Osiedle Ludna


Osiedle Ludna

Budynki osiedla Ludna, powstałe z szarej cegły w latach 60-tych XX wieku to tylko część z obiektów na tym terenie. Wzdłuż ulicy Ludnej (i częściowo ul. Wilanowskiej, nie należy jej mylić z al. Wilanowską) stoją kamienice przedwojenne. Przy ul. Wilanowskiej 16/20 oraz okrąg 4a pojawiły się nowoczesne apartamentowce. Nowe budynki osiedla właśnie powstają od strony ul. Solec, gdzie jest najstarszy obiekt - pozostałość po średniowiecznych magazynach soli, a następnie magazynach taboru konnego wojska. Jest tu kilka słynnych budynków bankowców, w tym gmach przy Okrąg 2, który był twierdzą podczas Powstania Warszawskiego.

dostępne całodobowodostępne całodobowoplac publicznyplac publicznyprzedszkoleprzedszkolerejestr zabytkówrejestr zabytkówtablica pamięcitablica pamięcizabudowa wielorodzinnazabudowa wielorodzinnazabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejskazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Czerniakowska, ulica Ludna, ulica Okrąg, ulica Solec, ulica Wilanowska
  • Rok powstania:  1963-1966
  • Obszar MSI:  Solec
  • Wysokość:   40 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  modernizm
  • Związane osoby: Filasiewicz Stanisław, Golba Jan, Handzelewicz Józef, Hirschmann Ludwig, Karstens Maurycy, Kijewski Jan Chryzostom, Kujawski Zygmunt, Lubomirska Izabela, Milewski Andrzej, Ostoja-Chodkowski Remigiusz, Paruszewski Antoni, Scholtze Karol, Srokowski Konstanty, Stępiński Zygmunt

Opis urbanistyczny:

Osiedle Ludna było inwestycją Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej Energetyk. Wraz z osiedlem Torwar stanowiły kompleks osiedli XX-lecia Polski Ludowej. Zostało założone w latach 60-tych XX wieku na niegospodarowanym terenie o powierzchni ok. 8 ha, z obecnością kilku budynków z lat 30-tych XX wieku, które należało włączyć. Osiedle składało się początkowo z dziewięciu bloków dziewięciokondygnacyjnych (Wilanowska 16/20A, 14A, 10A, 8A; Solec 61B; Okrąg 5, 6A, 6C oraz Ludna 11), czterech pięcio- (Okrąg 8/10, 8/10A, 8/10B; Solec 63A) i jednego szesnastokondygnacyjnego (Ludna 1), murowanych z wapienno-piaskowej silikatowej szarej cegły. Pomiędzy budynkami powstała szkoła, przedszkole i garaże [1]. Były to typowe dla tego okresu, proste formy architektoniczne [4]. Osiedle zostało w ostatnich latach zagęszczone.

Osiedle Ludna położone jest na niższym, nadzalewowym tarasie akumulacyjnym Wisły, zbudowanym z utworów holoceńskich Występują tu zasadowe gleby nasypowe gruzowe, średnio głębokie. Na głębokości 80-85 cm występuje podłoże naturalnej gleby (piasek luźny), a na głębokości około 3 m woda gruntowa [5].

Obiekty, pomniki, tablice:

Przy ul. Solec 63 znajduje się tablica Tchorka, upamiętniająca wydarzenia z 30.09.1943 roku, kiedy Niemcy rozstrzelali w tym miejscu 34 więźniów Pawiaka [35].

Pierzeja przedwojennych kamienic

Wzdłuż ul. Ludnej, od numeru 3 do numeru 7a, znajduje się pierzeja przedwojennych kamienic. Kamienice małżeństwa Babińskich o adresach Ludna #3 i #3a powstały w latach 1935-1936 [9] według projektu Konstantego Srokowskiego. Przed wojną pod numerem 3a zamieszkał varsavianista Bronisław Wieczorkiewicz [19]. Kamienice Chaima Rosenberga przy Ludnej #5 i #5a zostały wybudowane w latach 1937-1938 [9]. Powstały według projektu Remigiusza Ostoi-Chodkowskiego. Były to kamienice mieszkalne dla zamożnych. Mimo dewastacji, westybul kamienicy o numerze 5 nadal posiada szereg elementów charakterystycznych dla stylistyki modernizmu, jak posadzkę z gorsecików, lamperie z marmurów kieleckich, kutą bramę ze wzorami dekoracyjnymi oraz niszę pod sufitem do rozpraszania światła [10]. Pod adresem Ludna #7 wybudowana została w latach 1936-1937 kamienica M. Baranieckiej, a pod adresem Ludna #7a (drugi adres Okrąg 12) kamienica M. Baranieckiego, powstałe w tym samym okresie [9] według projektu Antoniego Paruszewskiego [19].

