Dom Technika (NOT)


Dom Technika (NOT)

Jest to najbardziej okazały gmach na ul. Czackiego. Od początku zaprojektowany w celu stworzenia siedziby dla polskich techników i inżynierów. Zaprojektowany tak, aby w części tylnej znajdowały się pomieszczenia rekreacyjne, a we frontowej biurowe. Jako jeden z nielicznych przetrwał II wojnę światową, natomiast ostatnio został fachowo odnowiony.

bibliotekabibliotekabiurowiecbiurowieckawiarniakawiarniarejestr zabytkówrejestr zabytkówzabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejskazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Dowcip, ulica Tadeusza Czackiego
  • Rok powstania:  1903-1905
  • Obszar MSI:  Śródmieście Północne
  • Wysokość:   15 m
  • Funkcja:  edukacyjna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Bohusz-Siestrzeńcewicz Stanisław, Fijałkowski Jan, Gardecki Józef, Marconi Władysław, Otto Zygmunt

Opis urbanistyczny:

Gmach Stowarzyszenia Techników Polskich (ul. T. Czackiego #3/5), zwany Warszawskim Domem Technika to obecnie siedziba Naczelnej Organizacji Technicznej [1]. W gmachu mają siedziby zarządy główne stowarzyszeń naukowo-technicznych. NOT użycza odpłatnie swych pomieszczeń w celu organizowania w nich konferencji, kursów, sympozjów, wystaw czy imprez okolicznościowych. Posiada siedem sal mogących pomieścić od 15 do 450 osób [18] oraz restaurację AVANGARDA, która ma wyłączność na obsługę cateringową. Sale wyposażone są w sprzęt multimedialny, klimatyzację, posiadają dostęp do Internetu [9]. Obiektem zarządza Spółka Warszawski Dom Technika NOT, zarejestrowana w 1991 roku [3]. Na czwarte piętro budynku można się dostać tylko jedną windą, druga kończy swój bieg na piętrze trzecim [22].

Część budowlaną opracował Władysław Marconi, proponując dwa pawilony: frontowy, przeznaczony na I i II piętrze na potrzeby działalności naukowo-technicznej oraz tylny dla celów towarzyskich. Między nimi umieszczono klatkę schodową (z bocznymi galeriami na I i II piętrze [3]). Całości nadano charakter neobarokowy, co miało podkreślać dystans wobec XIX-wiecznego budownictwa [4]. Cały budynek miał cztery kondygnacje użytkowe. Pierwsza kondygnacja z wyjątkiem westybulu i wejścia głównego z obecnej ulicy T. Czackiego miała lokale użytkowane przez najemców, np. przez drukarnię i księgarnię. Druga kondygnacja przeznaczona była na pomieszczenia administracyjne stowarzyszenia i bibliotekę, a w części tylnej restaurację. Trzecia kondygnacja od strony frontowej mieściła sale odczytowe, a w tylnej części usytuowana była kuchnia i sale klubowe. Na czwartej kondygnacji w części frontowej mieściła się sala balowa (obecnie sala A. im. B. Rumińskiego), a w części tylnej sale klubowe (obecnie sala B im. J. Bukowskiego) i pomieszczenia administracyjne. Do gmachu można było wejść przez drzwi główne lub przez dwie bramy boczne. Tylny pawilon sąsiadował z ogrodem urządzonym na wysokości 3 m nad poziomem ulicy. Ogród był połączony schodami i tarasem z salą restauracyjną. Pod ogrodem umieszczono kręgielnię. W gmachu urządzono siedem mieszkań różnej wielkości dla oficjalistów i służby, w tym mieszkanie 3-pokojowe z kuchnią dla restauratora [3]. Do oświetlenia budynku służył agregat napędzany gazem miejskim lub z własnych generatorów. Kotłownię, umieszczoną w przyziemiu, zaopatrywano w koks przez otwór do dziś widoczny w suficie restauracji [4]. Po dobudowie oficyn w 1914 roku znacznemu zmniejszeniu uległ ogród [3].

