017] Etap I i II (źródło)

Etap I i II

[2017] Etap I i II (źródło)

Etap I i II

[2017] Etap I i II (źródło)

Tablica pamięci

[2017] Tablica pamięci (źródło)

Budynek Almamer

[2017] Budynek Almamer (źródło)

Budynek Almamer

[2017] Budynek Almamer (źródło)

Budynek Almamer

[2017] Budynek Almamer (źródło)

Opuszczone archiwa

[2017] Opuszczone archiwa (źródło)

Opuszczone archiwa

[2017] Opuszczone archiwa (źródło)

Almamer

[2017] Almamer (źródło)

Almamer

[2017] Almamer (źródło)

Almamer

[2017] Almamer (źródło)

Almamer

[2017] Almamer (źródło)

Almamer

[2017] Almamer (źródło)

Budynek stołówki i auli

[2017] Budynek stołówki i auli (źródło)

Budynek stołówki i auli

[2017] Budynek stołówki i auli (źródło)

Budynek stołówki i auli

[2017] Budynek stołówki i auli (źródło)

Budynek stołówki i auli

[2017] Budynek stołówki i auli (źródło)

Stary budynek Almamer - mikroskop

[2017] Stary budynek Almamer - mikroskop (źródło)

Stary budynek Almamer - laboratorium

[2017] Stary budynek Almamer - laboratorium (źródło)

Stary budynek Almamer - sale

[2017] Stary budynek Almamer - sale (źródło)

Stary budynek Almamer

[2017] Stary budynek Almamer (źródło)

Stary budynek Almamer

[2017] Stary budynek Almamer (źródło)

Stary budynek Almamer - siłownia

[2017] Stary budynek Almamer - siłownia (źródło)

Stary budynek Almamer - sale

[2017] Stary budynek Almamer - sale (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link

[2017] City Link (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link

[2017] City Link (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

City Link - wizualizacje

[2017] City Link - wizualizacje (źródło)

City Link

[2017] City Link (źródło)

City Link - budowa

[2017] City Link - budowa (źródło)

Mural Żółć przy ul. Wolskiej 43

[2017] Mural Żółć przy ul. Wolskiej 43 (źródło)

Plan osiedla

[2018] Plan osiedla (źródło)

Etap IV i V - budowa

[2018] Etap IV i V - budowa (źródło)

Etap IV i V - budowa

[2018] Etap IV i V - budowa (źródło)

Etap IV i V - rzut

[2018] Etap IV i V - rzut (źródło)

Etap IV i V - rzut

[2018] Etap IV i V - rzut (źródło)

Wejście

[2018] Wejście (źródło)

Almamer

[2018] Almamer (źródło)

Almamer - wejście

[2018] Almamer - wejście (źródło)

Almamer - wejście

[2018] Almamer - wejście (źródło)

Almamer - wejście

[2018] Almamer - wejście (źródło)

Almamer - wejście

[2018] Almamer - wejście (źródło)

Almamer - I piętro

[2018] Almamer - I piętro (źródło)

Almamer - I piętro (gabinet rektora)

[2018] Almamer - I piętro (gabinet rektora) (źródło)

Almamer - I piętro (gabinet rektora)

[2018] Almamer - I piętro (gabinet rektora) (źródło)

Almamer - I piętro (gabinet rektora)

[2018] Almamer - I piętro (gabinet rektora) (źródło)

Almamer - I piętro (sala senatu)

[2018] Almamer - I piętro (sala senatu) (źródło)

Almamer - I piętro (gabinety)

[2018] Almamer - I piętro (gabinety) (źródło)

Almamer - I piętro (archiwum)

[2018] Almamer - I piętro (archiwum) (źródło)

Almamer - II piętro (porzucone pieczątki)

[2018] Almamer - II piętro (porzucone pieczątki) (źródło)

Almamer - II piętro (porzucone pieczątki)

[2018] Almamer - II piętro (porzucone pieczątki) (źródło)

Almamer - II piętro (pokoje)

[2018] Almamer - II piętro (pokoje) (źródło)

Almamer - III piętro (sale)

[2018] Almamer - III piętro (sale) (źródło)

Almamer - III piętro (sale)

[2018] Almamer - III piętro (sale) (źródło)

Almamer - IV piętro (Wietnamski Instytut Naukowo-Kulturalny)

[2018] Almamer - IV piętro (Wietnamski Instytut Naukowo-Kulturalny) (źródło)

Almamer - IV piętro (Wietnamski Instytut Naukowo-Kulturalny)

[2018] Almamer - IV piętro (Wietnamski Instytut Naukowo-Kulturalny) (źródło)

Almamer - IV piętro

[2018] Almamer - IV piętro (źródło)

Almamer - V piętro

[2018] Almamer - V piętro (źródło)

Almamer - VI piętro

[2018] Almamer - VI piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro

[2018] Almamer - VII piętro (źródło)

Almamer - VII piętro (fizjoterapia)

[2018] Almamer - VII piętro (fizjoterapia) (źródło)

Almamer - VIII piętro (archiwum)

[2018] Almamer - VIII piętro (archiwum) (źródło)

Almamer - VIII piętro (biblioteka)

[2018] Almamer - VIII piętro (biblioteka) (źródło)

Almamer

[2018] Almamer (źródło)

Ul. Skierniewicka

[2018] Ul. Skierniewicka (źródło)

Ul. Skierniewicka

[2018] Ul. Skierniewicka (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

Almamer

[2018] Almamer (źródło)

Odsłonięcie tablic pamięci

[2018] Odsłonięcie tablic pamięci (źródło)

Odsłonięcie tablic pamięci

[2018] Odsłonięcie tablic pamięci (źródło)

Lokalizacja

[2018] Lokalizacja (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

City Link

[2018] City Link (źródło)

City Link - budowa

[2018] City Link - budowa (źródło)

Etap V i V - budowa

[2019] Etap V i V - budowa (źródło)

Etap III

[2019] Etap III (źródło)

Etap III

[2019] Etap III (źródło)

Etap III

[2019] Etap III (źródło)

Opis przygotowano: 2019-02