Magazyn Solny i Centralna Składnica Taborowa

Przy ulicy Solec #63 znajduje się jednopiętrowy, murowany budynek z jasną, zdobioną elewacją i użytkowym poddaszem [16]. To budynek dawnego rządowego magazynu solnego. Składy soli istniały tu co najmniej od czasów saskich (druga połowa XVIII wieku [17]) i do trzeciego rozbioru były własnością królewską. W 1846 roku Skarb Królestwa odkupił tę posesje prywatną i wybudował ten budynek administracyjny na potrzeby składu [31].

Jest to też jedyna pozostałość po funkcjonującej tu w międzywojniu Centralnej Składnicy Taborowej Wojska Polskiego. Położony przy samej ulicy mieścił biura, podczas gdy właściwe magazyny usytuowane były prostopadle do ulicy w głębi posesji [31]. Zajmowały one ponad dziesięć hektarów. Było to wielkie składowisko wyposażenia końskiego (hacele, podkowy, siodła, skóry, filce). Teren był ogrodzony płotem murowanym, a wokół płotu stały jednopiętrowe budynki magazynowe. W środku był budynek magazynowy, dwupiętrowy. Od ulicy Solec była wartownia oraz jednopiętrowy budynek zarządu [14]. Na początku lat 20-tych XX wieku składowano tu mienie pozostawione w Warszawie przez uciekających/ewakuowanych carskich urzędników czy wojskowych [31].

Jeszcze w latach 70-tych XX wieku stał opuszczony i straszył wybitymi oknami [31]. W ostatnich latach został odrestaurowany i zaadaptowany na cele biurowe. Budynek jest wpisany do rejestru zabytków [17].

Dom mieszkalny pracowników Banku Polskiego

Budynek pod potrójnym adresem (Okrąg #2, Wilanowska 26, Czerniakowska 200) powstał w 1928 roku. Zaprojektował go Stanisław Filasiewicz. Od ul. Czerniakowskiej miał jedynie narożnik, a w skrzydle od ul. Okrąg 2 znajdowała się brama wiodąca na podwórko. Obydwa skrzydła od podwórka łączyła oficyna [26]. Elewacja od strony Czerniakowskiej liczyła pięć osi [34].

Dom był jednym z bastionów powstańczych. Pierwsi powstańcy zginęli przed budynkiem już w godzinę po rozpoczęciu Powstania. W budynku znajdował się sztab (najpierw kapitana „Kryski”, a następnie podpułkownika "Radosława"), a w oficynie szpital powstańczy dr. Zygmunta Kujawskiego "Broma". Niemcy w pobliże budynku dotarli 15 września i wtedy rozpoczęły się zacięte walki. Dom broniony był przez plutony batalionu "Zośka" [26]. Tutaj ewakuowano batalion „Parasol” po utracie budynku PKO z ul. Ludnej 9 [25]. Tutaj zza Wisły na Czerniaków przeprawili się żołnierze generała Zygmunta Berlinga. Ponieważ byli to zwykle chłopi z lubelskich wsi, często nie znali sposobów waliki w mieście. Oddział Wehrmachtu, osłaniany przez działo szturmowe lub czołg, wypuścił w kierunku budynku goliaty (bezzałogowy pojazd z 50-kilogramowym ładunkiem wybuchowym, kierowany z ukrycia za pomocą długiego kabla). Drugi z nich eksplodował pod narożnikiem budynku, którego fasada runęła. W minutę potem wtargnęły oddziały SS. Aby opóźnić szturm i umożliwić ewakuację, sanitariuszki zaczęły podpalać zwalone w korytarzu piwnicy drewno. Rannych przeniesiono na ul. Wilanowską. Nocą z 19 na 20 września "Radosław" rozkazał ewakuację [26].

Wydarzenia zostały opisane w książce Kamienie na Szaniec [26].

Zachowały się oba skrzydła wzdłuż ulicy Okrąg i Wilanowskiej, do których w latach 60-tych XX wieku dostawiono blok mieszkalny [27].

Dom Mieszkalny Pocztowej Kasy Oszczędności

Przed 1914 rokiem Maurycy Karstens pod adresem Ludna #9 otworzył wielkie zakłady ciesielskie [13] i stolarskie, gdzie zatrudniał 150 robotników. Stąd wyszły elementy budowlane niejednej drewnianej willi w Otwocku [33]. Posesje Okrąg 5 i 7 były zabudowane, znajdowały się tam składy zakładów [34]. Przy Ludna 9A wzniósł on siedmiopiętrową kamienicę, utylitarną o ciekawie ukształtowanej fasadzie [13].

