Mazowieckie Centrum Stomatologii


Mazowieckie Centrum Stomatologii

Budynek początkowo powstał dla łaźni parowej Michaiła Żdanowicza, która była największą łaźnią w Warszawie, a po dobudowaniu kolejnych trzech pięter najwyższym budynkiem biurowym w mieście. Znajdowało się tutaj biuro fabryki Schichta, produkującej słynne mydła Jeleń. W 1931 roku otworzono muzeum kolejowe. Zbiory ewakuowano w 1943 roku na dworzec Wileński, gdzie zostały zbombardowane. Podczas Powstania Warszawskiego był to niezdobyty punkt oporu Niemców. Dzisiaj znajduje się tu siedziba Mazowieckiego Centrum Stomatologii.

szpitalszpital

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja „Solidarności”, ulica Nowy Zjazd, ulica Wybrzeże Kościuszkowskie
  • Rok powstania:  1868-1868
  • Obszar MSI: 
  • Wysokość:   18 m
  • Funkcja:  administracyjna
  • Styl: 
  • Związane osoby: Pancer Feliks, Żdanowicz Michaił

Opis urbanistyczny:

Na początku lat 40-tych XIX wieku władze miasta postanawiają zbudować łagodny zjazd ze skarpy nad Wisłę, który mogłyby pokonywać wozy transportowe. Wybrano drogę z Placu Zamkowego do ulicy Dobrej, a projekt zlecono inżynierowi Feliksowi Pancerowi. Traktowi nadano nazwę Nowy Zjazd, a wiadukt otrzymał nazwisko twórcy, Pancera. Budowa trwała w latach 1844-1846. Wiadukt miał siedem przęseł, długość zjazdu od rogu Krakowskiego Przedmieścia do rogu ulicy Dobrej wyniosła 675 metrów a szerokość 20,5 metrów. Nowy Zjazd miał kształt litery „J”, dochodząc do Wisły, a później ostro i stromo zawracając w kierunku ulicy Dobrej. Na przedłużeniu wiaduktu powstał most projektu Stanisława Kierbedzia [11].

Gmach został wybudowany na planie podkowy w pętli ślimaka Nowego Zjazdu. Wewnątrz podkowy znajdowała się kotłownia z wysokim kominem, który można zobaczyć na wielu przedwojennych zdjęciach.

Obiekty, pomniki, tablice:

Na budynku umieszczona jest tablica z napisem: „Ulica Nowy Zjazd utworzona po drugiej wojnie światowej w pobliżu rozebranego dawnego Nowego Zjazdu, który był zbudowany w XIX w. między Zamkiem i kościołem św. Anny, służył jako zjazd do mostu pontonowego, a od 1864 r.- jako dojazd do mostu Kierbedzia.” [5]

Na rogu Wybrzeża Kościuszkowskiego i wjazdu na Most Śląsko-Dąbrowski (przy budynku Nowy Zjazd #1)

Od lat 50-tych XX wieku działała tu mała stacja benzynowa. Początkowo stacje CPN budowano nie jako wydzielone obiekty ze specjalnym dojazdem, lecz wprost przy krawędzi drogi. Ta była jednym z ostatnich tego typu obiektów w Warszawie [16]. Stację następnie przejął PKN Orlen, a 31 grudnia 2013 roku została zamknięta.

XVIII wiek i wcześniej:

Na planie miasta z 1762 roku cały obszar Nowego Zjazdu znajduje się pod wodą w korycie Wisły. Rzeka cofając się pozwoliła na zabudowę dopiero pod koniec XVIII wieku [12]. W miejscu obecnego budynku znajdowały się ulice Białoskurnicza oraz Pusta. Nazwa Białoskurniczej pochodzi od zamieszkujących tu białoskórników, czyli garbarzy wyprawiających delikatne białe skóry. Ulica została wytyczona wraz z utworzeniem jurydyki Mariensztadt w 1762 roku. Obie ulice zostały skrócone przez budowę wiaduktu Pancera [13].

XIX wiek:

Budynek Mazowieckiego centrum stomatologicznego powstał w 1868 roku przy ulicy Nowy Zjazd 1. Służył jako gmach łaźni parowej Michaiła Żdanowicza. Miał trzy kondygnacje i bym największym budynkiem warszawskiej łaźni w tamtych latach [1][9].