Fasadę, rozczłonkowaną kolumnami i pilastrami wypełniały wielkie arkadowe okna oraz zdobiła bogata dekoracja rzeźbiarska [7]. Zygmunt Otto wykonał z piaskowca projekt trzech symbolicznych rzeźb na fasadzie budynku. Na szczycie umiejscowił rzeźby Dedala i Ikara. Nad głównym wejściem na wysokości drugiego piętra ustawił dwie rzeźby: Archimedesa (personifikację przeszłości) i kobietę z promieniami radu (personifikację przyszłości) [1]. Na szczycie budynku zaprojektowano kartusz z inskrypcją ARTIBUS TECHNICIS MCMIV (Sztukom Technicznym 1904 [19]) ujęty przez rzeźbiarskie alegorie geniuszy, dzieło Józefa Gardeckiego [13]. Najważniejszym elementem wystroju wewnętrznego był plafon na głównej klatce schodowej, przedstawiający pochód ludzkości w ogniu rewolucji ku lepszej przyszłości pt. Odrodzenie, autorstwa Stanisława Bohusz-Siestrzeńcewicza [1]. Był to wówczas jedyny malowany plafon w Warszawie [19].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

Pod koniec XVIII wieku na tyłach kościoła Świętego Krzyża rozciągały się ogrody misjonarzy. Księżowski sad i warzywa rosły do traktu prowadzącego z okolic Jazdowa do ul. Królewskiej, czyli obecnej ul. Mazowieckiej. Obraz sielskiej okolicy dopełniały drewniane, parterowe chatki. Od strony ul. Mazowieckiej, pod numerem 2 stał pałacyk Kazimierza Rudzińskiego (wojewody mazowieckiego, od którego pochodzi nazwa ulicy) [20].

XIX wiek:

W 1826 roku nastąpiła parcelacja terenu na działki budowlane przez hr. Kossowskich [20]. Ulica idąca od ul. Świętokrzyskiej do ul. Traugutta powstała w 1866 roku i została nazwana przez rosyjski magistrat ul. Włodzimierską, na cześć księcia ruskiego Włodzimierza [11]. W latach 80-tych XIX wieku ogród misjonarzy przypominał już wielki plac budowy [20]. W latach 1882-1884 na posesji Adolfa Szmidta przebito ślepy zaułek, czyli obecną ul. Dowcip [15]. Nowego patrona, Tadeusza Czackiego, otrzymała ulica w 1916 roku [11].

Wskutek represji po Powstaniu Styczniowym technicy mogli działać tylko w ramach Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. W 1898 roku władze wydały zgodę na utworzenie Stowarzyszenia Techników w Warszawie. Początkowo członkowie spotykali się w pałacu Kronenbergów przy ul. Mazowieckiej [4]. Na początku XX wieku w Warszawie było przeszło sześciuset inżynierów należących do Stowarzyszenia [13].

W 1901 roku Rada Stowarzyszenia zadecydowała o budowie Domu Technika „jako instytucji ześrodkowującej w sobie życie towarzyskie członków i jednocześnie mającej zadania naukowe i techniczne”. Powołano komisję architektoniczną gmachu (Piotr Drzewiecki, Aleksander Henryk de Rosset, Władysław Marconi i Bronisław Rogóyski) oraz 30-osobową komisję, która miała zdobyć środki na przedsięwzięcie wśród członków. Za 120 tys. rubli zakupiono działkę budowlaną o powierzchni 2100 m2. W 1902 roku ogłoszono konkurs, w którym mogli brać jedynie członkowie stowarzyszenia. Spośród 11 prac wszystkie przekroczyły planowany budżet, zatem ogłoszono konkurs ponownie. Tym razem spośród trzech prac [3] wybrano projekt inż. arch. Jana Fijałkowskiego [1]. Pozostałymi autorami byli inż. arch. W. Marconi (architektura), inż. C. Rodkiewicz (ogrzewanie i wentylacja) i inż. K. Karczewski (oświetlenie) [3].

Główny wykonawca, Biuro Architektoniczno-Budowlane "Rogóyski, Bracia Horn i Rupniewicz", rozpoczęło prace w 1903 roku. We wrześniu wmurowano kamień węgielny, a budowę zakończono w 1905 roku [1]. Przeważała praca ręczna, bez użycia sprzętu zmechanizowanego [4]. Projekty urządzeń kanalizacyjnych i wodociągowych sporządziła firma St. Patsche, projekt wentylacji i c.o. firma P. Drzewiecki i T. Jeziorański, kotły parowe i urządzenia grzewcze dostarczyła firma Fitzner i Gamper, urządzenia sanitarne dostarczyły firmy Billich i Billig, Godlewski i S-ka oraz Szulc i S-ka, roboty malarskie wykonały firmy J.Bőrger i S. Gerszewski oraz A. Strzałecki, a główne drzwi wejściowe dostarczyła firma F. Martens i Daab. Ogłoszony został konkurs na figury zdobiące fronton budynku. Do realizacji przyjęto projekty Zygmunta Otto, który wykonał z piaskowca trzy rzeźby. Gmach kosztował 215 tys. rubli [3]. Oddano też do użytku pomieszczenia komercyjne gmachu. Jedno z nich zajęło elitarne Towarzystwo Fotograficzne (III piętro tylnej części obiektu) [4]. Dom Technika to gmach, który powstał jako ostatni budynek w pierzei ul. T. Czackiego [15].