Po I wojnie światowej na posesji kupionej od Karstensa swój dom postawiło Ministerstwo Poczt i Telegrafów [13]. Dom Mieszkalny Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie przy ul. Ludnej #9 powstał w latach 1923-1924, a autorem był Józef Handzelewicz [15] (wcześniej błędnie sądzono, że architektem jest Marian Lalewicz [20]). Była to efektowna bryła z elewacją klasycystyczną [20]. W 1939 roku spłonęło górne piętro i mansardowy dach. W czasie Powstania dom został poważnie uszkodzony i częściowo zburzony [20].

Został odbudowany fragmentarycznie. Nie odtworzono zburzonego do parteru środkowego fragmentu od ulicy Ludnej ani wystroju zewnętrznego [20]. Elewacja została uproszczona do minimum [9]. W miejscu gdzie była wyrwa (wzmocniona po wojnie ścianą nośną) obecnie jest oś ślepych okien. Imitacje otworów okiennych są płycej osadzone w elewacji niż pozostałe okna [46]. Zachowały się za to magazyny w przyziemiu. Wjazdy są ogromne i ciągną się na przestrzeni całego parteru w taki sposób, że podwórko-studnia znajduje się na dachu. Prowadzą do nich imponujące schody [34]. W latach 80-tych XX wieku był tu komisariat i garaż milicyjny, nadal w części funkcjonuje komisariat policji [46].

W 2014 roku przystąpiono do kompleksowej restauracji budynku. Odtworzona została elewacja frontowa i brama do stanu sprzed 1936 roku. Odbudowane zostały zniszczone skrzydła budynku. Wejście do kamienicy otrzymało kamień na posadzkach, a ściany zabytkowe zdobienia i dekoracje naścienne. Zagospodarowany został dziedziniec wewnętrzny, wszystkie instalacje w budynku zostały wymienione, w tym wymieniono windy [15].

XVIII wiek i wcześniej:

Okolica to historyczny Solec, często określany jako Czerniaków. Powstał jako wieś w XI wieku, jeszcze przed Warszawą [7]. W 1382 roku książę Janusz I darował Solec mieszczanom warszawskim i tym samym wieś została od Warszawy uzależniona. W 1675 roku Stara Warszawa założyła na Solcu własną jurydykę, która przetrwała do 1794 roku.[32]. Ponieważ był to teren zalewowy, wielokrotnie został zniszczony przez powodzie. Osada została też spustoszona przez Szwedów w trakcie Potopu. W 1696 roku zakon Trynitarzy rozpoczął tu budowę kościoła i klasztoru [7]. W 1770 roku ulice otrzymały nazwy i numerację. Jurydyka w 1784 roku miała 164 posesje i 11 ulic. Solec nazwę zawdzięczał handlowi solą. Pierwotnie ulica łączyła komorę solną i przeprawę na prawy brzeg z gościńcem biegnącym od Krakowskiego Przedmieścia [32].

Na parceli u zbiegu z ul. Solec po roku 1740 miał swój ogród architekt Joachim Daniel Jauch [13].

Nazwa ulicy Ludnej została nadana w 1770 roku, gdy stały przy niej trzy chaty, co było nieco ironiczne [7]. Ludna była ujściowym odcinkiem drogi biegnącej wąwozem rzeczki, wzdłuż której w XVIII wieku rozciągały się ogrody. Była to ulica rozszerzająca się przy połączeniu z Czerniakowską. Po południowej stronie w końcu XVIII wieku wybudowano cztery budynki magazynowe o wydłużonym planie [12]. Od 1784 roku były to spichlerze należące do Izabeli Lubomirskiej (Błękitnej Markizy), żony Stanisława Lubomirskiego. Było to jedno z licznych dóbr marszałkowej. W 1808 roku parcela posiadała frontową zabudowę drewnianą, a u zbiegu obu ulic powstał niewielki drewniany budynek. W 1819 roku mieściły się tu epizodycznie koszary [13].

Ulica Okrąg (zwana również Okrąż, Okrąsz, Okrak) łączyła okręgiem ul. Czerniakowską z ul. Ludną [38]. W 1784 roku było tu też kilka ogrodów, a także dworek Witkowskiego, oficyny magazynów Ogińskiego i tyły innych budynków [38].

XIX wiek:

Pod koniec XVIII wieku i na początku XIX prawie wszystkie domy na Solcu były drewniane. Na ogół były to dworki, wykonane najczęściej z bali łączonych na węgieł, przeważnie parterowe. Kryte były gontem lub dachówką. Całość znajdowała się na podmurówce z palonej cegły [32]. W 1813 roku okolica została zniszczona przez katastrofalną powódź [12].

