Marcelin-Tadzinek i Rysiny


Marcelin-Tadzinek i Rysiny

Dzisiejsze 25 ha (podzielone na dwa gospodarstwa) to jedynie niewielka część z dawnej działalności rodu Majlertów na tych ziemiach. Od końca XIX wieku prowadzone było tu wzorcowe gospodarstwo rolne. Podzielone na synów powstały z biegiem czasu Marcelin-Tadzinek i Marcelin-Rysiny. Gospodarstwa zostały jednak praktycznie w całości zniszczone podczas II wojny światowej, do upadku przyczyniło się też wywłaszczenie większości ziem pod przemysł. Majlertowie jednak przetrwali w swojej działalności i obecnie prowadzą handel detaliczny zdrowych warzyw i owoców. Wszystko w miłej atmosferze, z możliwością zjedzenia obiadu w polu, wypicia świeżo wyciskanych soków i spróbowania własnych wypieków.

altanaaltanagrunty orne i sadygrunty orne i sadykawiarniakawiarniasklepsklepzabudowa jednorodzinnazabudowa jednorodzinna

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Marywilska, ulica Smugowa, ulica Wyspiarska
  • Rok powstania:  1878-1878
  • Obszar MSI:  Żerań
  • Wysokość:   7 m
  • Funkcja:  usługowa
  • Styl:  narodowy
  • Związane osoby:

Opis urbanistyczny:

Teren ten to dwa gospodarstwa rolne prowadzone przez potomków dawnych właścicieli, rodzinę Majlertów. Przy ul. Wyspiarskiej #45 znajduje się Marcelin-Tadzinek prowadzone przez Ludwika Majlerta, jego żonę Jolę, a także Magdę, siostrę Ludwika, i jej męża Witolda Zielińskich [3]. Natomiast przy ul. Smugowej #30 działa gospodarstwo Rysiny, prowadzone przez Zdzisława Majlerta z żoną Elżbietą oraz z dziećmi Anią Marią i Andrzejem [3]. Oba gospodarstwa specjalizują się w produkcji warzyw [2]. Gleby w Marcelinie nadają się do produkcji zdrowej żywności [3].

W Marcelinie-Tadzinku na 10 ha uprawiane są przede wszystkim gatunki mało znane lub zapomniane. Sprzedawane są warzywa zebrane z pola poprzedniego dnia lub świtem w dniu sprzedaży [3]. Organizowane są też w czerwcowe i wrześniowe weekendy spotkania zwane obiadami na polu, kiedy przy wspólnym stole podawane są potrawy z lokalnych upraw. To okazja do poznania historii gospodarstwa, rozmowy, wymiany doświadczeń i szansa na zjedzenie obiadu wśród łanów szparagowych krzaków czy kwitnącej cukinii. Obiad składa się zazwyczaj z pięciu dań i kończy deserem. Organizowane są też dla dzieci ze szkół i przedszkoli spacery po polu. Podczas takiej wyprawy można rozmawiać o warzywach, zdrowiu, ekologii i o wszystkim, co spotyka się na drodze. Sklepik mieści się w starym, murowanym budynku, dawnej stodole [6].

Gospodarstwo Rysiny zajmuje 15 ha [7]. Anna Maria oraz mama Elżbieta zajmują się uprawą i sprzedażą kwiatów w gospodarstwie, Andrzej kontynuuje sprzedaż do dużych sklepów (to nadal część działalności gospodarstwa) oraz zajmuje się produkcją świeżo wyciskanych soków [4].

