Rzymskokatolicki kościół św. Apostołów Jana i Pawła (ul. Kapelanów Armii Krajowej #2) jest siedzibą parafii pod tym samym wezwaniem [1], która liczy ok. 20000 parafian [5]. Świątynia powstała jako votum wdzięczności za ocalenie życia Janowi Pawłowi II w zamachu z 13 maja 1981 roku [2], stąd wezwanie będące rzadkim połączeniem imion [4].

Świątynia

Bryła ma masywną, betonową, nowoczesną formę. Szerokie schody prowadzą do wejścia, nad którym znajdują się trzy głęboko zarysowane, otwarte u góry nisze. W środkowej umieszczona została rozeta. Boczne ściany schodzą schodkowo i są przeszklone na całej wysokości prostokątnymi oknami.

Świątynia jest jednonawowa. Nad ołtarzem w niewielkiej wnęce znajduje się krzyż z podpisem na wstędze, powyżej tabernakulum, Corpus Christi. Po obu stronach ołtarza znajdują się dwa malowidła świętych, a pod nimi szerokie drzwi prowadzące do zakrystii. W centrum nad ołtarzem namalowany jest wizerunek trójcy świętej (symbolizowanej przez trójkąt Boga Ojca, postać Chrystusa i gołębicę Ducha Świętego). Na ołtarzu od frontu znajduje się płaskorzeźba Ostatniej Wieczerzy. Wewnątrz silnie zarysowane są betonowe podpory sufitu. Z lewej strony znajduje się obraz Matki Bożej Częstochowskiej. Droga Krzyżowa została wykonana prosto, w formie białych płaskorzeźb ze złotą obwódką.

Parafia posiada relikwie w postaci włosów oraz kawałka sutanny Jana Pawła II [4]. W bocznej kaplicy, nad ołtarzem znajduje się jego pełnowymiarowy pomnik. Stół ołtarzowy był wykonany do sprawowania Eucharystii przez Jana Pawła II na Stadionie Dziesięciolecia w 1983 roku w Warszawie. Po zakończeniu pielgrzymki ks. Uczciwkowi udało się pozyskać ołtarz dla parafii. Po latach został on ozdobiony kararyjskim marmurem przez Teresę oraz Tadeusza Zomerów. Zdobienia wykonano w firmie Fratelli Testi w San Ambrogio koło Werony [4].

Okna są bogato zdobione witrażami. Każdy zawiera myśl teologiczną odnoszącą się do Jana Pawła II. Autorem jest Janusz Sobczyk [4].

Przy wejściu, na balustradzie chóru znajduje się napis Totus Tuus. Powyżej znajdują się organy skonstruowane przez Dariusza Zycha w 2004 roku. Mają 32 głosy, trzy manuały i pedał (Manuał I (Bourdon 16, Pryncypał 8, Gemshorn 8, Holflet 8, Pryncypał 4, Szpicflet 4, Kwinta 2 2/3, Superoktawa 2, Mixtura 5x 9, Trompet 8, Trompet 4) Manuał II (Flet Kryty 8, Salicet 8, Pryncypał 4, Rurflet 4, Nasard 2 2/3, Oktavin 2, Tercja 1 3/5, Larigot 1 1/3, Cymbel 3x 9, Krumhorn 8, Voxhumana 8) Manuał III (Pryncypał 8, Flet harmoniczny 8, Gamba 8, Voxcoelestis 8, Flute octaviante 4, Doublette 2, Plein jeu 3-5x, Basson 16, Trompet harm. 8, Obój 8) Pedał (Kontrabas 16, Subbas 16, Oktawbas 8, Fletbas 8, Chorał 4, Mixtura 4x, Puzon 16, Trompete 8)). Traktura gry jest mechaniczna, a traktura rejestrów elektryczna. Stół gry wbudowano w cokół szafy organowej [12].

Oprócz właściwej świątyni mieści się tu również plebania i niewielka dzwonnica od strony jeziora. Na terenie posesji stoją wiaty garażowe i krzyż misyjny. Nad bramą wjazdową znajduje się herb Jana Pawła II.

Od strony jeziora częścią muru otaczającego kościół jest kapliczka Matki Bożej Akowskiej, zbudowana w 1995 roku dla upamiętnienia przepraw przez Wisłę żołnierzy [2]. Tutaj w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego Dowództwo III Rejonu Grochów przerzucało żołnierzy i transportowało amunicję. Do kapliczki prowadzi ścieżka ułożona z oryginalnej kostki ze Starego Miasta w Warszawie [4]. Sama kapliczka wykonana jest z dwóch ceglanych ścian, połączonych metalową kratą w kształcie witraża, z krzyżami i symbolem Polski Walczącej. W centrum jest wizerunek Maryi. Całość zwieńczona jest krzyżem.

Na ścianie kościoła umieszczony jest znak Polski Walczącej oraz nazwiska i pseudonimy żołnierzy poległych podczas akcji powstańczych (ks. Uczciwek jest od 1997 roku kapelanem żołnierzy AK) [4].

Na placu przed kościołem znajduje się pomnik Jana Pawła II, który został wzniesiony w 2006 roku [3].

