Pałac Królikarnia znajduje się przy ul. Puławskiej #113a [11]. Charakterystyczna jest palladiańska sylwetka pałacu oraz budynek kuchni w kształcie grobowca Cecylii Metelli [3]. Przed pałacem znajduje się duży trawnik, na którym w lecie można zrelaksować się na kocu [32]. Często organizowane są tu warsztaty i wydarzenia dla najmłodszych. Można skorzystać z płóciennych leżaków lub napić się kawy w księgarnio-kawiarni Królikarnia Cafe [16]. Budynki otoczone są ok. 8 ha publicznie dostępnego parku [37], zamykanego o zmierzchu. To romantyczne założenie tworzą wijące się ścieżki, most i gęsta zieleń [16]. Porozrzucane są w nim eksponaty Parku Rzeźby, stałej wystawy Muzeum Narodowego pod gołym niebem [17]. Jest też głaz narzutowy, będący pomnikiem przyrody. Królikarnia została wpisana do rejestru zabytków pod numerem 456/1 w 1965 roku [24].

Na terenie Królikarni, Pomiędzy ul. Puławską i mostkiem prowadzącym do centralnej części parku, znajduje się Parking sztuki, na którym artyści mogą umieszczać swoje dzieła [18]. Jest on pastiszem parkingów samochodowych, stworzonym przez Radosława Mleczko i Daniela Kozakiewicza. Nie znalazł jednak zainteresowania wśród artystów [35].

Królikarnia znajduje się na wyspie wysoczyzny otoczonej od północy i południa wąwozami. Wąwóz północny nie jest w pełni naturalny, pod koniec XVIII wieku przedłużono go sztucznie, łącząc z wąwozem południowo-zachodnim, a skarpę pokryto 2-4-metrową warstwą nasypów, wyrównano i starasowano zbocze. Między ul. Puławską a skarpą przebiega oś wypiętrzenia iłów plioceńskich, które występują tu najwyżej (95-97 m n.p.m.), 10-12 m poniżej poziomu wysoczyzny. Ku wschodowi stok iłów opada stromo, osiągając u podnóża wys. ok. 85 m n.p.m. Ku zachodowi obniża się łagodniej, osiągając wys. ok. 80 m n.p.m. Na skutek ruchów masowych mury wschodniej i północnej elewacji pałacu pękają. Z kolei dolne partie kuchni pałacowej są zawilgocone przez wody opadowe [25].

Pod pałacem znajduje się źródło (ok. 91.0 m n.p.m.), a na stoku widoczne jest betonowe, zniszczone ujęcie wody. Prawdopodobnie to źródło próbował ująć Thomasis, który zbudował wodociągi w formie rzymskich kamiennych akweduktów, mające pompować wodę na górę skarpy. Wodociągi jednak popękały i cała inwestycja nie zadziałała. Dawniej źródło wypływało spod skarpy po południowej stronie wąwozu w kilku punktach w owalnej niszy, skąd woda odpływała rowem do kanału przy ul. Piaseczyńskiej. Miejsce wypływu było oddalone ok. 30 m od obecnego. Dziś woda sączy się do betonowego koryta w dole skarpy (na wysokości 13 m nad poziomem Wisły) z warstwy piasków podścielonych iłami pstrymi (plioceńskimi) i spływa do leżącego poniżej stawu (to dawne starorzecze Wisły, gdzie występują torfy, które powstały w bezodpływowych obniżeniach). Powyżej piasków występują gliny zwałowe, a nad nimi piaski wodnolodowcowe lub zastoiskowe. Wydajność źródła w latach 1961-1962 wynosiła 24-36 l/min. (temperatura wody 7-11 stopni Celsjusza), w 1974 roku 30,1 l/min. (temperatura 8.4-13.5 stopnia), a w latach 1995-1996 2.2 l/min (temperatura 5.7-13 stopnia). Woda zawiera duże ilości siarczanów, należy do typu HCO3-SO4-Ca [25].

W Królikarni organizowane są wystawy, spektakle, spotkania, konferencje, pokazy filmowe, koncerty oraz imprezy plenerowe odbywające się w otaczającym pałac romantycznym parku [1], prezentujące polskich i zagranicznych artystów [21], pikniki „Co jest grane?”, koncerty Warsaw Summer Jazz Days czy koncerty orkiestry Sinfonia Varsovia [35].

O Królikarni w 1929 roku został nakręcony film przez Zofię Chomętowską [7]. Kręcono tu też w 1958 roku film Eroica Andrzeja Munka [8].

Zachowały się dwa XVIII-wieczne widoki pałacu. Autorem jednego jest Zygmunt Vogel, który przedstawił Królikarnię od strony południowo-zachodniej. Autor drugiego obrazu jest nieznany. Przedstawił on na swoim rysunku pałac od strony wschodniej [2].

Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego

Obecnie w pałacu znajduje się muzeum rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, stanowiące oddział Muzeum Narodowego [18].

Wybitny rzeźbiarz Xawery Dunikowski podczas wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie na przełomie 1948 i 1949 roku postanowił przekazać 151 rzeźb, 20 obrazów i 25 rysunków do muzeum Ludowego Wojska Polskiego. W zamian Ministerstwo Kultury i Sztuki przyrzekło oddać artyście warszawską Królikarnię na pracownię, mieszkanie i muzeum prac. Nie doczekał się jednak i dopiero w pierwszą rocznicę śmierci artysty otworzono ekspozycję jego dzieł przekazanych przez Mariana Spychalskiego w imieniu Ludowego Wojska Polskiego. Kolekcję wzbogacono w następnych latach o darowizny instytucji i osób prywatnych. Obecnie w zbiorach Muzeum oprócz 108 obrazów, 246 szkiców malarskich i 380 rysunków, znajduje się ponad 500 rzeźb ze wszystkich okresów twórczości Xawerego Dunikowskiego. Uzupełnieniem jest archiwum zawierające materiały biograficzne, korespondencję, fotografie, wyposażenie pracowni rzeźbiarza (m.in. kawalety, dłuta, palety, pędzle) i pamiątki osobiste [26].

Kolekcja Rzeźby Współczesnej została wyodrębniona ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i przewieziona do Królikarni w 2001 roku. Składa się z 1417 obiektów, od klasycyzujących rzeźb Henryka Kuny, przez projekty metalowych awangardowych form przestrzennych, eksperymentalne prace Aliny Szapocznikow, dzieła Edwarda Wittiga, Katarzyny Kobro, Jerzego Jarnuszkiewicza, Barbary Zbrożyny, Władysława Hasiora, Jerzego Beresia, Marii Pinińskiej-Bereś, Krzysztofa Bednarskiego, duetu Kijewski/Kocur, Joanny Rajkowskiej, Agnieszki Polskiej po konceptualną pracę Izy Tarasewicz stworzoną w 2013 roku w Królikarni. W kompleksie znajdują się też magazyny studyjne rzeźby XX/XXI wieku. udostępnione publiczności 2 czerwca 2013 roku. Jest w nich 401 obiektów z Kolekcji Rzeźby Współczesnej [26].

