Zajezdnia Żoliborz


Zajezdnia Żoliborz

Jest to najmłodsza zajezdnia tramwajowa w Warszawie, która mimo nazwy położona jest na Bielanach. Znajdują się tu dwie hale: obsługi codziennej i remontowa, tory odstawcze oraz budynki techniczne i warsztatowe. W zajezdni może przebywać ok. 250 tramwajów.

biurowiecbiurowiec

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Książąt Mazowieckich, ulica Zgrupowania AK „Kampinos”
  • Rok powstania:  1958-1963
  • Obszar MSI:  Huta
  • Wysokość:   8 m
  • Funkcja:  transportowa
  • Styl: 
  • Związane osoby:

Opis urbanistyczny:

Zajezdnia R-4 Żoliborz (nieformalnie zwana Pingwinowo [2], ul. Zgrupowania AK Kampinos #10) zajmuje obszar 10.2 ha. Od ul. Zgrupowania AK Kampinos znajduje się jedyny wjazd/wyjazd [1]. Zajezdnia jest najmłodszą, czwartą, zajezdnią tramwajową w stolicy [4]. Obecnie może pomieścić ok. 230-250 wagonów [3].

W dniu otwarcia zajezdni, Warszawa podzielona była na siedem dzielnic: Praga Południe, Praga Północ, Mokotów, Śródmieście, Wola, Ochota i Żoliborz. Dopiero po zmianie podziału administracyjnego [2] w 1994 roku Bielany zostały wydzielone z Żoliborza [5], a zajezdnia "Żoliborz" znalazła się na Bielanach [2]. Mimo tego zachowała starą nazwę, która może dezorientować.

Na terenie znajdują się dwie hale: 6-torowa hala obsługi codziennej (OC) oraz położona na południe od niej 6-torowa hala remontowa. Obie hale są budynkami jednokondygnacyjnymi, o konstrukcji słupowo-ryglowej, ze ścianami osłonowymi z cegły i doświetleniem z luksferów. Hala obsługi codziennej o wymiarach 36.5 x 102 m jest całkowicie podpiwniczona, sieć trakcyjna znajduje się w niej nad wszystkimi torami, każdy tor jest zamknięty bramami łamanymi, otwieranymi ręcznie. Hala remontowa ma wymiary 36.5 x 60 m, sieć trakcyjna znajduje się w niej tylko nad torami 1-4 (tory 5 i 6 nie posiadają sieci z powodu istniejącej między nimi suwnicy), każdy tor jest zamknięty bramami łamanymi, otwieranymi ręcznie. Obie hale połączone zostały budynkiem warsztatowym. Tor wyjazdowy z hali remontowej rozwidla się umożliwiając wjazd zarówno na tor wyjazdowy z zajezdni jak i na wjazd do hali obsługi codziennej. W obu halach odległość między osiami torów wynosi 5.5m. W 2010 roku w hali obsługi codziennej zamontowano stanowiska do napełniania piasecznic oraz przebudowano halę remontową, dostosowując ją do obsługi tramwajów niskopodłogowych [1]. W 2015 roku została wydłużona hala remontowa, a w 2016 roku hala obsługi codziennej.

Wbrew pierwotnym założeniom, nie zbudowano początkowo hali postojowej. Na południe od obu hal umiejscowiono na otwartej przestrzeni 20-torowe pole postojowe o wymiarach 133 m x 82 m. Zostało ono zadaszone w 2016 roku. Na torach postojowych odległość między osiami torów wynosi 4m. Wyjazd z pola postojowego prowadzi na tor wyjazdowy z zajezdni [1].

Wokół zajezdni zbudowano pojedynczy tor objazdowy (częściowo wykorzystywany jako 21 tor postojowy), a w kolejnych latach dobudowywano kolejne. Na południe od terenu obsługi i postoju tramwajów zlokalizowano budynki zaplecza administracyjno-technicznego oraz kotłownię. W 2012 roku zbudowano pięć torów postojowych przy hali tokarki podtorowej (tory te mają kształt okręgu) [1].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:


XIX wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Okres międzywojenny:


Okres międzywojenny

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Odbudowa stolicy:

Teren ten do II wojny światowej nie był zabudowany.

Rozbudowa miasta i budowa huty spowodowała potrzebę rozwoju sieci tramwajowej w północnej części Warszawy. W 1954 roku powstały dwie koncepcje budowy nowej zajezdni, według których zajezdnia miała mieć kształt prostokąta, posiadać dwie sześciotorowe hale (obsługi codziennej i remontową), 12-torową halę postojową oraz niezadaszone tory postojowe (kolejne 8 torów). Obie koncepcje różniły się jedynie rozmieszczeniem budynków [1].