W 1906 roku odsłonięto popiersie Staszica (autorstwa Zygmunta Otto) z okazji 100-lecia wydania jego pierwszego dzieła i 80-tej rocznicy jego śmierci [4].

W 1912 roku podjęto uchwałę o rozbudowie i ogłoszono konkurs na budowę oficyn w miejscu ogrodu, holu wystawienniczego z górnym oświetleniem oraz na rozbudowę lokali biurowych i pomieszczeń klubowych. W 1914 roku zakończono przebudowę. Ogólna powierzchnia użytkowa uległa niemal podwojeniu, natomiast zniknął ogród [4].

Od początku I wojny światowej aż do lipca 1915 roku górne sale gmachu Stowarzyszenia zajęte były przez szpital Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej [16].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Projekt gmachu

[1902] Projekt gmachu (źródło)

Projekt zwieńczenia

[1905] Projekt zwieńczenia (źródło)

Front

[1907] Front (źródło)

Ul. Włodzimierska

[1910] Ul. Włodzimierska (źródło)

Ul. Włodzimierska

[1910] Ul. Włodzimierska (źródło)

Okres międzywojenny:

Ulica była zamieszkiwana wyłącznie przez zamożnych lokatorów. Była elementem finansowego city, tworzącego się przed wojną wokół placu Wareckiego (dzisiaj to plac Powstańców Warszawy) [2]. W czasach niepodległości w gmachu odbyło się wiele zjazdów kół technicznych [19].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Front

[1929] Front (źródło)

Front

[1930] Front (źródło)

Szkic gmachu

[1938] Szkic gmachu (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W wyniku bombardowań niemieckich we wrześniu 1939 roku [4] spłonęło trzecie i czwarte piętro [1].

W sierpniu 1944 roku mieściły się tu kwatery i dowództwo pułku Narodowych Sił Zbrojnych "Sikora" im. gen. Władysława Sikorskiego, którego oddziały walczyły w Śródmieściu Północnym i Południowym [5]. W czasie Powstania Warszawskiego w Domu Technika pracowała drukarnia na potrzeby władz powstańczych [8].

Po upadku Powstania Warszawskiego, Niemcy (niemieckie brand-kommando [4]) podpalili pozostałą część gmachu. Zniszczeniu uległo bogate wyposażenie wnętrz i dekoracja sztukatorska (w tym zdobiące szczyt frontonu postacie Dedala i Ikara oraz plafon na suficie głównej klatki schodowej [16]), zawaliły się drewniane stropy i ściany działowe [1]. W miarę dobrze zachowały się ściany nośne oraz część głównej klatki schodowej, tj. żeliwna balustrada, marmurowe podesty i okładziny stopni [3].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom Technika w głębi

[1940] Dom Technika w głębi (źródło)

Gmach

[1944] Gmach (źródło)

Czackiego 3/5

[1944] Czackiego 3/5 (źródło)

Podwórze Domu Technika

[1944] Podwórze Domu Technika (źródło)

Odbudowa stolicy:

Mimo ogromu zniszczeń całej polskiej gospodarki, pozostali przy życiu inżynierowie i technicy po zakończeniu działań wojennych podjęli inicjatywy odbudowy Domu Technika. Naczelna Organizacja Techniczna (jej powołanie było oddolną inicjatywą dawnych członków Naczelnej Organizacji Inżynierów i Naczelnej Organizacji Stowarzyszeń Techników RP [14]), która powstała w 1945 roku, aktem notarialnym z 1948 roku przejęła od Stowarzyszenia Techników Polskich w Warszawie gmach Warszawskiego Domu Technika. W wyniku działań NOT w grudniu 1947 roku część frontowa została oddana do użytku. Zatroszczono się o przywrócenie pierwotnego secesyjnego wyglądu elewacji frontowej [3]. Większe pomieszczenia podzielono ściankami działowymi w celu zwiększenia liczby pomieszczeń biurowych. Zastosowano stalowo-pustakowe stropy Kleina. Wszystkie schody wykonano jako żelbetowe. Uzyskano z Ministerstwa Odbudowy 8 mln zł, a z Ministerstwa Komunikacji 5 mln zł dofinansowania [4]. Gmach odbudowano według projektu S. Łukasiewicza [19] bez kopuł nad osiami skrajnymi i rzeźby Ikara i Dedala nad tympanonem [13]. Został naprawiony umieszczony na szczycie budynku kartusz z wyrżniętymi brzegami z napisem ARTIBUS TECHNICIS MCMIV, podtrzymywany przez dwie siedzące postacie kobiet [3]. Odbudowę całości budynku zakończono w 1949 roku, rezygnując z odtwarzania bogatej sztukaterii i artystycznych wymalowań wnętrz [3]. Nie nadano jednak fasadzie charakteru socrealistycznego [13].