W 1832 roku przy ul. Okrąg stała jedna, samotna kamienica. Dwa lata później powstały dwa dworki, studnia, cztery komórki murowane i czternaście drewnianych, trzy oficyny, stajnia, drwalnia, kloaki dwusedesowe, ogród warzywny ze stawami niezarybionymi, pompa i wybrukowany rynsztok. W 1841 roku podniesiono ulicę według pomysłu gen. Teodora Urbańskiego, aby nie trzeba było jej brukować. Nie pomogło to i w 1844 roku powódź po raz kolejny zalała ulicę [38]. Za ulicą na zachodzie znajdowała się parcela należąca do Adama Kowalskiego, byłego wójta jurydyki Solec. Jej drewniana zabudowa składała się z dworku i browaru [13]. W 1856 roku uregulowano ulicę, ale nadal nie była wybrukowana i tonęła w błocie [38].

W połowie XIX wieku ul. Ludna (1856 rok), potem ul. Solec (1866 rok), zostały wybrukowane [32][13]. Pierwsze wielopiętrowe kamienice mieszkalne wybudowano tu dopiero po 1883 roku. Miały charakter domów robotniczych [13].

W XIX wieku zagościł tu przemysł. Rozrastała się zabudowa dla ludności robotniczej i biedoty. Obowiązywał w Warszawie stereotyp, ujęty w piosence „Na rogu Ludnej i Czerniakowskiej straszna tragedia się stała. Syn rąbnął ojca siekierą w móżdżek i wtedy krew się polała. Brata powiesił jak ten kapelusz, matkę udusił ręcamy”. Nie miało to jednak odzwierciedlenia w rzeczywistości [7].

Hirschman, Kijewski i Scholtze

Była to pierwsza fabryka chemiczna w Królestwie Polskim [40], położona na posesjach Okrąg 1, 3 i 4 [38]. Zakłady zostały założone w 1822 roku z symbiozy kapitału Ludwiga Hirschmanna i Jana Chryzostoma Kijewskiego pod nazwą „Fabryka Płodów Chemicznych Hirschmann i Kijewski”. W opuszczonych zabudowaniach poklasztornych trynitarzy na Solcu, wydzierżawionych na mocy umowy z Komisją Rządową Spraw Wewnętrznych na okres piętnastu lat, powstały hale produkcyjne wyposażone w niezbędną aparaturę do syntezy substancji chemicznych. Produkcja (m.in. kwasu siarkowego, kwasu solnego, kwasu saletrowego, chlorku wapnia, siarczanów: miedzi, cynku i ołowiu; octanów: miedzi i ołowiu; octu winnego, węglanu i siarczanu sodu, barwników czy laku i kwasu drzewno-octowy) ruszyła w 1824 roku. Siłą napędową dla maszyn były wówczas konie. Była to praca szkodliwa, przykładowo w 1849 roku na leczenie robotników wydano 5% kosztów robocizny [39].

Po śmierci Ludwika Hirschmanna zakłady nabył na licytacji wspólnik zmarłego, Jan Ch. Kijewski, zawierając umowę na spółkę z synem Ludwika, Augustem Hirschmannem i Karolem Scholtze, tworząc „Fabrykę Płodów Chemicznych - Hirschmann, Kijewski i Scholtze”. Działała ona w latach 1857-1874. Z uwagi na szkodliwy wpływ wyziewów fabrycznych w latach 1870-1896 fabryka została przeniesiona na Targówek [39].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan Korpusu Inżynierów

[1822] Plan Korpusu Inżynierów (źródło)

Okres międzywojenny:

W dwudziestoleciu międzywojennym teren ten przeżył szybki rozwój. Wzdłuż ulic powstały rzędy nowoczesnych kamienic [7]. Przemysł wycofał się Powiśla, ustępując miejsca obiektom mieszkalnym. Przy Ludnej powstały wtedy domy dla pracowników firm państwowych o wyższym niż dotychczas poziomie. W 1922 roku ulicą Ludną pojechał pierwszy tramwaj elektryczny linii "P", położono też nowy bruk i krawężniki [13].

W dawnych kamienicach z końca XIX wieku znalazły siedzibę instytucje Ministerstwa Spraw Wojskowych. Pomiędzy latami 1935-1937 zbudowano pierzeję nowoczesnych, modernistycznych kamienic pod numerami Ludna 3, 3a, 5, 5a, 7 i narożną, o adresie Okrąg 12 [13]. Pod koniec lat 30-tych XX wieku powstały domy przy Okrąg 3A, 3B, 3C i 3D [34][37] z zachowanymi do dzisiaj pięknymi posadzkami na klatkach [23].