W 1955 roku została podjęta decyzja o budowie nowej zajezdni tramwajowej. Wskazywano lokalizacje na Wawrzyszewie w okolicy fortu, obok ówczesnej pętli Młociny oraz w okolicy skrzyżowania ul. Pstrowskiego i ul. Marymonckiej [1]. Według założeń zakład miał obsługiwać nie tylko tramwaje, ale także planowane wówczas metro [3]. Ostatecznie zajezdnia została zlokalizowana obok huty. Projekt zatwierdzono w 1957 roku. Przewidziano budowę trzech hal: 6-torowej hali obsługi codziennej połączonej łącznikiem z kompleksem budynków 6-torowej hali remontowej oraz hali postojowej (12-torowej), za którym miało się znaleźć 8 niezadaszonych torów odstawczych oraz budynki zaplecza administracyjno-socjalnego. Nie przewidziano natomiast alternatywnego wyjazdu z zajezdni [1].

Czasy PRL-u:

W 1958 roku wybrano na wykonawcę Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych i rozpoczęto prace, które trwały 5 lat. Zajezdnia została uruchomiona 30 czerwca 1963 roku. Tego dnia tramwaje wyjechały na linie ze starej zajezdni przy ul. Słowackiego 45A, aby wieczorem zjechać do nowej zajezdni. Nową zajezdnię otwarto bez typowej pompy, również informacje prasowe były skąpe. Zajezdnia otrzymała nazwę Stacja Obsługi Tramwajów Północ im. Stefana Ostrowskiego. 15 lipca 1963 roku na ścianie budynku administracyjnego wmurowano tablicę patrona [1].

Trafiły tu wagony silnikowe typu K oraz doczepne typów P14, P15 i ND [1]. W 1963 roku dotarły tu pierwsze wagony szybkobieżne typu 13N, najpierw 14 fabrycznie nowych (o numerach taborowych 7, 30, 32, 33, 35, 36, 38-45), a pod koniec roku 18 przeniesionych z zajezdni Mokotów (o numerach taborowych 12-29) oraz wagony typu PN (o numerach taborowych 0-606 do 0-611). Pod koniec 1963 roku zajezdnia posiadała 6 wagonów typu PN, 32 wagony 13N, 43 wagony typu K, oraz 47 wagonów doczepnych [1].

Pierwotna nazwa funkcjonowała do końca 1966 roku, kiedy zajezdnia otrzymała nazwę Zakład Eksploatacji Tramwajów R-4 Żoliborz im. S. Ostrowskiego [1].

Według założeń każdy wagon zjeżdżający z miasta miał przejeżdżać przez halę OC, gdzie wykonuje się przegląd i usuwa drobne usterki. Szybko okazało się że 15 stanowisk przeglądowych nie wystarczało. Pierwszy projekt przebudowy powstał w 1965 roku ze względu na plan wymiany taboru na szybkobieżny. Pod koniec lat 60-tych XX wieku wykonano budowę dodatkowych czterech torów postojowych od strony ul. Encyklopedycznej (równolegle do toru wjazdowego) oraz budowę drugiego toru prowadzącego do hali obsługi codziennej. Nowe tory były przewidziane na wagony oczekujące na przegląd. W efekcie zajezdnia mogła pomieścić 130 dwuwagonowych składów [1].

W kolejnych latach dostarczano fabrycznie nowe wagony 13N (114-210 w 1965 roku i 211-334 w 1966 roku). Od 1966 roku w zajezdni stacjonowały tylko wagony szybkobieżne. Zajezdnia była także poligonem doświadczalnym dla różnych odmian 13N, jak 14N+14ND czy 15N. W latach 1968-1969 na zajezdni stacjonowały wagony stycznikowe 13NS+13NSD. W latach 1969-1972 w zajezdni testowano wagon 13N z tyrystorowym układem rozruchu. W 1974 roku było tu 246 wagonów 13N, które dominowały w zajezdni [1].

W 1972 roku na obu torach prowadzących do hali obsługi codziennej zbudowana została myjka zewnętrzna. W tym samym roku, w związku z rezygnacją z obsługi konduktorskiej w tramwajach, przebudowano salę konduktorską na bufet i świetlicę (przebudowa była skutkiem zajęcia pierwotnie projektowanego budynku klubu-stołówki położonego przy wjeździe do zajezdni przez dział kontroli biletów MZK) [1].

W 1985 roku dobudowano dwa tory postojowe od strony huty (dojazd do nich możliwy jest tylko z toru 5 i 6 hali obsługi codziennej) [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zajezdnia tramwajowa na Młocinach

[1965] Zajezdnia tramwajowa na Młocinach (źródło)

Teren zajezdni

[1965] Teren zajezdni (źródło)

Zajezdnia tramwajowa Północ

[1968] Zajezdnia tramwajowa Północ (źródło)

Przemiany 1989-2000:

W 1990 roku dobudowano drugi tor za halą obsługi codziennej, wykorzystywany jako objazdowy oraz do prób ruchowych, natomiast starszy tor położony bliżej hali służy jako postojowy. Na początku lat 90-tych zajezdnia została podłączona do miejskiej sieci ciepłowniczej, tym samym kotłownia stała się zbędna (budynek w 2007 roku został rozebrany, a na jego miejscu w 2008 roku zbudowano halę tokarki podtorowej) [1].