Z kolei Kolekcja Rzeźby Dawnej liczy 1190 rzeźb stworzonych przez rzeźbiarzy od XVI do początku XX wieku. Są też odlewy i repliki światowych i polskich arcydzieł, powstałe w warsztatach nieautorskich od XVIII do XX wieku [26].

W 2001 roku Muzeum Xawerego Dunikowskiego zostało przemianowane na Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego [13]. Do 2001 roku kuratorem Królikarni był Piotr Szubert, po nim został Radosław Mleczko [21].

Pałac

W 1782 roku (już po wybudowaniu obiektów gospodarczych) rozpoczęto prace przy budowie pałacu, kupując duże ilości drewna. Wraz ze wznoszeniem murów prowadzono również prace przy tarasie od strony skarpy. Początkowo posuwały się wolno, ich przyśpieszenie nastąpiło w 1784 roku. W rok później gotowe były mury i robotnicy przeszli do wykonywania z gipsu dekoracji stiukowych pałacu. Ostatecznie prace budowlane zakończono w 1786 roku [2], co uczczono napisami, które nie zachowały się, o treści „Karol Tomatis Włoch, hrabia Valery z Etrurii, dla własnej wygody i przyjemności pałac ten wybudował i przyozdobił, przyłączywszy do niego wytworny ogród. Aby zaś skutkiem cudzej nieprzyjaźni […] znowu […] Stanisławowi Augustowi, królowi polskiemu i księciu wielkiemu litewskiemu, odnowicielowi sztuk pięknych i najwspanialszemu opiekunowi nauk […] poświęcił, roku 1786” (po łacinie). Drugi napis brzmiał „Pro rationae voluntas”, co oznacza: W stosunku do zamiaru [22].

Królikarnia należy do tzw. palladianizmu, stylu zapoczątkowanego przez włoskiego architekta Andrea Palladio. Najbardziej rozpoznawalnym obiektem tego stylu była Villa Rotonda (willa Almerica Capry wybudowana w 1566 roku [3]) koło Vicenzy, na której wzorowana jest Królikarnia [33]. Pałac zaliczany jest do najważniejszych dzieł polskiej architektury klasycystycznej [3].

Piętrową budowlę pałacu w Królikarni wzniesiono na planie kwadratu, a środek zajęła okrągła sala, zwana rotundą [3]. Elewacja zachodnia jest siedmioosiowa, zaś pozostałe pięcioosiowe [2].

Fasadę zachodnią (od strony dziedzińca) zdobi portyk o głębokim podcieniu, wsparty na czterech kamiennych kolumnach jońskich, zamknięty trójkątnym frontonem wypełnionym dwoma tarczami, hełmem, globusem, lirą, paletą malarską, zwojami papieru, księgą i maską ludzką. Tak bogaty zestaw elementów ozdobnych miał zapewne symbolizować szerokie zainteresowania właściciela. Przestrzenie parapetowe otworów pierwszego pietra ozdobiono okrągłymi, ujętymi w rogi obfitości medalionami z ludzkimi twarzami. Ponad wejściem głównym umieszczony został orzeł o rozpostartych skrzydłach. Pierwotnie trzymał on w łapach rulon z łacińskim wersetem: "Pro ratione voluntas" (w stosunku do zamiaru). Do portyku prowadzą kamienne schody z występami po bokach, na których niegdyś ustawione były skrzydlate syreny, a następnie kute w żelazie latarnie [2].

Pozostałe trzy fasady mają przyścienne portyki wyznaczone za pomocą płytkich ryzalitów z jońskimi pilastrami i trójkątnymi frontonami [3]. Fronton ryzalitu wschodniego posiada dekorację symbolizującą wodę. Ryzalit elewacji wschodniej (od strony skarpy) rozczłonkowany jest obecnie czterema pilastrami. Do 1945 roku miał inny wygląd: naroża ujęte były w dwa pilastry, pomiędzy którymi na poziomie pierwszego piętra znajdował się wsparty na sześciu kamiennych konsolach balkon, ozdobiony kutą żelazną balustradą o motywie wici roślinnej. Podczas odbudowy pałacu po II wojnie światowej odkryto ślady po wewnętrznych pilastrach, wobec czego je zrekonstruowano, a balkon usunięto. Sądzono, że był on XIX-wiecznym dodatkiem, chociaż był zapewne wybudowany jeszcze w XVIII wieku przez Merliniego. Wprowadzenie balkonu pozwalało wówczas na podziwianie wspaniałego widoku na łąki wilanowskie [2].

Cypel skarpy opasany jest murem założonym na planie spłaszczonego koła. Stąd zakosami prowadzą schody, aż na sam dół do stawów. Przy elewacji wschodniej znajdują się również kamienne schody prowadzące na taras widokowy, z którego rozciąga się widok na położone poniżej stawy i Wisłę. Schody, których biegi rozchodzą się na boki ku dwóm niższym podestom, usytuowane są na skrajach elewacji, a następnie schodzą się ku środkowi i łączą w jeden szeroki bieg, prowadzący ku tarasowi. Taras przypałacowy położony jest nad zrobioną sztucznie grotą, z której odchodzi korytarz do położonej osobno kuchni. Górną krawędź muru otaczającego taras zdobią cokoły z wazonami, pierwotnie z marmuru karraryjskiego, a obecnie z piaskowca [39]. Półokrągła arkada pośrodku prowadzi do sklepionej kolebkowo groty, po której obu stronach znajdują się okrągłe pomieszczenia, oświetlane niewielkimi otworami [2].

Tympanon północny zdobią motywy symbolizujące myślistwo. Naroża budynku oraz kondygnacja przyziemia są boniowane. W elewacji widoczne są charakterystyczne dla Merliniego grubo modelowane konsole, podtrzymujące gzymsy okienne. Dekoracja elewacji południowej uległa całkowitemu zniszczeniu w latach II wojny światowej i nie znając pierwotnie figurujących tam emblematów ani ich symbolicznej wymowy, w czasie prac rekonstrukcyjnych powtórzono tu dekorację tympanonu północnego (myślistwo) [2].