W 1872 roku przedsiębiorstwo zostało przekształcone w Towarzystwo Akcyjne Łaźni Parowej w Warszawie i w tej formie działało do 1917 roku.[1][9]

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Schemat zjazdu

[1862] Schemat zjazdu (źródło)

Przyczółek mostu Kierbedzia

[1864] Przyczółek mostu Kierbedzia (źródło)

Ulica Nowy Zjazd w Warszawie w słotny dzień, Feliks Jasieński

[1893] Ulica Nowy Zjazd w Warszawie w słotny dzień, Feliks Jasieński (źródło)

Nowy Zjazd i most

[1910] Nowy Zjazd i most (źródło)

Okres międzywojenny:

W latach 1926-28 budynek został gruntownie przebudowany i podwyższony o kolejne trzy kondygnacje dla Towarzystwa Budowy i Eksploatacji Domów. Po przebudowie budynek pełnił funkcję biurowca, będąc najwyższym budynkiem biurowo-mieszkalnym w Warszawie. Mieściło się tam między innymi biuro fabryki Schichta (przekształconej w Schicht-Lever S.A.), produkującej m.in. proszek do prania „Radion”. W dwudziestoleciu międzywojennym budynek słynął z zamieszczonej na ścianie ogromnej reklamy mydła „Jeleń”, produkowanego w fabryce [1]. Mydło z jeleniem to najstarszy i chyba najlepiej znany produkt firmy. W tym okresie na dachu gmachu pojawiła się PIERWSZA w Warszawie neonowa reklama, z powodu której budynek zaczęto nazywać "Domem Schichta" [10]

W latach 1927-1930 w budynku mieściło się krajowe biuro Towarzystwa Strażnica w Warszawie oraz sala zebrań warszawskiego zboru Badaczy Pisma Świętego [1]

W latach 30-tych XX wieku w budynku mieściła się Komenda Powiatowa Policji Państwowej [1].

Muzeum kolejowe

13 grudnia 1931 roku w budynku otwarto muzeum kolejowe [8] Powierzchnia muzeum wynosiła 900 m2, na którą składało się 26 sal i korytarzy. Do zbiorów muzeum należało 450 eksponatów w 19 działach tematycznych, oraz 800 tablic, map, wykresów i fotografii m.in.: egzemplarz rozporządzenia cara Aleksandra II-go o budowie Drogi Żelaznej Warszawsko-Terespolskiej, pierwszy bilet kolejowy na linii Warszawa - Kalisz, rozkład jazdy na Kolei Wiedeńskiej z 1845 roku, tajny okólnik żandarmerii rosyjskiej z 1891 roku o zakazie używania języka polskiego na kolejach w Królestwie Polskim, jeżdżący model lokomotywki, model projektowanego Dworca Głównego. W 1932 roku Muzeum odwiedziło ok. 13 000 osób, a w 1934 roku 17 000 osób [2].

W 1938 roku muzeum kolejowe zostało przekształcone w Muzeum Komunikacji, uzupełniając wystawy o transport drogowy i wodny. Pod koniec 1938 roku zbiory muzealne liczyły ponad 4000 eksponatów, w tym prawie 400 modeli, 250 tablic i wykresów oraz przeszło 550 fotografii. W bibliotece muzealnej zgromadzono około 8000 książek [2]. Aby udostępnić zwiedzającym prawdziwe maszyny, planowano budowę docelowej siedziby w miejscu obecnego Stadionu Narodowego.

Do budynku przylegały kamienice, połączone z wiaduktem mostami prowadzącymi od ulicy do budynków na wysokości 3 piętra [7].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Szyld reklamowy mydła z Jeleniem

[1925] Szyld reklamowy mydła z Jeleniem (źródło)

Neon Schichta

[1928] Neon Schichta (źródło)

Nowy zjazd i mostki prowadzące do budynków

[1930] Nowy zjazd i mostki prowadzące do budynków (źródło)

Sala Muzeum Kolejowego

[1931] Sala Muzeum Kolejowego (źródło)

Sala Muzeum Kolejowego

[1931] Sala Muzeum Kolejowego (źródło)

Sala Muzeum Kolejowego

[1931] Sala Muzeum Kolejowego (źródło)

Sala Muzeum Kolejowego

[1932] Sala Muzeum Kolejowego (źródło)

Sala Muzeum Komunikacji

[1938] Sala Muzeum Komunikacji (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Wybuch II wojny światowej przerwał działalność muzeum. Latem 1940 roku zbiory zostały przeniesione do budynku przy ulicy Targowej 74, a później do pomieszczeń dworca Warszawa Wileńska, gdzie podczas nalotu bombowego samolotów radzieckich na Warszawę w 1943 roku zbiory zostały zniszczone [2].