W 1995 roku do zajezdni trafiły pierwsze wagony 105Nf (1454+1453). W 1997 roku na stan wpisano cztery wagony typu 105Nm (1467-1470), a w 1998 roku pojawiły się wagony 105Na pochodzące z innych zajezdni (jako pierwsze 1156+1157) [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zajezdnia Żoliborz

[1995] Zajezdnia Żoliborz (źródło)

XXI wiek:

W maju 2000 roku pojawił się pierwszy w zajezdni tramwaj niskopodłogowy 116Na/1 o numerze taborowym 3030. W 2001 roku trafiło tu 30 wagonów 105N2k/2000. W 2011 roku przekazano 34 wagony 105Na, a w 2012 roku 29 sztuk. W 2012 roku ujednolicono stacjonujący w zajezdni tabor, wagony 105Nf przekazano do zajezdni R-2 Praga, wagony 105Nm w latach 2010-2012 do zajezdni R-3 Mokotów, natomiast tramwaje 105N2k/2000 w latach 2011-2013 do zajezdni R-1 Wola [1]. Pod koniec 2009 roku stacjonowało tu 160 wagonów 13N i były kolejno przenoszone. Ostatnie tramwaje 13N zostały skreślone z zajezdni 14 stycznia 2013 roku [1].

1 listopada 2013 roku zmieniono nazwę zajezdni na Zakład Realizacji Przewozów R-4 Żoliborz [1].

Do końca 2013 roku trafiło tu 65 niskopodłogowych wagonów typu 120Na Swing. W 2012 roku trafiło tu 6 pierwszych od ponad 40 lat wagonów dwukierunkowych typu 120Na Swing DUO, które obsługiwały trasę na Tarchomin. W 2015 roku pojawiły się dwukierunkowe wagony niskopodłogowe 128N Jazz DUO [1]. W zajezdni znajdują się też zabytkowe pojazdy, m.in. poznański wóz 102N-5, historyczny zmodernizowany skład 13N - 821+818, a czy wóz 4EGTW numer 205 [10].

19 stycznia 2015 roku wybrano konsorcjum Balzola do rozbudowyM hal postojowych i zadaszenia torów za 29.1 mln zł [7]. Prace trwały między lutym 2015 roku i styczniem 2016 roku [8]. Halę o powierzchni dachu i ścian 10 tys. m2 wykonała firma Rosahale [9]. W 2015 roku dokonano znacznej przebudowy zakładu, modernizując m.in. układ zasilania [5].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zajezdnia Żoliborz

[2003] Zajezdnia Żoliborz (źródło)

Zajezdnia tramwajowa R4 Żoliborz

[2010] Zajezdnia tramwajowa R4 Żoliborz (źródło)

Zajezdnia tramwajowa R4 Żoliborz

[2012] Zajezdnia tramwajowa R4 Żoliborz (źródło)

Układ torowy

[2012] Układ torowy (źródło)

Hala obsługi codziennej

[2013] Hala obsługi codziennej (źródło)

Tory postojowe przy hali tokarki podtorowej

[2013] Tory postojowe przy hali tokarki podtorowej (źródło)

Warsztaty

[2013] Warsztaty (źródło)

Warsztaty

[2013] Warsztaty (źródło)

Hala remontowa

[2013] Hala remontowa (źródło)

Myjnia

[2013] Myjnia (źródło)

Tory odstawcze od wschodu

[2013] Tory odstawcze od wschodu (źródło)

Teren zajezdni

[2013] Teren zajezdni (źródło)

Teren zajezdni

[2013] Teren zajezdni (źródło)

Teren zajezdni

[2014] Teren zajezdni (źródło)

Tory odstawcze

[2014] Tory odstawcze (źródło)

Tory odstawcze

[2014] Tory odstawcze (źródło)

Rozbudowa

[2015] Rozbudowa (źródło)

Hala remontowa

[2015] Hala remontowa (źródło)

Hala remontowa

[2015] Hala remontowa (źródło)

Hala obsługi codziennej

[2015] Hala obsługi codziennej (źródło)

Tory postojowe

[2015] Tory postojowe (źródło)

Hala szlifierki podtorowej

[2015] Hala szlifierki podtorowej (źródło)

Hala szlifierki podtorowej

[2015] Hala szlifierki podtorowej (źródło)

Plac postojowy

[2015] Plac postojowy (źródło)

Plac postojowy

[2015] Plac postojowy (źródło)

Zajezdnia Żoliborz

[2015] Zajezdnia Żoliborz (źródło)

Budowa hali postojowej

[2015] Budowa hali postojowej (źródło)

Budowa hali postojowej

[2015] Budowa hali postojowej (źródło)

Wjazd

[2017] Wjazd (źródło)

Zajezdnia Żoliborz

[2019] Zajezdnia Żoliborz (źródło)

Zajezdnia Żoliborz

[2019] Zajezdnia Żoliborz (źródło)

Przystanek Zajezdnia Żoliborz

[2020] Przystanek Zajezdnia Żoliborz (źródło)

Hala postojowa

[2021] Hala postojowa (źródło)

Hala postojowa

[2021] Hala postojowa (źródło)

Opis przygotowano: 2021-11