Budowla zwieńczona została bębnem z kopułą zakończoną stylizowanym karczochem [3] , który pierwotnie był złocony. Bęben kopuły ozdobiony jest stiukowym fryzem przedstawiającym orły połączone girlandami [2]. Od strony Wisły do pałacu przylega taras widokowy z grotą. W wysokim przyziemiu mieszczą się sutereny. Tego typu budowla centralna nie znajduje w architekturze polskiej poprzedników [3].

We wnętrzu środek pałacu zajmuje okrągły pokój zwany rotundą, górujący bębnem swej kopuły ponad pozostałymi partiami budynku. Rotundę zdobi osiem stiukowych kolumn o trzech żółtych i białych kapitelach korynckich oraz płyciny pokryte białymi stiukowymi ornamentacjami, w których powtarza się motyw gryfów z lirami i kadzielnic okolonych arabeskami. Ponad płycinami na wysokości kapiteli znajdują się stiukowe białe orły z rozwiniętymi skrzydłami. Wokół rotundy symetrycznie rozplanowano pozostałe pomieszczenia o rzutach kwadratów lub prostokątów. Wśród nich wyróżniała się Sala Złota, nazwana tak z powodu licznych złoconych dekoracji arabeskowych pokrywających ściany. Pokój ten usytuowany był na głównej osi i stąd prowadziły drzwi na taras [2].

Plan reprezentacyjnego parteru powtarzały z małymi odchyleniami pozostałe kondygnacje, które łączy spiralna klatka schodowa o kamiennych stopniach, założona na planie owalu i usytuowana na lewo od głównego wejścia. Pomieszczenia pałacu za czasów Thomatisa posiadały ozdobne posadzki ułożone w dekoracyjne wzory. Komnaty pałacowe zdobiło pięć kominków z białego marmuru, z czego dwa dekorowane były dodatkowo mozaiką [2]. Po odbudowie po II wojny światowej wnętrza otrzymały nowoczesną aranżację, zmieniono też układ pomieszczeń [2]. Pierwotny charakter przywrócono tylko rotundzie [28], dzięki zachowaniu znacznych fragmentów sztukaterii [2].

Oficyny

Pierwsza oficyna zwana domkiem administracyjnym znajduje się w południowo-zachodnim narożniku posesji [2]. Powstała około 1780 roku według projektu Merliniego [22]. Posiadłość posiada dwa domy z czego jeden jest do połowy zburzony, zamieszkany przez bezdomnych [34]. Znajdowało się w niej wiele lat Towarzystwo Przyjaciół Warszawy [39]. Druga, położona równolegle, znajduje się poza murem obecnego ogrodu i należy do pobliskiego szpitala [2]. Oficyny składały się z izb mieszkalnych na piętrze oraz wozowni i stajni na parterze [39]. Cechą tych budowli było usytuowanie ich w odległości od pałacu. Rozwiązanie takie, wówczas nowatorskie, rozdzielało pałac od zabudowań gospodarczych. Być może wzorem do takiego podziału były zabudowania sąsiedniej posesji księżnej Lubomirskiej [2].

Kuchnia

Tuż obok Królikarni znajduje się budynek dawnej kuchni [40], zaprojektowany w formie rzymskiego grobowca przez Dominika Merliniego [3]. Podziemne korytarze, osadzenie budynku na zboczu skarpy oraz forma i szata dekoracyjna nawiązują do słynnego grobowca Cecylli Metelli przy rzymskiej Via Appia i są efektem romantyzujących osiągnięć architektury ogrodowej końca XVIII wieku. Budynek kuchni przypomina także zbudowany wcześniej przez Merliniego rezerwuar w Łazienkach [2].

Budynek usytuowano na planie koła przy wlocie do północnego wąwozu, na zboczu stromej skarpy. Spowodowało to, że jego wysokość jest zróżnicowana: od strony pałacu budowla jest jednokondygnacyjna i rośnie do trzech kondygnacji od strony wąwozu. Do kuchni prowadzą dwa wejścia, od strony wjazdu i wąwozu [2]. To drugie uzyskało oprawę architektoniczną w postaci klasycyzującego portyku przyściennego, złożonego z dwóch kolumn zwieńczonych doryckimi kapitelami, dźwigającymi belkowanie. Ponad zredukowanym architrawem przebiega fryz metopowo-tryglifowy. Poniżej belkowania umieszczono lwią protomę w celu magicznej ochrony budynku. Nad ozdobionym w ten sposób wejściem dolnym Merlini zaprojektował półkolisty otwór okienny. Całość dekoracji uzupełnia rozeta umieszczona powyżej girlandy [3]. Elewację zdobi poziome boniowanie [2]. Po obu stronach dolnego wejścia znajdują się dwie płyty reliefowe o jednakowej dekoracji, przedstawiającej girlandę owoców i kwiatów rozwieszoną między dwoma kandelabrami. Płyty wzorowane są na sześciu antycznych reliefach wmurowanych po obu stronach głównego wejścia do rzymskiego Panteonu [3]. Budowla posiada zaledwie dwa otwory okienne skierowane na zewnątrz: wspomniane półokrągłe okienko umieszczone nad portykiem i mały otwór na wysokości fryzu. Pod gzymsem biegnie stiukowy fryz składający się z motywu wolich głów ozdobionych wstążkami i połączonych girlandami, tzw. bukarion. Kuchnię wieńczy attyka, znacznie wyższa od strony dziedzińca a jej wyszczerbiony gabaryt sprawia wrażenie modnej wówczas "ruiny" [2]. Od strony podjazdu przed pałacem przylega do budynku aneks na planie wycinka koła [3].

Wewnątrz budynku znajduje się okrągły dziedziniec, na który wychodzą okna pomieszczeń. Stąd biegną także dwa podziemne korytarze: jeden do pałacu, drugi do groty pod tarasem. Korytarze te służyły do transportu potraw. Oddzielenie kuchni od właściwego pałacu miało także praktyczne znaczenie na wypadek pożaru [2]. Wewnątrz mieściły się Sala Złota, Salon Jedwabny, Pokój Zielony. Na podłodze leżała posadzka z tafli dębowych i jesionowych, stały także kominki [22].

Budowa miała miejsce w latach 1780-1782 [3].

Po spaleniu się kuchni w 1837 roku pozostały jedynie szczątki murów. Jedynym obrazem przedstawiającym budynek kuchni przed pożarem, jest akwarela Majerskiego. Zmian w wyglądzie kuchni i ogrodu w Królikarni dokonali w latach 1842-1844 architekci Teofil Schiiller i Franciszek Maria Lanci. Na odrestaurowanie kuchni, obejmujące udekorowanie zewnętrzne budowli na wzór ruiny, robotę mularską i malarską, pokrycie murów, na blachę ołowianą wydano dwa tysiące złotych. Attykę budowli, upozorowaną na ruinę przez Merliniego, pokryto istniejącymi do dziś kawałkami rudy i kamieni, analogicznymi do tych, które wmurowano w sztuczne ruiny nieborowskiej Arkadii. Prawdopodobnie w 1842 roku ponad wejściem do kuchni od strony podjazdu ustawiono trzy rzeźby kamienne o tematyce mitologicznej, pozbawione różnych części ciała. Zapewne w tym samym czasie ponad ozdobnym wejściem do kuchni od strony parku umieszczono inskrypcję Caeciliae Cretici. Inskrypcja zdobiła budynek jeszcze na początku XX wieku, zniszczona została dopiero podczas II wojny światowej [3].