Instytut Przeciwgazowy

Przy ul. Ludnej 11 na powierzchni 4500 m2 mieściły się koszary Imperium Rosyjskiego, a następnie Wojska Polskiego. Po I wojnie światowej stały się własnością prywatną a w jej murach mieściło się kilka instytucji: Szkoła Gazowa, Pluton Telegraficzny, Oddział Polski przy Francuskiej Misji Wojskowej, Pluton Żandarmerii, Oddział Sztabowy I Dyonu Samochodowego, Pierwsza Autokolumna, Orkiestra Reprezentacyjna Komendy Miasta, Izba Chorych z Ambulatorium oraz internat dla kilkunastu oficerów [30].

W 1921 roku utworzono na ul. Ludnej 11 Instytut Naukowo-Badawczy Ligi Obrony Powietrznej Państwa [42]. Następnie Instytut Badawczy Broni Chemicznej przemianowany został na Wojskowy Instytut Przeciwgazowy [43]. Od 1928 roku Wojsko Polskie prowadziło tam własne badania nad bronią chemiczną, gdyż liczono się z tym, że kolejna wojna nie obędzie się bez gazów bojowych [44]. Substancje były traktowane niefrasobliwie, przykładowo w 1935 roku Instytut wpuścił do kanału ulicznego niezneutralizowane gazy. Zaczęły one dusić robotników czyszczących niedaleko kanały [45].

Z inicjatywy Oddziału II Sztabu Głównego w podziemiach uruchomiono tajne laboratorium broni biologicznej. Pod kierownictwem lekarza biologa Alfonsa Ostrowskiego zajmowano się obserwacją działania bakterii dżumy, cholery, czerwonki oraz nosacizny. Gdy nowym kierownikiem tajnego laboratorium został w 1933 roku dr Jan Golba, w laboratorium pracowało jedynie trzech bakteriologów, jedna laborantka i jedna sprzątaczka. Zespołowi udało się m.in. uzyskać sproszkowany jad kiełbasiany czy rozmnożyć tyfus na masową skalę. Wiąże się z tym anegdota, w której dr Golba często szczepy bakterii przynosił do domu. Kiedy kot strącił szklaną próbówkę, jego córka zebrała resztki i wyrzuciła. Gdy ojciec wrócił i to zobaczył, wpadł w panikę z krzykiem „To był tyfus!”. W kolejnych latach na wyposażenie tajnego centrum badawczego wydano około połowy miliona złotych, a w połowie lat 30-tych XX wieku pracowało tam 7 oficerów i prawie 60 naukowców [29].

Obecny blok przy ul. Ludowej 11 znajduje się w oddaleniu od tamtej zabudowy.

Instytut Techniczny Uzbrojenia

Instytut mieścił się przy ul. Ludnej pod numerami 13 i 15 [30]. Dzisiaj obiekty te nie istnieją [9].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom Banku Polskiego przy Czerniakowskiej

[1930] Dom Banku Polskiego przy Czerniakowskiej (źródło)

Ludna 9

[1934] Ludna 9 (źródło)

Plan z 1935

[1935] Plan z 1935 (źródło)

Wilanowska 6

[1938] Wilanowska 6 (źródło)

Wilanowska 14/12

[1938] Wilanowska 14/12 (źródło)

Wilanowska 8

[1938] Wilanowska 8 (źródło)

Wilanowska 12

[1938] Wilanowska 12 (źródło)

Wilanowska 24/22

[1938] Wilanowska 24/22 (źródło)

Wilanowska 18/20

[1938] Wilanowska 18/20 (źródło)

Wilanowska 26

[1938] Wilanowska 26 (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W pierwszych dniach września 1939 roku do magazynów wojskowych przyszedł człowiek ubrany jak kominiarz. Wszedł na budynek prostopadły do ulicy Solec (budynek służb pomocniczych) i wskazał lotnikom niemieckim budynek zarządu, który został zbombardowany. Zginęło wtedy ponad czterdziestu ludzi [14].

Po wejściu Niemców ludzie zabrali z magazynów przydatne rzeczy, jak siodła i filce. Rozebrali magazyny do zera. Został pusty plac, oprócz jednego budynku z ogródkiem warzywnym (200-300 m2), który przetrwał okres okupacji [14].

Pierwsze dni Powstania były tu dość spokojne. Potem rozegrały się ciężkie walki i ulica Ludna została podzielona. Po stronie od mostu Poniatowskiego byli Niemcy, od strony ulicy Wilanowskiej byli obrońcy. O każdy budynek była ogromna walka. Największym punktem oporu był sztab położony przy ul. Okrąg 2. Od czasu do czasu Powstańcy mieli zrzuty żywności od Rosjan. Na początku września wojsko polskie utworzyło przyczółek czerniakowski, dzięki czemu na stronę walczących przedostało się sporo polskich żołnierzy z armii Berlinga. Ponieważ przyczółek nie mógł być utrzymany, żołnierze zostali z Powstańcami [14]. Po zmasowanych atakach Niemów, Powstańcy wycofali się do budynków na ulicę Wilanowską. Tam zostali pojmani lub zamordowani [14].