Początek sezonu rozpoczynają tu bratki, później pojawiają się pelargonie, begonie, surfinie, słoneczniki, marcadonie, frezje, gerbery, niezapominajki. Dostępne są też zioła w doniczkach, jak stewia, werbena, cząber, estragon czy specjalne odmiany szałwii (ananasowa, melonowa). W Warzywniaku można kupić rabarbar, szczypiorek, lubczyk, rukolę i kolendrę. W maju pojawiają się sałaty: rzymska, masłowa i karbowana. Im bliżej lata tym różnorodność produktów jest coraz większa, można kupić botwinkę, rzodkiewkę, ogórki, różne rodzaje pomidorów, młodą marchew, jarmuż, fasolkę szparagową. Są też truskawki, maliny, porzeczki i agrest [8]. Pole w ciągu sezonu uprawia około 15 osób. Gospodarstwo jest otwarte dla klientów od wiosny do połowy października. Zgodnie z tradycją przed zamknięciem odbywa się pożegnalna impreza taneczna dla klientów. Potem trwa przygotowywanie do sezonu. W lutym uruchamia się szklarnię-mnożarkę, w której wysiewa się pomidory, papryki, selery i inne warzywa o dłuższym cyklu produkcyjnym. Największym wyzwaniem zmiany profilu gospodarstwa było przerzucenie się na uprawę bez pestycydów i sztucznych nawozów oraz pozbycie się monokultury i duże upraw. Dlatego ceny warzyw w Rysinach są nieco wyższe niż normalnie w sklepach [4].

Charakterystyczne w Rysinach są wiejskie zabudowania. Biały niewielki domek, ze spadzistym dachem i zewnętrznymi drewnianymi belkami przypomina te z bajki. W każdym oknie kwitną kwiaty. W koszach na dziedzińcu domu na kupujących czekają dziesiątki rodzajów produktów. Wszystkie skrupulatnie opisane, łącznie z pomysłem na przyrządzenie. W sporej szklarni obok domu wypełnionej kwiatami klienci mogą przysiąść przy stoliku [4]. Od 2016 roku działa w Rysinach kawiarenka na świeżym powietrzu, gdzie można zjeść bezglutenowe ciasto, napić się owocowych i warzywnych soków czy wypalaną na miejscu kawę. Jest też piekarnia, w której można kupić świeżo wypiekane tradycyjne chleby na zakwasie [8].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

Pierwsze osadnictwo na tych terenach sięga mezolitu (środkowa epoka kamienia). Leon Kozłowski, Stefan Krukowski i Jan Płoski znaleźli na terenie Marcelina ponad 2 000 zabytków krzemiennych, a przed wojną Jan Marciniak prowadził badania na cmentarzysku kultury grobów kloszowych w Marcelinie, gdzie przebadał ponad 20 grobów. Pochodzą z nich fragmenty przedmiotów brązowych i żelaznych, 22 całe naczynia oraz 130 kilogramów fragmentów naczyń [9].

XIX wiek:

Osada rolnicza Marcelin została założona na początku XIX wieku [1]. Niedługo po powstaniu osada została przekształcona w folwark o nazwie hipotecznej "Aleksandria vel Marcelin Stary" [9]. W 1827 roku folwark i wieś Marcelin liczyły pięć domostw i 66 mieszkańców. W 1905 roku były tu 22 domy, a liczba ludności wzrosła do 239 osób [1].

Pierwszym właścicielem Marcelina z rodu był Wilhelm Karol Henryk Meylert, który wcześniej pracował jako zarządca majątku Honnenberga w Wawrzyszewie. W 1878 roku nabył za 28 tys. rubli pożyczonych od rodziny nieduży zaniedbany folwark w Marcelinie, mający 8 włók powierzchni (134 ha [4]). Folwark miał kilka budynków wymagających remontu, parę krów i kilka wychudłych szkap. W ciągu kilku lat intensywnej pracy, przede wszystkim polepszania warunków glebowych i przeprowadzenia melioracji podmokłych terenów, przekształcił go we wzorowe gospodarstwo rolne [1].

Gdy w latach 1880-1890 zaczęło napływać do kraju bardzo tanie zboże z Rosji i Ameryki, Meylert przerzucił się na hodowlę zwierzęcą. Szybko zdobył 100 sztuk bydła. W 1890 roku obniżył koszty, organizując samemu dostarczanie mleka w kapslowanych butelkach do sklepów i domów prywatnych w Warszawie. Mleko z Marcelina było bardzo popularne i znane z wysokiej jakości [1].

Pod koniec XIX wieku zaraza spustoszyła oborę, a dwukrotny pożar strawił znaczną część mienia. Aby odrobić straty, Wilhelm objął w roczną administrację kilka innych majątków. Odbudował oborę i rozwinął gospodarstwo. W latach 1902-1905 na powierzchni 8 morgów założył plantację szparagów, która była największą w okolicy Warszawy, a warzywa były cenione na stołach Petersburga. Rozbudowana była też plantacja malin [1].