W latach trzydziestych XIX wieku ustawiono wokół kuchni 12 figur marmurowych [3]. Znajdowała się w niej wówczas biblioteka [1].

Park Rzeźby

W centrum Królikarni jest wydzielony prostokątny teren zieleni, z nielicznymi drzewami. To miejsce, gdzie można rozłożyć koc, poczytać książkę albo wybrać się na piknik. Teren otacza szeroki brukowy pas, które idealnie służy biegaczom, za nim rozciągają się drzewa i krzewy. W zieleni rozmieszczone są rzeźby należące do kolekcji Muzeum Narodowego [14], tworzące Park Rzeźby na świeżym powietrzu. Rzeźby wykonane są z różnych materiałów: klasycznego marmuru, połyskliwego brązu, twardego granitu, niepozornego w pierwszym kontakcie betonu i stanowią przegląd możliwych technik odkuwania, odlewania, formowania bryły rzeźbiarskiej. Każdy z materiałów inaczej reaguje na warunki atmosferyczne [1], dlatego w sezonie jesienno-zimowym (do kwietnia [41]) część rzeźb jest przykryta specjalnym pokrowcem bądź przeniesiona jest do pałacu [32].

Jako pierwsza w parku stanęła rzeźba Fatum. Dusza odrywająca się od ciała. Najprawdopodobniej jest pierwowzorem nagrobka Antoniego Cierplikowskiego. Jej replika zdobi paryską mogiłę na cmentarzu de Passy tego ekscentrycznego fryzjera na dworze króla Francji i mecenasa sztuki [1], prywatnie przyjaciela Dunikowskiego [38]. Wykonana została przez Xawerego Dunikowskiego [22] w 1918 roku w Paryżu. Została zamówiona jako nagrobek [38], jednak okazała się zbyt ciężka, by można było ją w tym celu wykorzystać. W zamian postawiono tam jej replikę w pomniejszonej skali [1]. W 1965 roku została przekazana do muzeum [38], a w Paryżu na symbolicznym nagrobku, gdzie z inicjatywy Stowarzyszenia Fryzjerów złożono prawą rękę mistrza [32], stanęła kopia [38]. Rzeźba wykonana została z wapienia [1]. Przedstawia ogromnej postury mężczyznę całowanego w czoło przez drobną kobietę. Kontrast nadaje rzeźbie niesamowitej magii, chwilami ma się wrażanie, jakby to przenikały się ciała kochanków [14]. Trzecia kopia znajduje się na grobie Cierplikowskiego w Sieradzu [42].

Kolejne obiekty pojawiały się w Królikarni od 2001 roku, kiedy kolekcja rzeźby została wyodrębniona ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Większość z nich powstała w latach 1930-1980 i jest dziełem rzeźbiarzy i rzeźbiarek kształconych przez przedwojennych profesorów, którym bliski był warsztat realistyczny. Są to m.in. ustawione na niskich postumentach: Leżący Olgierda Truszkowskiego (Truszyńskiego), Tancerka Jekateriny Biełaszowej, Rodzina Geoeffreya Armstronga posadowione bezpośrednio w trawie [1].

Chociaż Leżący przedstawia postać w trakcie odpoczynku, ciężar ciała utrzymywany jest tylko na łokciach, tułów uniesiony, a skrzyżowane nogi są odchylone od pionu. Istnieje kilka wersji tej rzeźby, z których jedna nosi tytuł Plażonurek. Rzeźba została wykonana w brązie w latach 1960-1963 przez Olgierda Truszyńskiego [1]. Jedną z najpiękniejszych rzeźb, jest wykonana z marmuru rzeźba zwróconej przodem do Królikarni Tancerki. Powstała około 1965 roku. Forma ma niewiele z tańcem wspólnego, jest odtworzeniem postaci Mariny Bakulew [14] przez Jekaterinę Biełaszową, ludową artystkę ZSRR. Rzeźba została kupiona do kolekcji Muzeum w 1967 roku [1].

W parku są także rzeźby, które nawiązują do wystaw [1]. Jedną z nich jest Pocałunek autorstwa Marii Papy Rostkowskiej, przejaw współczesnego romantyzmu z 1985 roku [14], wykonany w białym marmurze. Rzeźba została przekazana do Muzeum przez Mikołaja i Joelle Rostkowskich w 2009 roku. Rostkowska wykonała dwie wersje tej rzeźby. Druga z nich jest niewielkich rozmiarów, powstała około 1978 roku i znajduje się w kolekcji prywatnej w Paryżu [1]. Inspiracją dla obu dzieł był pocałunek młodej pary podczas ślubu syna [1].

Rzeźba Pies autorstwa Eduarda-Leona Perraulta została wykonana w marmurze w 1887 roku i należy do realistycznej rzeźby francuskiej [1]. Pomnik został wystawiony jako jeden z pierwszych [35] w 2008 roku [22]. Konserwatorzy musieli dokleić ogon i uszy po traumatycznych przeżyciach z poprzedniego miejsca zakwaterowania. Pies stał się błyskawicznie emblematem Królikarni [35]. Jest to pomnik psa myśliwskiego, na który dzieci mogą wchodzić.

Horyzonty to abstrakcyjna kompozycja Magdaleny Więcek-Wnuk. Tworzą ją cztery ciężkie płaskie płyty bolesławskiego granitu o przemyślanym układzie, formie i fakturze, podkreślające płynność linii krajobrazu. Po raz pierwszy rzeźba była pokazana w Poznaniu w 1974 roku. Rok później zakupiono ją do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Do 1992 roku była prezentowana na skwerze przy gmachu głównym muzeum od ul. Książęcej. Z powodu dewastacji została zdemontowana i zabezpieczona. Odrestaurowane Horyzonty zostały umieszczone w Królikarni 18 listopada 2017 roku [1].

Rzeźba Dzik z jest wykonana z betonu i ma swój odpowiednik w brązie, który znajduje się w Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa. Została wykonana około 1935 roku przez Stanisława Komaszewskiego [1].