Na budynku przy Wilanowskiej 6 znajduje się tablica przypominająca rozstrzelanie kilkunastu powstańców drugiego sierpnia 1944 roku. Ich ciała początkowo zagrzebano pod murem przy ul. Wilanowskiej #2. Groby przeniesiono w 1951 roku na Cmentarz Służewiecki [22].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ludna 9

[1939] Ludna 9 (źródło)

Okrąg 2

[1940] Okrąg 2 (źródło)

Ludna 7

[1942] Ludna 7 (źródło)

Ludna 7

[1942] Ludna 7 (źródło)

Ludna 11

[1942] Ludna 11 (źródło)

Ludna 9

[1942] Ludna 9 (źródło)

Ludna 13/15

[1942] Ludna 13/15 (źródło)

Ludna 5

[1942] Ludna 5 (źródło)

Ludna 3

[1942] Ludna 3 (źródło)

Walki w Powstaniu

[1944] Walki w Powstaniu (źródło)

Okrąg 2 po opuszczeniu przez Powstańców

[1944] Okrąg 2 po opuszczeniu przez Powstańców (źródło)

Pozostałości domu mieszkalnego pracowników Banku Polskiego u zbiegu ulicy Okrąg i Wilanowskiej

[1944] Pozostałości domu mieszkalnego pracowników Banku Polskiego u zbiegu ulicy Okrąg i Wilanowskiej (źródło)

Odbudowa stolicy:

Po wojnie rozebrano część wypalonych kamienic, w tym kamienice pod adresami: Ludna 1, Ludna 9a, Ludna 11 i Ludna 13 [13].

Przedwojenna zabudowa została w większości zniszczona i na tym terenie został zaplanowany Centralny Park Kultury i Wypoczynku Pod koniec lat 60-tych XX wieku koncepcja się zmieniła. Ocalałe zabudowania postanowiono uzupełnić nowymi osiedlami [7].

Okrąg 3

Natomiast przy ul. Okrąg #3 powstał parterowy, kryty dachówką budynek, zbudowany na planie owalu, czym nawiązywał do nazwy ulicy. Najprawdopodobniej miało to być przedszkole [23] Budynek istniał do 2008 roku, następnie przez cztery lata był to parking z nietypowymi latarniami. Obecnie teren coraz bardziej zarasta.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ruiny kamienic przy ulicy Okrąg. Ujęcie od Ludnej.

[1945] Ruiny kamienic przy ulicy Okrąg. Ujęcie od Ludnej. (źródło)

Ludna 1

[1945] Ludna 1 (źródło)

Zdjęcie lotnicze Solca.

[1946] Zdjęcie lotnicze Solca. (źródło)

Czasy PRL-u:

W latach 1950-1997 ul. Wilanowska funkcjonowała pod nazwą ul. Gwardzistów [28].

W 1958 roku z inicjatywy Ministerstwa Górnictwa i Energetyki oraz środowiska energetyków warszawskich została zorganizowana Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa (od 1989 roku SBM TORWAR) [11]. Z jej inicjatywy na terenie Centralnego Parku Kultury [1] w latach 1963-1966 na podstawie projektów Andrzeja Milewskiego i Zygmunta Stępińskiego [2] powstało osiedle Ludna. Uzupełniło szczerbate pierzeje ulic Wilanowska i Okrąg, plombując je z zachowaniem historycznej wysokości. Wewnątrz kwartału postawiono kilka 10-piętrowych budynków, a w narożniku Ludna/Solec 16-piętrowy wieżowiec. Zostały wykończone dosyć charakterystyczną dla Warszawy szarą cegłą. Największym problemem budynków z tej cegły jest utrzymanie ich stanu [7]. Okres zakładania zieleni na osiedlu przypada na lata 1966-1969 [5]. Razem z blokami osiedla Ludna powstał od strony rynku Soleckiego niewielki placyk reprezentacyjny, obecnie zapuszczony i zdewastowany. Na murku okalającym placyk widnieje napis OSIEDLE LUDNA MSM ENERGETYKA, widoczne są pozostałości masztów flagowych i zdewastowanych ławek [8].

Przy Ludnej #1 ocalała kamieniczka, ale w jej miejscu wybudowano pawilon sklepowy [9] obok 16-piętrowego bloku, który zagrał w paru filmowych scenach "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz" [7], z 1978 roku. Pawilon istniał do 2010 roku. W 2016 roku powstaje w jego miejscu nowa zabudowa [9]. Wieżowiec, mający adres Ludna #1b, grał m.in. w serialu "W labiryncie" [9].