Wilhelm ożenił się z Zofią Pauliną z Liedtków, z którą miał dwóch synów: Witolda oraz Zdzisława. W 1912 roku przekazał im swój majątek podzielony od teraz na dwie części: Stary Marcelin i Marcelin-Tadzinek. Sam zaś osiadł w Warszawie i zajął się pracą dydaktyczną oraz społeczną. Synowie Wilhelma spolszczyli niemieckie nazwisko, odtąd kolejne pokolenia rodu używały nazwiska Majlert [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Okolice gospodarstwa

[1910] Okolice gospodarstwa (źródło)

Okres międzywojenny:

Stary Marcelin

Witold Majlert ukończył wiedeńską Hochschule für Bodenkultur. Gospodarując w Starym Marcelinie skupił się na hodowli krów i produkcji mleka. Dwukrotnie był żonaty, z Anną z domu Stöger miał Helenę i Witolda Henryka, a następnie z Janiną Han miał Antoniego Witolda, Józefa i Zofię.

Marcelin-Tadzinek

Zdzisław Teodor Majlert studiował ogrodnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Swoją część Marcelina (70 hektarów [3]), zwaną Tadzinkiem, przeznaczył pod sad, plantację krzewów jagodowych, szparagów, rabarbaru [2] i pomidorów. Prowadził także uprawy zbóż [1] na kilkudziesięciu hektarach nieużytków w okolicy Płud i Białołęki Dworskiej. W okresie międzywojennym owoce z Tadzinka cieszyły się dużym zainteresowaniem na wystawach ogrodniczych [2]. Zasługą Zdzisława była melioracja majątku. Nadmiar wód przepompowywał do rowu i odprowadzał do Wisły [1].

Za jego czasów dwór składał się z dwóch części. Starsza, drewniana, miała stromy dach kryty gontem. Część murowana pierwotnie była parterowa, rozbudowywana następnie przez wiele dekad. W 1910 roku było w dworze około dwudziestu pomieszczeń mieszkalnych oraz mleczarnia, spiżarnia, pralnia, kuchnia, wędzarnia i piec do pieczenia chleba. Na szczycie domu znajdowało się pomieszczenie pełniące funkcję dzisiejszego solarium z rozległym widokiem. Najważniejszym we dworze był pokój stołowy ze stołem na 12 osób, dodatkowo rozkładanym. Pod trzema ścianami stały trzy kredensy. Przy drzwiach wisiała podkowa, na której wieszano klucze do pomieszczeń gospodarskich. Pod ścianą stał też przełącznikowy telefon centralny, łączący z Tadzinkiem lub z Kantorem. Był też taras służący m.in. do nocnych obserwacji przez teleskop [1].

Obok dworu znajdowała się wozownia oraz ustawione rzędem za podwórzem czworaki, plac do siatkówki i korty tenisowe. Ponadto zwykłe zabudowania gospodarcze, stajnia, spichlerz, kurnik, szklarnia, obora, chlewnia, porządkownia, kuźnia i narzędziownia [1].

W Marcelinie-Tadzinku zatrudniano nawet dwieście osób. Praktyki w gospodarstwie odbywali studenci i studentki uczelni ogrodniczych i rolniczych (m.in. przyszłe żony Witolda Henryka i Henryka Norberta). Każdy miał podczas rannej odprawy przydzielane zadanie, z którego rozliczał się wieczorem [1].

Zdzisław Teodor ożenił się z Haliną Marią z którą miał piątkę dzieci: Benignę, Zofię, Henryka, Jana i Teresę. Swój majątek podzielił między synów. Jan Majlert przejął Marcelin-Tadzinek, a Henryk Norbert Majlert otrzymał nowo wydzieloną część, Marcelin-Rysiny (Henryk był nazywany Henrysiem, stąd nazwa [4]) [2].

Wszystkie krowy z Marcelina poszły na rzeź na potrzeby wojska w 1939 roku [9].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Stary Marcelin - rodzinny dom Meylertów

[1930] Stary Marcelin - rodzinny dom Meylertów (źródło)

Teren gospodarstwa

[1935] Teren gospodarstwa (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Gospodarstwo w czasie okupacji Witold przestawił na uprawy ogrodnicze [9].