Kompozycja Mojżesz to dwie tablice, które otrzymał on od Boga na górze Synaj. Twarz proroka jest znacznie uproszczona, lecz pięć rzymskich cyfr wyrytych na płaskiej powierzchni kamienia nie pozostawia wątpliwości. Gipsowa wersja Mojżesza powstała w 1957 roku, podczas pierwszej indywidualnej wystawy Aliny Ślesińskiej w warszawskiej Kordegardzie, u progu jej kariery. Została zakupiona, a gipsowy model przekuto w granicie na zlecenie Muzeum Narodowego w latach 1962-1963 [1].

Głowy Wawelskie to seria głów wykonanych w brązie przez Xawerego Dunikowskiego, które były przeznaczone do uzupełnienia brakujących oryginałów na stropie Sali Poselskiej na Wawelu [1]. Zostały zamówione jeszcze przed II wojną światową przez komitet odbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu i wykonane w latach 1925-1929 [38]. Ponad 60 rzeźb I cyklu stanowi bogatą galerię typów ludzkich. Są wśród nich portrety królów polskich i wieszczów narodowych (Mickiewicz, Słowacki) oraz przyjaciół (Władysław Jarocki, Ludwik Solski, Józef Kuczyński) i uczennic rzeźbiarza [26]. Nie pominął on także własnego autoportretu. Wycofano się jednak z zamówienia. Dunikowski powrócił do pracy [1] w latach 1954-1961 tworząc II cykl, tzw. Panteon Kultury Polskiej. Tworzą go portrety osobistości ze świata sztuki i teatru (Wyspiański, Boznańska, Modrzejewska), nauki (Śniadecki, Curie-Skłodowska) i polityki (Waryński, Marchlewski, Dzierżyński) [26]. Dziesięć rzeźb ustawiono na postumentach na skraju dziedzińca pałacowego ]14]: Mikołaja Reja, Jarosława Dąbrowskiego, Heleny Modrzejewskiej, Klemensa Janickiego, Elizy Orzeszkowej, Stanisława Staszica, Hugona Kołłątaja, Olgi Boznańskiej, Stanisława Wyspiańskiego oraz Jana Kochanowskiego [18].

Jest też w sąsiedztwie głowa Władysława Jagiełły [31]. Rzeźba została wykonana w marmurze we Włoszech przez Stanisława Kazimierza Ostrowskiego w latach 1940-1942, w Carrarze (miejscu słynnym z wydobycia marmuru). Jest to jedna z wersji pomnika Władysława Jagiełły, którego oryginał znajduje się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Oryginał powstał z okazji Wystawy Światowej w 1939 roku i z powodu wybuchu wojny nie wrócił już do kraju [1].

W pobliżu wejścia do parku znajduje się pomnik z treścią „Na pamiątkę walk powstaniowych 1944 r. o Królikarnię i szkołę na ul. Woronicza. Pułk AK Baszta" [22]. Tworzy go pamiątkowa tablica i trzy kamienne kolumny o korynckich głowicach, pochodzące ze zniszczonej w czasie Powstania [5] kamienicy, która stała nieopodal parku (zniszczonego budynku giełdy przy ul. Królewskiej [22]) [38]. Kolumny leżały najpierw w trawie koło mostku, potem tworzyły romantyczną dekorację, aż wreszcie autor wykorzystał je do pomnika [22]. Na kolumnach widoczne są ślady po uderzeniach pocisków. Autorem pomnika jest architekt Eugeniusz Ajewski, który w 1944 roku walczył tu w szeregach Pułku Baszta [5]. Pomnik powstał w 1994 roku w czynie społecznym dzięki wielu osobom prywatnym i instytucjom, których nazwy umieszczono na tablicy z tyłu [22].

Inne rzeźby to szklana rzeźba Dedal [32] autorstwa Krystyny Szwarcer-Litworni [17], rzeźby Sabiny Łatki: Szachy, Fotel, Poidło dla ptaków [35], Ernest Hemingway w granicie autorstwa Alfonsa Karnego [31], Studium do pomnika w Policach autorstwa Mieczysława Weltera, Kompozycja pionowa oraz Rycerz, obie autorstwa Kazimierza Łukasza Żywuszko, Donna Seduta autorstwa Marii Papy Rostkowskiej, Walki obronne autorstwa Edmunda Majkowskiego, Nieużytki sztuki autorstwa Elżbiety Jabłońskiej.

Most

W 1843 roku od strony zachodniej przerzucono nad wąwozem ceglany most [25] według projektu Franciszka Marii Lanciniego na jednej półokrągłej arkadzie. Balustrada składała się ze słupków połączonych żelazną poręczą. W punkcie środkowym umieszczono dwie kolumny z latarniami.

Wstępu na most miały strzec od strony wjazdu dwie skrzydlate syreny, a od strony pałacu sfinksy. Ostatecznie przy wstępie na most spoczęła para lwów [2] z marmuru białego, znakomitego dłuta rzymskiego [3]. Lwica i lew pierwotnie zdobiły Świątynię Diany w parku Arkadia nieopodal Nieborowa. Przy moście w Królikarni rzeźby stały od lat 40-tych XIX wieku. Po 1945 roku uszkodzona rzeźba lwicy została zabezpieczona (niestety nie wiadomo, gdzie się obecnie znajduje), losy rzeźby lwa też są nieznane [20]. Z drugiej strony ustawiono syreny wcześniej stojące przed portykiem pałacu (przy pałacu umieszczono wówczas żelazne latarnie, istniejące do czasów II wojny światowej) [2].

Początek Królikarni łączy się z okresem panowania królów z dynastii Wettinów [3]. August II Sas wykupił te tereny ok. 1720 roku ze względu na źródła, które miały zasilać kanały w późniejszych Łazienkach. [36]. W pierwszej połowie XVIII wieku postanowił zbudować tu zwierzyniec i hodować króliki, które miały służyć królowi jako cel w organizowanych polowaniach. Dziewiczy teren, pocięty wąwozami, doskonale się do tego nadawał. Wokół Królikarni rozciągało się wówczas pustkowie [2]. Teren ogrodzono płotem. Wybudowano pawilony dla gości, służby, zwierząt i na magazyny [39]. Zwierzyniec miał plan prostokąta i pokrywał się mniej więcej z wymiarami obecnego parku. Był to barokowy, geometryczny układ przestrzenny. Centralnym punktem był zapewne drewniany pawilon myśliwski [2] i dwie oficyny uzupełnione czterema innymi drewniakami w okolicy [22]. Główną oś wyznaczała prosta aleja, biegnąca od bramy, poprzez drewniany mostek przerzucony ponad jarem zachodnim, ku budynkowi usytuowanemu na krawędzi skarpy. U podnóża skarpy wykopano prostokątną sadzawkę przeciętą strumieniem zasilającym dalej wody Łazienek Królewskich [2].