Po wojnie bawiono się tu na pierwszych dość eleganckich sylwestrach, choć „dookoła straszyły jeszcze gruzy, zaś dla rozgrzewki rozpalano ogniska w okolicznych ruinach i wprost na jezdni" [13].

W 1956 roku mieściła się tu jedyna biblioteka w kraju mająca zgodę na prenumerowanie "kapitalistycznej" literatury fachowej. Biblioteka mieściła się na pierwszym piętrze budynku. Działała też popularna w mieście stołówka [8].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Biblioteka NOT

[1957] Biblioteka NOT (źródło)

Widoczny budynek NOT

[1958] Widoczny budynek NOT (źródło)

Czasy PRL-u:

W 1968 roku oddano do użytku nadbudowane nad częścią frontową budynku nieco cofnięte piętro, na którym zlokalizowana jest sala konferencyjna im. Mieczysława Pożaryskiego oraz liczne pomieszczenia administracyjne [3]. Miało to na celu zwiększenie liczby pomieszczeń dla redakcji czasopism technicznych, gabinetu lekarskiego oraz Zarządu i Biura Oddziału Warszawskiego NOT [4].

Gmach Stowarzyszenia Techników w Warszawie został wpisany do rejestru zabytków w 1965 roku pod numerem 655 [1].

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W 2003 roku mając na uwadze wymogi konserwatora zabytków oraz potrzebę unowocześnienia wyposażenia sali A (im. B. Rumińskiego [17], przed wojną zwanej balową [4]), w oparciu o projekt architektów Aleksandry i Zbigniewa (Stanisława [4]) Stępińskich i pod kierunkiem Jacka Kubielskiego dokonano modernizacji sali, przywracając wygląd z 1905 roku z jednoczesnym jej powiększeniem i zapewnieniem akustyki oraz klimatyzacji [3]. Uzyskano warunki pogłosowe poniżej 0.5 sekundy [17]. Salę wyposażono w nowoczesne urządzenia multimedialne oraz sprzęt dla dziennikarzy radiowych i telewizyjnych [3].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Gmach

[2000] Gmach (źródło)

Schody

[2000] Schody (źródło)

Remont sali

[2003] Remont sali (źródło)

Sala A

[2004] Sala A (źródło)

Kobieta z promieniami radu

[2010] Kobieta z promieniami radu (źródło)

Archimedes

[2010] Archimedes (źródło)

Zwieńczenie portalu wejściowego

[2010] Zwieńczenie portalu wejściowego (źródło)

Tablica informacyjna

[2010] Tablica informacyjna (źródło)

Gmach Stowarzyszenia Techników Polskich

[2011] Gmach Stowarzyszenia Techników Polskich (źródło)

Fasada

[2011] Fasada (źródło)

Balkon

[2011] Balkon (źródło)

Tablica

[2011] Tablica (źródło)

Tympanon

[2011] Tympanon (źródło)

Sala G

[2011] Sala G (źródło)

Sala F

[2011] Sala F (źródło)

Sala E

[2011] Sala E (źródło)

Sala C

[2011] Sala C (źródło)

Sala B

[2011] Sala B (źródło)

Sala a

[2011] Sala a (źródło)

Sala A

[2011] Sala A (źródło)

Schody

[2014] Schody (źródło)

Sala A

[2014] Sala A (źródło)

Balustrada

[2014] Balustrada (źródło)

Wjazd bramny

[2014] Wjazd bramny (źródło)

Fasada w trakcie remontu

[2015] Fasada w trakcie remontu (źródło)

Dom Technika

[2016] Dom Technika (źródło)

Wnętrze

[2016] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2016] Wnętrze (źródło)

Fasada

[2018] Fasada (źródło)

Schody

[2018] Schody (źródło)

Opis przygotowano: 2016-11