W okresie okupacji wszystkie trzy gospodarstwa prowadziły działalność. Folwarki dawały utrzymanie rodzinom właścicieli, ich pracownikom, były ponadto schronieniem dla osób ukrywających się przed Niemcami, w tym dla Żydów [1].

Ruinę przyniosło gospodarstwom nadejście radzieckiego frontu. Spłonął dwór w Starym Marcelinie. Dom mieszkalny Tadzinka został rozebrany do fundamentów, a budynki gospodarcze spalone [2]. Na terenie gospodarstwa pozostało dwadzieścia czołgów oraz masa zabitych ludzi i koni. Teren był zjeżdżony gąsienicami i pocięty okopami z silnie rozbudowanymi bunkrami i siecią fortyfikacji, stanowiskami czołgów i artylerii. Był cały zaminowany, znaleziono kilka wagonów amunicji i niewypałów. Nieuszkodzone przetrwały tylko dwa słupy bramy, a w bunkrach znaleziono kilkadziesiąt wozów z drewnem [1].

Odbudowa stolicy:

Zdzisław Teodor został wysiedlony przez Niemców do Jabłonny, skąd wrócił [1] i próbował z pomocą jedynego ocalałego konia ratować gospodarstwo i zbierać ocalałe plony. Został on zamordowany przez dezerterów z armii sowieckiej [9] w stodole w której trzymał jedynego konia [1] 7 grudnia 1944 roku [2].

Po wojnie został doprowadzony do porządku dom, pokryty nową dachówką jeden z budynków gospodarskich, rozpoczęty remont niektórych budynków pomocniczych, oraz budowa niewielkiej, 10 metrowej długiej szklarni, przeznaczonej do wysiewu wczesnych rozsad warzywnych. O systematycznej pracy właściciela świadczy oczyszczenie 15 ha pól minowych [1].

Znaczna część gospodarstw w 1949 roku została wywłaszczona na rzecz Fabryki Elementów Betoniarskich [2]. Z terenów Witolda Henryka, jego syna i bliższej rodziny, liczących 47 ha, pozostały cztery, w tym jeden gruntów ornych. W 1973 roku pozostałe cztery ha Marcelina zostały wywłaszczone na rzecz Dyrekcji Kolei Państwowych, a bocznica kolejowa przeszła przez środek domu zamieszkałego od 1945 roku. Na nieobjętym wywłaszczeniem terenie przy ul. Smugowej, w stosunkowo krótkim czasie udało się Henrykowi zbudować nowy dom mieszkalny [9].

Pozbawiony możliwości zarobkowania Witold rozpoczął pracę adiunkta w Głównym Urzędzie Miar [2]. Niewielki fragment Starego Marcelina pozostał w rękach Witolda Henryka Majlerta [2] i jego żony Haliny. Z 12 ha gospodarstwa odziedziczonego po ojcu, po kolejnych wywłaszczeniach pozostało 0.7 ha, a i tę część zajęto w 1972 roku przebijając ul. Marywilską [1].

Czasy PRL-u:

Zdzisław Majlert majątek podzielił między dzieci tak, że w okresie reformy rolnej Marcelin uniknął parcelacji, ponieważ żadna z części nie miała obszaru przekraczającego 50 ha. Gospodarstwo przejęli jego synowie [9]: Jan przejął Marcelin-Tadzinek, a Henryk Marcelin-Rysiny [2].

Jan Majlert specjalizował się w nasiennictwie warzywnym [3]. W latach 70-tych XX wieku [3] na drodze rozwoju Tadzinka stanęło przesunięcie linii kolejowej Warszawa-Nasielsk [2] i rozbudowujący się na tych terenach przemysł (Zakłady Prefabrykacji Elementów Betonowych, Warszawska Fabryka Tworzyw Sztucznych, Wodociąg Północny) [1]. Słup wysokiego napięcia stanął pośrodku parku (wycięte zostały prawie wszystkie stare dęby), a nowo budowana ul. Marywilska przeszła przez środek domu. Wszystkie odbudowane po wojnie budynki trzeba rozebrać [3]. Przejścia z tym związane zrujnowały zdrowie właściciela i przyczyniły się do jego przedwczesnej śmierci [1]. W 1981 roku Tadzinek po Janie przejął jego syn Ludwik Majlert [1].