Posesja była oddzielona głębokim parowem od innych miejsc w okolicy, z którymi łączyła się tylko mostem [3]. Parów południowy biegł od skarpy na zachód i skręcał pod kątem prostym na północ. Nie łączył się z krótszym jarem północnym. W drugiej połowie XVIII wieku oba parowy połączono wąwozem, tworząc w ten sposób fosę otaczającą niewielki, drewniany pawilon, który nie przetrwał do czasów obecnych [39]. Zachodnia granica dzisiejszego parku opiera się o ul. Puławską. W okresie saskim droga do pałacu prowadziła dalej, prawdopodobnie obecną ul. Wielicką [39], gdyż dopiero w 1789 roku ul. Puławską wydłużono do Królikarni i obsadzono drzewami [22].

W 1748 roku w posiadanie Mokotowa wraz z Królikarnią wszedł hrabia Henryk Bruhl, jednak nic nie wiadomo na temat jego działalności na terenie nowej posiadłości. Po zgonie Augusta III zrezygnowano z hodowli królików, a opuszczony folwark popadł w ruinę [3].

W 1775 roku zwierzyniec przeszedł na własność ks. Elżbiety z Czartoryskich Lubomirskiej [2].

W 1778 roku od księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej kupił Królikarnię szambelan królewski Carl (Karol Aleksander [2]) de Valery Thomatis [3]. Na stoku skarpy założył on ogród z winnicami [22]. Wzorem możniejszych od siebie postanowił wznieść w tym miejscu swoją willę podmiejską [2]. Według opowiadanych historii kupił posesję, gdyż chciał, aby król Stanisław August Poniatowski odkupił ją od niego po znacznie wyższej cenie [22], zniechęcony nieudanymi próbami poprawienia klimatu Łazienek. Zamiar ten jednak nie udał się, gdyż król Łazienki zmeliorował [39]. Jednak kolejność wznoszenia budowli (najpierw budynki gospodarcze, później pałac) świadczy o tym, że Tomatis w rzeczywistości zamierzał stworzyć rezydencję zapewniającą mu umiarkowanie wysoki, stały dochód [3]. Inna legenda mówi o tym, że Thomatis chciał wybudować najpiękniejszą posiadłość w całej Polsce, odwiedli go jednak od tego inni Włosi [22].

Prace projektowe Tomatis rozpoczął w roku nabycia [3]. Pierwszy projekt pochodził od Jana Fontany, miał wygląd pawilonu ogrodowego. Kolejnym projektem była willa wykonana przez Jana Chrystiana Kamsetzera [22]. Ostatecznie opracowanie projektu willi i ogrodu powierzył Dominikowi Merliniemu [3].

W czasie uroczystości położenia kamienia węgielnego pod budowę pałacu wyprawiono wesele 12 parom: cnotliwym panienkom oraz porządnym i trzeźwym czeladnikom i sługom. Thomatis dał każdej parze posag, za jego przykładem poszli i król i artyści teatralni, zatem nowożeńcy zostali wyposażeni bardzo hojnie. W 1778 roku zaczęto zwozić cegły, a w 1779 roku ruszyła budowa kilku pomniejszych budynków: kuchni, kurnika i oficyn [22]. Oficyny do dziś stoją przy ul. Puławskiej [2]. Kurnik nie przetrwał i nie jest znany jego wygląd. Były to budowle w pełni użytkowe. W 1780 roku A. Finkej wykonał w nich prace stolarskie [39].

W latach 1780-1782 powstał położony na zboczu wąwozu budynek kuchni zaprojektowany przez Dominika Merliniego [2]. Pałac powstawał w latach 1782-1786 [22].

W 1782 roku gotowe były chlew [3], obora, mieszkanie ogrodnika [29], stajnie, figarnia, szklarnia i spiżarnia. Zaczął powstawać także mur pod drugi młyn (pierwszy młyn stał już pod skarpą), kupiono również drewno na browar. Na całą Królikarnię wydano 965.18 złotych polskich [22]. Niektóre źródła wskazują, że była tu też cegielnia i karczma [28]. Równolegle z budową pałacu w Królikarni urządzano klasycystyczny ogród. W Królikarni pojawiały się kolejne budowle: spichlerz i stodoła (1783), oranżeria (1785) oraz trebhauz, lodownia, łaźnia i cukiernia (1787-1793). Cukiernia mogła być słynną traktiernią, prowadzoną przez francuskiego restauratora Togniona od 1783 roku, w której przybyłym z Warszawy gościom serwowano pasztety i marcepany [3].

Tomatis poszerzył tereny Królikarni poza trakt wiodący na Służewiec, do drogi na Piaseczno. Urządzał tu huczne zabawy i przyjęcia [39], na których bywały najznamienitsze osoby z towarzystwa, łącznie z królem [22]. Od końca XVIII wieku wycieczki do Królikarni weszły do kanonu wiosenno-letnich rozrywek Warszawiaków [3]. Prowadził tu też wzorcowe gospodarstwo, w którym Włosi wyrabiali dla niego znakomity parmezan [3].

W dniach insurekcji kościuszkowskiej pałac splądrowano, a rannego Tomatisa, podejrzewanego o kontakty z Rosjanami, na krótki czas (na 4 miesiące [22]) aresztowano [3]. Od 10 do 14 lipca 1794 roku Królikarnia była główną kwaterą Tadeusza Kościuszki. Wówczas na skutek walk zniszczeniu uległy: browar, cegielnia, karczma, młyny, stodoła, szklarnia i ogrodzenie [39].

Kilkanaście lat później, w okresie Księstwa Warszawskiego urządzono tu lazaret dla żołnierzy armii napoleońskiej [2], wyposażenie którego musieli przekazać Warszawiacy [22].

W 1807 roku zmarł Karol Thomatis [2] i właścicielami zostały jego dzieci Wiktor i Karolina [3]. 1 czerwca 1809 roku przebywał w Królikarni Niemcewicz, aby obserwować atak oddziałów polskich na Wilanów [22].