W czasie wojny mieścił się tu tymczasowo niemiecki szpital polowy oraz posterunek granatowej policji (niem. Blaue Polizei). Najwyższym szczeblem struktury Policji Polskiej było stanowisko komendanta miejskiego lub powiatowego. Nazwa policji pochodzi od granatowego koloru mundurów. Analogiczne policje istniały we wszystkich okupowanych krajach [6].

W czasie Powstania Warszawskiego budynek był ważnym punktem niemieckiego oporu i Polacy nigdy go nie zdobyli [1] [9]. Po zajęciu przez Niemców był wielopiętrowym, olbrzymim bunkrem. Otoczony był zasiekami, a okna ostatniego, piątego lub szóstego piętra były zabezpieczone workami z piaskiem. Na dachu ulokowane było działo przeciwlotnicze i CKM-y. Do budynku prowadziło jedyne wejście, po betonowym pomoście szerokości dwóch metrów na wysokości pierwszego piętra. Plan ataku polegał na obrzuceniu granatami namiotów, w których mieszkali niemieccy żołnierze z obsługi działek przeciwlotniczych ustawionych w okolicach mostu, przejęciu broni i dopiero przeprowadzeniu ataku na gmach. Gdy Powstańcy zajmowali stanowiska, niespodziewanie spotkali się z Niemcem, który zdążył podnieść alarm. Niemcy rozpoczęli ostrzał z działek [10]. Atakująca kompania 103 z batalionu AK "Bończa" (rtm. Edward Sobecki) Zgrupowania "Róg" została przyjęta tak silnym ogniem, że niemal wszyscy powstańcy z ppor. "Wilkiem" (Jan Sentkowski), dowódcą kompanii, ponieśli śmierć. Większość z nich stanowili mieszkańcy Starówki [15].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budynek podczas II wojny światowej

[1941] Budynek podczas II wojny światowej (źródło)

Działo przed budynkiem

[1944] Działo przed budynkiem (źródło)

Odbudowa stolicy:


Odbudowa stolicy

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zniszczone budynki przy zjeździe

[1945] Zniszczone budynki przy zjeździe (źródło)

Czasy PRL-u:

Po wojnie wieloletnim użytkownikiem budynku była Centralna Rada Związków Zawodowych. Była tu siedziba komunistycznych związków zawodowych, a na dachu znajdował się wielki neon "Trybuna Ludu" [14].

W latach siedemdziesiątych powstała Stołeczna Przychodnia Stomatologiczna, która miała kilka przychodni rozmieszczonych w całej Warszawie. Pod koniec lat osiemdziesiątych wszystkie poradnie przeniesiono do budynku przy ul. Nowy Zjazd 1 [3].

Przemiany 1989-2000:

Od 1998 roku Stołeczna Przychodnia Stomatologiczna stała się samorządową jednostką organizacyjną Województwa Mazowieckiego pod nazwą Wojewódzkie Centrum Stomatologii SPZOZ. W tej formie prawnej Centrum świadczyło usługi medyczne do końca lutego 2011 roku [3].

XXI wiek:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ze 100 % udziałem Samorządu Województwa Mazowieckiego powstała w 2009 roku, a od 1 marca 2011 roku kontynuuje udzielanie świadczeń zdrowotnych pod obecną nazwą Mazowieckiego Centrum Stomatologii [3].

W wyniku remontu przeprowadzonego w latach 2005–2007 zniszczono część oryginalnych elementów wystroju wnętrz (m.in. wystrój głównej klatki schodowej) [3][1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Stacja benzynowa na terenie obok przychodni

[2011] Stacja benzynowa na terenie obok przychodni (źródło)

Tablica informacyjna na budynku

[2012] Tablica informacyjna na budynku (źródło)

Widok w stronę Wisły

[2013] Widok w stronę Wisły (źródło)

Mazowieckie Centrum Stomatologii

[2014] Mazowieckie Centrum Stomatologii (źródło)

Przychodnia

[2015] Przychodnia (źródło)

Opis przygotowano: 2015-08