Las Matki Mojej (Uroczysko Las Matki Mojej [4], Park im. Matki Mojej [5]) zajmuje powierzchnię 14.25 ha. Wchodzi w skład obwodu Las Sobieskiego i jest zarządzany przez Lasy Miejskie Warszawa [1]. Obszar jest wskazany jako obszar objęty strefą ochrony konserwatorskiej (wybranych parametrów historycznego układu urbanistycznego) [13]. Las pełni funkcje rekreacyjno-turystyczne, dlatego jest chętnie odwiedzany przez mieszkańców [3]. Na terenie lasu nie można palić ognisk i puszczać psów bez smyczy [7]. W lesie ulokowane są drewniane ławki i stoły oraz stacjonarny sprzęt do ćwiczeń fizycznych [4] i leśny plan zabaw dla dzieci [5].

Siedliska tego kompleksu są dość ubogie. Występuje tu głównie bór świeży i bór suchy, a gatunkiem panującym jest sosna i brzoza [3] z domieszką akacji [4].

Nazwa kompleksu jest hołdem złożonym matkom polskich żołnierzy poległych i zaginionych w obronie Ojczyzny w okresie wojny i okupacji [3].

Na terenie lasu jest ścieżka zdrowia, czyli zespół 16 stanowisk do ćwiczeń wzdłuż ścieżki przecinającej lasek na linii ul. Karpackiej. Ścieżkę zdrowia sfinansowano ze środków GFOŚiGW [16].

Przed budową fortu znajdował się w tym miejscu cmentarz gminy ewangelicko-augsburskiej, wykupiony następnie przez władze rosyjskie [2].

Fort Wawer

W celu wzmocnienia wschodniego boku Warszawskiego Obszaru Fortecznego (trójkąta strategicznego Warszawa-Zegrze-Modlin [2], utworzonego w 1887 roku [11]) Rosjanie zaplanowali zbudowanie linii fortów łącznikowych. Linia ta miała składać się z pięciu obiektów rozmieszczonych wzdłuż drogi fortecznej z Warszawy do Zegrza: Fort Wawer, Fort Kawęczyn (zrealizowane według tego samego projektu 3 km od siebie, powstały i zostały zniszczone), Fort Beniaminów (powstał i przetrwał), Fort Pustelniki i Fort Maciołki (ich budowę zaprzestano na oczyszczeniu przedpola i przygotowaniu dróg fortecznych) [10].

Fortu Wawer (nazywany przez Rosjan także Fortem Suworowa [2]) w obrysie rowów fortecznych (wypełnionych wodą) zajmował około 2 ha. Był fortem jednowałowym, z obroną rowów bezpośrednio z wałów. Wyjątek stanowiła kaponiera szyjowa [2] (oprócz szyi nie posiadał kaponier). Był ostatnim z fortów łączących Warszawę z Zegrzem. Został połączony z Twierdzą Warszawa za pomocą wału, który biegł wzdłuż dzisiejszej ul. Ostrobramskiej [10] do fortu XI Grochów [14]. Przeznaczony był do obrony linii Kolei Nadwiślańskiej oraz szosy Brzeskiej na styku z fortami Twierdzy Warszawa [2]. W odróżnieniu od fortów twierdzy Warszawa, miał konstrukcję betonową [14].

Esplanada Fortu obejmowała obszar w promieniu 2560 m od fortu, gdzie obowiązywały rygorystyczne zakazy budowlane. Za zgodą komendanta można było wznosić drewniane budynki parterowe, stawiać drewniane płoty i budować drewniane studnie [14].

Budowę fortu rozpoczęto w maju 1892 roku i ukończono wczesnym latem 1893 roku. Wiele opracowań wskazuje błędnie Konstantego Wieliczkę jako autora projektu fortu, a Fort Wawer jako standardowy fort Wieliczki z 1904 roku [2].

Fort uległ kasacji w wyniku decyzji o likwidacji twierdzy Warszawa 31 stycznia 1909 roku. Rozbiórka miała miejsce latem 1919 roku. W sierpniu 1920 roku pozostałości weszły w skład trzeciej linii obrony Warszawy, której budową kierował gen. Władysław Wejtko. Prace nad przystosowaniem ruin do ewentualnej obrony ukończone zostały 13 sierpnia 1920 roku. 22 października 1920 roku gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański wydał rozkaz o zaprzestaniu dalszych prac i wojskowej ochrony obiektu. Wówczas przystąpiono do ostatecznej rozbiórki fortu [9].

Po forcie nie zachował się żaden widoczny ślad, poza minimalnym zagłębieniem terenu w miejscu gdzie stały koszary szyjowe [11].

Kolej Nadwiślańska konna

Przy obecnym Parku Matki Mojej rozpoczynała swój bieg Kolej Nadwiślańska (tramwaj konny), która jechała dzisiejszą ul. Wydawniczą w kierunku Wawra. W 1906 roku postanowiono zbudować kolejkę do Starej Miłosnej. Twórcą projektu był inżynier Henryk Huss, który zakończył projekt w 1907 roku. Oddano ją do użytku w 1908 roku. Była to kolejka zarówno pasażerska, jak i towarowa. Linia miała długość około 7.5 kilometra, a na jej trasie znajdowały się cztery bocznice kolejowe. Kursowała w ciągu tygodnia od 6:30 do 21:00 (8 kursów), a w niedziele i święta dodatkowo odbywał się kurs nocny między 24:00 a 1:00. Składała się z siedmiu wagonów i była napędzana siłą koni. Podróż trwała około 40 minut. W 1909 roku przewieziono 50683 pasażerów, co było znacznym wynikiem. Tramwaj, jak ją nazywano, przestał kursować 7 września 1939 roku. W 1940 roku rozebrano szyny i sprzedano wagony [15].

Dekretem Prezydenta RP z 29 września 1936 roku przekazano bezpłatnie gminie Wawer na cele ogólne 7 ha terenów należących wcześniej do fortu Suworowa oraz zezwolono na odpłatne odstąpienie tej gminie dalszych 13 ha w celu sprzedaży [6].

Początkowo były tu grunty porolne i nieużytki o charakterze wydmy śródlądowej. Las powstał w wyniku akcji zalesieniowej zapoczątkowanej przez słuchaczy konspiracyjnej podchorążówki w okresie okupacji niemieckiej [4]. W 1943 roku Komitet Obywatelski w Wawrze założył na tym terenie park sportowy, który miał spełniać funkcje rekreacyjne [6]. Praca przy zalesieniu była osłoną dla prowadzonej działalności konspiracyjnej. Efekt wykonanych wówczas prac był niewielki [4]. Duża część zieleni została zniszczona w 1944 roku [6].

Systematyczne zalesiania terenu były kontynuowane w latach 1948-1952 m.in. przez uczniów Szkoły Podstawowej Sióstr Felicjanek [12].

W październiku 2017 roku Las Matki Mojej wzbogacił się o ponad trzy tysiące drzew, które były sadzone przez ambasadorów takich państw jak Dania czy Wielka Brytania, wiceprezydenta Michała Olszewskiego czy kilkunastoosobową grupę Ormian mieszkających w Polsce. Zasadzono takie drzewa jak jabłoń dzika, grusza pospolita czy klon jawor. W ten sposób uczczono 650-tą rocznicę przybycia Ormian do naszego kraju na zaproszenie króla Kazimierza Wielkiego [8].