Wiktor i Karolina Thomatis, przenosząc się na stałe do Berlina [3] postanowili sprzedać posiadłość i 17 lipca 1816 roku Królikarnię nabył wojewoda wileński, Michał Hieronim Radziwiłł [2] za 155 000 złotych. Ubiegł on w zakupie Mikołaja Nowosilcowa i kochankę księcia Konstantego, panią Friedrichs. Obrażony ks. Konstanty kazał przekopać w 1817 roku przez ogród kanał ze ściekami i zburzyć karczmę [22]. Radziwiłł gromadził tu dzieła sztuki: zebrał tu 239 obrazów, w tym dzieła Rembrandta, Tycjana, Breughla, Canaletta, Casanovy i sporo malarstwa flamandzkiego. Oprócz malarstwa mieściły się tu bogate zbiory numizmatyczne, wspaniała biblioteka i rzeźby sprowadzone z Arkadii [22]. Radziwiłł ogromne sumy przeznaczał na utrzymanie rezydencji oraz pensje dla dość licznego personelu, a dochody uzyskiwane z gospodarstwa i ogrodu nie starczały na pokrycie tych wydatków [3].

Podczas powstania listopadowego Królikarnia stanowiła najdalej na południe wysunięty punkt obrony Warszawy. Stacjonowały tu zarówno wojska powstańcze jak i okupacyjne, nie wyrządzając większych szkód [2], mimo, że 6 września 1831 roku odbyła się tu bitwa wojsk polskich z rosyjskimi. W tym samym roku zmarł Michał Hieronim i posiadłość przeszła w ręce jego dzieci, Karola, Zygmunta i Michaliny (w ręce księcia Michała Gedeona Radziwiłła [3]) [22]. Ogród udostępniany został publiczności [2]. W 1839 stało tu 17 obiektów, a całość była starannie utrzymana. W 1835 wozownię zamieniono na szynk [22].

O pałac troszczyła się żona Radziwiłła, Aleksandra ze Steckich [3]. W 1841 roku [22] zasadzona za czasów Thomatisa roślinność znacznie się rozrosła, natomiast budowle zaczęły podupadać [2], zaplanowano więc gruntowną przebudowę. Projektem zajął się Franciszek Maria Lanci, a pracami kierował Teofil Schuller. W pałacu urządzono nowe schody i parapety, dachy pokryto blachą żelazną, kuchnia została przerobiona na ruinę romantyczną [22]. Zaplanowano też gruntowną odbudowę tarasu od strony skarpy [2]. Ogród stracił osiowy układ na rzecz kompozycji niesymetrycznej, typowej dla romantyzmu. Wejście do ogrodu od strony zachodniej zostało przesunięte w naroże północno-zachodnie. Prawdopodobnie w tym samym okresie czasu wykopano poniżej skarpy drugi staw [2]. W 1843 roku utworzono taras po wschodniej stronie pałacu, przy skarpie, a poniżej skarpy sztuczną grotę [25]. Do ogrodu trafił wówczas z Arkadii kamień obrobiony z podstawą z Cyrku [3].

W 1842-1945 zwieziono tu wiele przedmiotów z Arkadii i Nieborowa, przez co tamtejsze pałace podupadły [22].

W 1849 roku Królikarnię odkupił wielki miłośnik sztuki i filantrop Ksawery Pusłowski [39] za 213 000 (231 000 [2]) złotych [22]. Zgromadził ogromny zbiór starych rycin, brązów, marmurów, obrazów, książek i cenną kolekcję gobelinów [39].

W dawnych zabudowaniach gospodarczych, w 1851 roku Pusłowski umieścił i utrzymywał Instytut Moralnie Zaniedbanych Dzieci. Wychowankowie tej placówki w celu resocjalizacji zajmowali się ogrodnictwem, rolnictwem i rzemiosłem. Zachęciło to innych, zamożnych ludzi do finansowego wsparcia Instytutu. Umożliwiło to wystawienie przy ul. Puławskiej 97 nowego gmachu wraz z zabudowaniami dla służby i budynkami gospodarczymi, do którego Instytut przeniósł się w 1862 roku [39].

W 1865 roku na terenie Królikarni zbudowano według projektu Wojciecha Bobińskiego kaplicę usytuowaną między dwiema starymi oficynami [39] z dzwonami odlanymi w fabryczce Michała Petersilego [22].

W 1874 roku po śmierci Ksawerego Pusłowskiego pałac wraz z ogrodem stał się własnością jego syna Wandalina, a budynki z kaplicą, północna oficyna (zwana domem zarządcy) oraz dom murowany za bramą przeszły na własność wdowy po Ksawerym, Julii Pusłowskiej z domu Druckiej-Lubeckiej [39]

Królikarnia przetrwała do 1879 roku, kiedy pałac strawił pożar, który wybuchnął tak gwałtownie, iż ratunek znajdujących się we wnętrzu dzieł sztuki okazał się niemożliwy. Ocalały jedynie sutereny i mury budowli. Wandalin odbudował pałac opierając się na zachowanych dokumentach pomiarowych i ocalałych fragmentach stiuków i boazerii. Prace zakończono w 1880 roku [2]. W ścianę rotundy wmurowano tablicę z herbem Pusłowskich: Szeliga [39]. Odbudowę, uważaną obecnie za jedno z pionierskich osiągnięć konserwatorskich w Polsce, powierzono rok po pożarze architektowi Józefowi Hussowi. Wandalin podjął próbę odtworzenia kolekcji, zmarł jednak w 1884 roku [3].

W 1884 roku pałac od Wandalina Pusłowskiego kupił Aleksander Drucki-Lubecki za 50 000 rs, a część należącą do Julii Pusłowskiej przejął po jej śmierci Zygmunt Pusłowski, kontynuując działalność charytatywną [22]. Założył tu w 1890 roku [39] Towarzystwo Opieki nad Nieuleczalnie Chorymi pw. Ran Chrystusowych. Początkowo mieszkało tu 40 pensjonarek, ale zmniejszono ich liczbę do 17 i 7 kalekich dzieci [22]. Zorganizowano w sąsiedztwie szpital, który przetrwał do dziś [39].

W 1889 roku pałac z ogrodem wykupiła Marta Krasińska z domu Pusłowska. W 1902 roku przeprowadziła generalny remont pałacu [22]. Odnowiono wnętrza pałacowe i elewacje, uporządkowano park [2]. Władze miasta wydały wówczas zgodę na ułożenie linii tramwaju konnego przez Mokotów do Królikarni. Zabawy w pałacu odbywały się tylko wtedy, kiedy dochód z nich przeznaczony był na cele dobroczynne [39]. Powstała tu hodowla doświadczalna królików i świnek morskich [22]. W budynku zajmowanym wcześniej przez Instytut Moralnie Zaniedbanych Dzieci Marta Krasińska umieściła Zakład dla nieuleczalnie chorych kobiet [3].

Do lat 20-tych XX wieku okolica miała charakter rezydencji podmiejskiej, a pałac uległ większym zmianom [2]. W 1925 roku Krasińska otrzymała pożyczkę państwową na remont budynku szpitala [39].