Od 1985 roku w wolnostojącym budynku na osiedlu Ludna (Okrąg 6b) działa przedszkole nr 5. Przy przedszkolu znajduje się plac zabaw [21].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan osiedla

[1966] Plan osiedla (źródło)

Wysoki blok mieszkalny Okrąg 3C

[1969] Wysoki blok mieszkalny Okrąg 3C (źródło)

Osiedle przy ul. Okrąg

[1969] Osiedle przy ul. Okrąg (źródło)

Plac zabaw przy ul. Okrąg

[1969] Plac zabaw przy ul. Okrąg (źródło)

Widok osiedla (po prawej stronie)

[1973] Widok osiedla (po prawej stronie) (źródło)

Osiedle Ludna z wysokościowcem

[1973] Osiedle Ludna z wysokościowcem (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W 2004 roku [4] bloki osiedla zostały ocieplone z odtworzeniem oryginalnej elewacji wzoru na tynku. Projekt ocieplenia wykonał Tomasz Gientka z Autorskiej Pracowni Architektury Kuryłowicz & Associates [1]. Wybrany do wykończenia ścian dekoracyjny system Ultra-Tex pozwolił odtworzyć pierwotną fakturę ceglanego muru. Projekt rewitalizacji objął dziewięć budynków [4]. Płaszczyznę ściany urozmaicono poziomymi wgłębieniami na prawie całej szerokości, pokrywającymi się z poziomem stropów, a okna rozłożono symetrycznie względem pionowej osi budynku. Garaże współgrają z rytmem prostokątów na balustradach, tworząc akcent kompozycyjny na parterze [3].

W 2008 roku, w porównaniu z 1971 rokiem, liczba drzew zwiększyła się o 112 sztuk (37%), natomiast zmalała liczba krzewów (o 51,5%). Dosadzono 37 sztuk klonu jaworu, 12 sztuk klonu zwyczajnego, 10 sztuk jedlicy, 12 sztuk sosny zwyczajnej. Ubyło 10 sztuk topoli chińskiej, 9 sztuk jodły pospolitej, 160 sztuk pigwowca japońskiego oraz 125 sztuk śnieguliczki czerwonej [5].

Przy ul. Wilanowskiej (#16 i #4A) powstały w 2010 roku pięciopiętrowe budynki spółdzielni (w sumie 50 mieszkań). Dwa bloki powstały na miejscu budynków, które spółdzielnia rozebrała kilka lat wcześniej. Zajęły też część terenów zielonych, co spotkało się z protestami mieszkańców [6]. Jeden stoi całkowicie w głębi, na podwórzu, niewidoczny z zewnątrz. Drugi uzupełnił wyrwę w pierzei Wilanowskiej w miejscu parkingu. Architektura nowych budynków jest stonowana. Większość elewacji obłożono ciemnozielonym kamieniem, resztę szarym tynkiem. Nawiązaniem do istniejącej zabudowy są także poziome podziały wzdłuż kondygnacji. Zastosowano przesunięcia w otworach okiennych. Ruch kołowy wprowadzono do podziemia, w którym miejsca mogli nabyć także inny mieszkańcy osiedla. Minusem jest zmniejszenie odległości między oknami [7].

W 2016 roku rozpoczęła się budowa trzech bloków przy ul. Solec, obok kościoła św. Trójcy. Inwestorem jest spółdzielnia Torwar, a zaprojektowała je w 2009 roku pracownia Kuryłowicz & Associates. Trzypiętrowy dom (14 mieszkań) będzie oddalony od dziesięciopiętrowca przy Ludnej 1B o 14 m. W porównywalnej odległości od czteropiętrowca przy Solec 63A stanie nowy, czteropiętrowy budynek (42 mieszkania). Trzeci budynek, dwupiętrowy (26 mieszkań), ma powstać na tyłach kościoła. Domy połączone zostaną wspólnym podziemnym parkingiem na 117 aut. Wykonawcą jest firma Budner. Mieszkania mogli kupować jedynie członkowie spółdzielni SBM Torwar w cenie 8500 zł za m2 [41]. Budowana jest też doklejka do ślepej ściany kamienicy przy Ludnej 3. Tam stał kiedyś barak Cepelii. Budynek będzie mieć zmienną wysokość, którą wyznacza tzw. linijka słońca (minimalny czas, kiedy do mieszkań zagląda słońce). Będzie w nim sklep [36].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Tablica pamiątkowa pod balkonem pierwszego piętra przy Ludnej 9

[2003] Tablica pamiątkowa pod balkonem pierwszego piętra przy Ludnej 9 (źródło)

Drzwi wejściowe z monogramem PKO

[2003] Drzwi wejściowe z monogramem PKO (źródło)

Przed odnowieniem

[2004] Przed odnowieniem (źródło)

Ortofotomapa 2005

[2005] Ortofotomapa 2005 (źródło)