Podobno Ludwik Majlert genialnie jeździł na ratrakach po muldach w latach 70-tych XX wieku, "jak obecni freestylowi zawodnicy z Pucharów Świata" [4]. W końcu lat 80-tych XX wieku spaliło się wysokie, drewniane piętro stodoły [3].

Marcelin-Rysiny

Na pozostawionej mu parceli Henryk Norbert skupił się na produkcji roślin ozdobnych oraz malin, agrestu i porzeczek. Dzięki jego pracy powstały deszczownie, ponieważ po wybudowaniu Kanału Żerańskiego poziom wód gruntowych znacznie się obniżył [2]. Deszczownie zajęły 80 ha gruntów i była to nowość na owe czasy [1].

W 1973 roku w Rysinach powstał zespół wspólnego gospodarowania. Kierownikiem zespołu został syn Zdzisław Majlert, a Henryk Majlert, zajmował się sprawami organizacyjnymi. W pracy w zespole pomaga żona syna Elżbieta i mąż córki. Wybudowano w czynie społecznym świetlicę, asfaltowe drogi dojazdowe, użytkowano wspólnie pierwszy ciągnik. Zespół zajmował powierzchnię 13.4 ha [1]. W 1985 roku gospodarstwo miało 20 ha, uprawiano warzywa pod szkłem i folią. Od 1987 roku trud prowadzenia gospodarstwa spadł wyłącznie na Zdzisława i ich dzieci, Andrzeja Majlerta i Marię Annę [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren gospodarstwa

[1976] Teren gospodarstwa (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Tadzinek został przekształcony w gospodarstwo wyspecjalizowane w uprawie warzyw takich jak wczesna kapusta, pieczarki, pomidory, cykoria [3], słodka kukurydza i szparagi [1].

Rysiny skupiały się na sprzedaży hurtowej do sklepów sieciowych. Duże markety składały zamówienia, a właściciele sami dostarczali towar do magazynów centralnych. Każdego dnia były to na przykład dwie palety kukurydzy, 30 skrzynek selerów albo 20 skrzynek porów [4].

XXI wiek:

Przy okazji dużych upraw warzywnych w Rysinach sprzedawano też detalicznie kwiaty. Gdy klienci przyjeżdżając po kwiaty, przy okazji prosili o warzywa prosto z pola, postanowiono rozwinąć się w kierunku sprzedaży detalicznej, nastawionej na bezpośredni kontakt z klientem [4].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren gospodarstwa

[2005] Teren gospodarstwa (źródło)

Plantacja szparagów

[2015] Plantacja szparagów (źródło)

Marcelin-Tadzinek

[2015] Marcelin-Tadzinek (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2016] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2016] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2016] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2016] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2016] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Szklarnie Ludwika Majlerta

[2016] Szklarnie Ludwika Majlerta (źródło)

Sklep Ludwika Majlerta

[2016] Sklep Ludwika Majlerta (źródło)

Rysiny

[2017] Rysiny (źródło)

Rysiny

[2017] Rysiny (źródło)

Anna Maria Majlert

[2017] Anna Maria Majlert (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2017] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Sklepik w Tadzinku

[2018] Sklepik w Tadzinku (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2018] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2018] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2018] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2018] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2019] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Warzywniak

[2020] Warzywniak (źródło)

Obiady na polu

[2020] Obiady na polu (źródło)

Teren gospodarstwa

[2020] Teren gospodarstwa (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2020] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2020] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2020] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2020] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Piekarnia

[2021] Piekarnia (źródło)

Bratki

[2021] Bratki (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2021] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rysiny

[2021] Gospodarstwo Rysiny (źródło)

Gospodarstwo Rolne Ludwik Majlert

[2021] Gospodarstwo Rolne Ludwik Majlert (źródło)

Gospodarstwo Rolne Ludwik Majlert

[2021] Gospodarstwo Rolne Ludwik Majlert (źródło)

Opis przygotowano: 2021-11