Na zaproszenie hr. Pusłowskiego przebywał w Warszawie, być może w Królikarni, gen. Safarbek Malsag, który uratował rodzinę Pudłowskich z rąk czerwonoarmistów podczas I wojny światowej [17].

Jeszcze w końcu lat 30-tych XX wieku Marta Krasińska urządzała tu bale kostiumowe dla arystokracji [11], m.in. w 1936 roku Panie w stylowych sukniach grały na trawniku w serso [15].

W 1939 roku pałac został zniszczony w 80% [7] przez Niemców, którzy wrzucając przez okna granaty chcieli wyeliminować ukrytą wewnątrz służbę pałacową. W stanie wypalonej ruiny dotrwał do Powstania Warszawskiego [2]. Podobno pełnomocnik Krasińskiej zwrócił się w kwietniu 1944 roku do Niemców z prośbą o wydanie zgody na wyburzenie Królikarni. Odmówiono, motywując, że jest to dobro dziedzictwa narodowego, które po wojnie będzie odbudowane [7].

Królikarnię w pierwszych dniach Powstania obsadziły oddziały Pułku Baszta. Mimo zaciekłych ataków niemieckich żołnierze utrzymywali pozycję przez kilka następnych tygodni. Wówczas pałac uległ kolejnym zniszczeniom, a pożar strawił także budynek kuchni, taras z grotą, balustrada mostu [9] oraz kaplica [3]. 24 września 1944 roku mocno wyczerpane oddziały AK musiały ustąpić z Królikarni po silnym natarciu oddziałów pancernych Wehrmachtu [9] poprzedzonym bombardowaniem z powietrza [23]. Obrońcy wycofali się w kierunku szkoły położonej przy ul. Woronicza [5]. Silny ostrzał udaremnił próby przeciwnatarcia [23].

Jedna z legend miejskich mówiła o żołnierzach Wehrmachtu ukrywających się w podziemiach skarpy jeszcze parę lat po wojnie [29].

W mroźną zimę 1945 roku ludność cywilna zniszczyła w dużym stopniu drzewostan parku, wykorzystując go na opał [39].

Pałac był zniszczony w ok. 60%. Kubatura zniszczeń wyniosła 5072 m3 przy 8454 m3 kubatury całkowitej. Wartość zniszczeń oszacowano na 1 560 737 zł [6]. Po wojnie zabezpieczono ruiny i przystąpiono do odbudowy całego założenia [9]. Nieruchomość została przejęta przez miasto w 1945 roku na podstawie dekretu Bieruta. Pałac odbudowano ze środków [28] Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i Wojska Polskiego według projektu Jana Bieńkowskiego [30]. Na zewnątrz pałac uzyskał formę, jaką posiadał pierwotnie, z wyjątkiem balkonu na pierwszym piętrze od strony wschodniej [2].

Projekt odbudowy parku wykonał Longin Majdecki [28].

W 1948 roku zdecydowano, że pałac ma zostać przeznaczony na muzeum Xawerego Dunikowskiego, jeszcze za życia artysty [2]. W 1950 roku Królikarnię wraz ze zmagazynowanymi na jej terenie rzeźbami Dunikowskiego przekazano Muzeum Narodowemu w Warszawie [3]. Dunikowski miał mieć w oficynie swoją pracownię i mieszkanie. Jednakże prace były prowadzone powoli i w 1964 roku artysta zmarł. Jego śmierć przyspieszyła prowadzenie prac i w zaledwie kilka miesięcy pałac odbudowano, przy pomocy Pracowni Konserwacji Zabytków i wojska. W pierwszą rocznicę śmierci Dunikowskiego (26 stycznia 1965 roku) pałac-muzeum został oddany w publiczne użytkowanie [2] jako Muzeum Rzeźby [30].

W 1964 rozebrano stróżówkę, w której mieszkał asystent muzeum Izydor Grzeluk z matką [22].

Po odbudowie pałacu przystąpiono do prac nad przywróceniem świetności pozostałym budynkom założenia [2]. W 1966 roku odbudowano oficynę, przeznaczając ją na mieszkania pracowników i pracownie konserwacji rzeźb. Znalazła tu też siedzibę mokotowska filia Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. W 1969 roku zakończono odbudowę kuchni [39]. Zrekonstruowano ozdobny fryz i urządzono wewnątrz magazyn rzeźb Xawerego Dunikowskiego [2]. Postawiono nowe ogrodzenie oraz odrestaurowano bramę wjazdową zwieńczając ją autentycznymi barokowymi kamiennymi wazonami. Rozpoczęto prace porządkowe w ogrodzie [39].

W latach 80-tych XX wieku na skarpie powyżej stawu powstało osuwisko [25].

We wrześniu 2003 roku prowadzone były prace budowlane przy podziemnych tunelach łączących kuchnię z pałacem [2]. Budynek dawnej kuchni przez kilkadziesiąt lat był niedostępny. Istnieją plany ponownego połączenia budynku z pałacem [31].

Krasińscy stracili Królikarnię na mocy dekretu Bieruta, który po wojnie znacjonalizował prywatne grunty w stolicy. Próbowali odzyskać prawa do rezydencji, ale dostali ostateczną odmowę [37]. Od 2008 roku o zwrot nieruchomości starali się ich spadkobiercy. Uzyskali oni potwierdzenie, że przejęcie pałacu odbyło się z naruszeniem prawa. 18 kwietnia 2013 roku wystąpili do sądu o eksmisję Muzeum Narodowego z budynków Królikarni i przekazanie pałacu w ich ręce [28]. W Ministerstwie Infrastruktury uzyskali potwierdzenie, że przejęcie rodzinnego pałacu było bezprawne [37]. 18 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł, że zwrot byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego [28]. Sąd przyjął argumentację, iż pałac Królikarnia nie jest zwykłym budynkiem mieszkalnym, lecz stanowi siedzibę muzeum, wykorzystywaną na cele publiczne. Muzeum reprezentowali Marcin Nosiński i Marcin Włodarski z działu nieruchomości kancelarii LSW [4], Krasińskich reprezentował Ryszard Grzesiuła [30]. W 2019 roku wyrok został uchylony przez warszawski Sąd Apelacyjny i sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego do ponownego rozpatrzenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie rozstrzygnięto, czy Krasińskim w ogóle przysługuje roszczenie procesowe o wydanie nieruchomości [28]. Krasińscy planują przemienienie budynku w prywatną rezydencję [30].

W czerwcu 2015 roku miał miejsce wernisaż "Kooperacja". Artyści ZOR (Alicja Łukasiak i Grzegorz Drozd) przy wejściu do parku zainstalowali tymczasowo cztery różnej wielkości biało-czarne huśtawki-koniki, w których część centralna przedzielona została dwustronną lustrzaną taflą [12].