Po odnowieniu

[2005] Po odnowieniu (źródło)

Plan rozbuowy osiedla

[2005] Plan rozbuowy osiedla (źródło)

Wieżowiecprzy ul. Ludnej

[2008] Wieżowiecprzy ul. Ludnej (źródło)

Pierzeja kamienic przedwojennych

[2008] Pierzeja kamienic przedwojennych (źródło)

Plac reprezentacyjny

[2009] Plac reprezentacyjny (źródło)

Plac reprezentacyjny

[2009] Plac reprezentacyjny (źródło)

Plac reprezentacyjny

[2009] Plac reprezentacyjny (źródło)

Plomba przy ul. Wilanowskiej

[2010] Plomba przy ul. Wilanowskiej (źródło)

Plomba przy Okrąg 4a

[2010] Plomba przy Okrąg 4a (źródło)

Widok na osiedle

[2010] Widok na osiedle (źródło)

Budynki po rewitalizacji

[2010] Budynki po rewitalizacji (źródło)

Osiedle Ludna

[2010] Osiedle Ludna (źródło)

Budynek przed rewitalizacją

[2010] Budynek przed rewitalizacją (źródło)

Klatka schodowa

[2010] Klatka schodowa (źródło)

Zrewitalizowana fasada

[2010] Zrewitalizowana fasada (źródło)

Wzór na garażach

[2010] Wzór na garażach (źródło)

Okrąg 4

[2010] Okrąg 4 (źródło)

Okrąg 6

[2010] Okrąg 6 (źródło)

Solec 63

[2010] Solec 63 (źródło)

Ludna 1

[2010] Ludna 1 (źródło)

Ludna 9

[2011] Ludna 9 (źródło)

Tablica przy ul. Wilanowskiej 6

[2011] Tablica przy ul. Wilanowskiej 6 (źródło)

Wilanowska 6

[2011] Wilanowska 6 (źródło)

Ludna 5a

[2013] Ludna 5a (źródło)

Ludna 7

[2013] Ludna 7 (źródło)

Panorama osiedla

[2013] Panorama osiedla (źródło)

Osiedle Ludna

[2013] Osiedle Ludna (źródło)

Mapa inswestycji

[2013] Mapa inswestycji (źródło)

Westybul Ludnej 5

[2013] Westybul Ludnej 5 (źródło)

Ludna 9 przed renowacją

[2013] Ludna 9 przed renowacją (źródło)

Klatka schodowa przy Okrąg 3D

[2014] Klatka schodowa przy Okrąg 3D (źródło)

Wejście do Okrąg 3D

[2014] Wejście do Okrąg 3D (źródło)

Klatka schodowa przy Okrąg 3D

[2014] Klatka schodowa przy Okrąg 3D (źródło)

Renowacja Ludnej 9

[2014] Renowacja Ludnej 9 (źródło)

Dawny budynek magazynu solnego

[2014] Dawny budynek magazynu solnego (źródło)

Dawny budynek magazynu solnego od tyłu

[2014] Dawny budynek magazynu solnego od tyłu (źródło)

Okrąg 6 klatka schodowa

[2015] Okrąg 6 klatka schodowa (źródło)

Okrą 6

[2015] Okrą 6 (źródło)

Wilanowska 16/20 od tyłu

[2015] Wilanowska 16/20 od tyłu (źródło)

Numeracja budynków

[2016] Numeracja budynków (źródło)

Osiedle Ludna

[2016] Osiedle Ludna (źródło)

Wilanowska 16

[2016] Wilanowska 16 (źródło)

Okrąg 4A

[2016] Okrąg 4A (źródło)

Ul. Wilanowska

[2016] Ul. Wilanowska (źródło)

Ludna 9 po renowacji

[2016] Ludna 9 po renowacji (źródło)

Fałszywe okna przy Ludnej 9

[2016] Fałszywe okna przy Ludnej 9 (źródło)

Schemat budynku Ludna 9

[2016] Schemat budynku Ludna 9 (źródło)

Ludna 9 - Fasada

[2016] Ludna 9 - Fasada (źródło)

Ludna 9 - Dziedziniec

[2016] Ludna 9 - Dziedziniec (źródło)

Ludna 9 od ul. Okrąg

[2016] Ludna 9 od ul. Okrąg (źródło)

Budowa przy ul. Solec 63

[2016] Budowa przy ul. Solec 63 (źródło)

Wizualizacja Okrąg 2

[2016] Wizualizacja Okrąg 2 (źródło)

Budowa przy ul. Solec 63

[2016] Budowa przy ul. Solec 63 (źródło)

Wizualizacja rozbudowy osiedla

[2016] Wizualizacja rozbudowy osiedla (źródło)

Opis przygotowano: 2016-07