Pierwsze wzmianki dotyczące Gocławia (w 1155 roku był to Gotezlaw,, a kolejno w 1347 Cosslovo, 1376 Goslave, 1432 Goslaw, 1442 Goslawo, 1466 Gosslaph, 1449 Goczslaw, 1471 Goczlaw, 1513 Goczlaff) pojawiają się w połowie XII wieku, kiedy była to wieś należąca do kanoników regularnych z Czerwińska, a potem kapituły płockiej. W 1580 roku wieś liczyła około 113 hektarów, czyli niecałe 9 łanów. W lipcu 1656 roku po wielkiej trzydniowej bitwie potopu szwedzkiego Gocław został zrównany z ziemią [11].

Wieś odrodziła się i w 1775 roku wraz z Kępą Gocławską liczyła 16 domów. W 1780 roku Gocław zakupił król Stanisław August Poniatowski [11].

Ród Wolframów

W Warszawie Olędrzy pojawili się w 1628 roku, zakładając osadę na obszarze współczesnej Saskiej Kępy, zwanej wtedy Kępą Olęderską. Były to cztery holenderskie rodziny: Szenkowie, Jobsowie, Neumannowie i Wolframowie. Wojna ze Szwedami, a także konflikty z chrześcijanami, doprowadziły do skrócenia czterdziestoletniej dzierżawy, a władzę nad Kępą przejął wojewoda Paweł Jan Sapieha [18].

W XIX wieku niemal do rodziny Wolframów [11] należały wschodnie grunty Saskiej Kępy oraz ówczesny folwark Gocław [16]. W 1827 roku Gocław liczył 22 domy i 168 mieszkańców, a w 1912 roku było to 497 mieszkańców [11].

Karol Edmund Wolfram był właścicielem ziemskim [16]. Po włączeniu Saskiej Kępy w granice administracyjne Warszawy doprowadził do powołania Spółki Wodnej Obwodu Wawerskiego (z działającą do dziś stacją pomp w Parku Skaryszewskim [10]) [16]. Z jego inicjatywy wybudowano Wał Gocławski, zwany też wałem Wolframa (jego największa pozostałość jest granicą posesji parafii nad Balatonem [6]), a potem Wał Miedzeszyński by ochronić żyzne tereny Kępy Gocławskiej przed wylewami [11].

Folwark, znany jako Gocławski Dwór był stary, niski i szeroki o dwóch skrzydłach, z gankiem na słupach. Dziedziniec był zarośnięty trawą i chwastami. W stodole znajdowała się młocarnia. Wokół na polach znajdowały się pola owsa i kapusty. W stawie przy mostku kąpały się dzieci, a na zboczu wału pod olbrzymimi topolami siadywały kobiety, które szyły i reperowały. Po prawej stronie Wału Gocławskiego stały się omszałe domy w czapach ze strzechy. Poza folwarkiem braci Wolframów, na Gocławiu nie było innych możliwości zatrudnienia. Istniały dwa-trzy niewielkie sklepy obsługiwane przez właścicieli i dwa warsztaty stolarskie zatrudniające paru czeladników [17].

W 1935 roku [19] Wolfram przekazał notarialnie miastu tereny przy ul. Brukselskiej i ul. Wersalskiej z przeznaczeniem pod budowę lokalnych urządzeń wodociągowych, co umożliwiło osuszenie gruntów dawnej wyspy. Współtworzył plan zagospodarowania Saskiej Kępy pod budownictwo mieszkaniowe, sugerując willową zabudowę ulic Wersalskiej, Genewskiej i Bajońskiej [16].

Grunty za dzisiejszą ul. Nasypową przejął magistrat Warszawy i stworzył tu wzorcowe gospodarstwo hodowlane Agril, z przetwórstwem produktów mleczarskich włącznie. Na podmokłych łąkach wypasały się całe tabuny bydła, których mleko było tu później pasteryzowane, rozlewane do butelek i sprzedawane w warszawskich sklepach [13].

Zaplanowano budowę lotniska komunikacyjnego, ale do wybuchu wojny udało się wybudować tylko kanał Nowa Ulga, odwadniający teren [14].

1 września 1939 roku około godziny 16:00 podczas bombardowania folwark Gocław został spalony. 12 koni ze stacjonującego tu dywizjonu konnego zbiegło [8].

23 sierpnia 1940 roku folwark Gocław o powierzchni 60 ha, będący własnością Heleny z Wolframów Potockiej, został rozparcelowany [9].

Po II wojnie światowej zlokalizowano tutaj lotnisko sportowe, które istniało do lat 70-tych XX wieku, kiedy zostało zlikwidowane pod budowę osiedla [11]. Ul. Nasypowa była granicą lotniska [6]. Lotnisko ograniczyło też tereny Agrilu, ale gospodarstwo funkcjonowało jeszcze długo po wojnie. Stada tzw. krów holenderek, podchodziły do pasów startowych, a jeziorko było dla nich źródłem wody pitnej [13].

Do zorganizowania parafii w miejscu ochotniczych przepraw przez Wisłę żołnierzy Armii Krajowej kard. Stefan Wyszyński skierował w 1980 roku ks. Zygmunta Uczciwka, ówczesnego diecezjalnego duszpasterza rodzin. Drewnianą kaplicę przeniesiono z parafii św. Zygmunta w Warszawie-Bielanach. 22 sierpnia 1982 roku ks. Uczciwek sprawował pierwszą Mszę Świętą w nowej kaplicy [2]

W 1983 roku Jan Paweł II na audiencji podpisał projekt architektoniczny świątyni i pobłogosławił dwa kamienie węgielne: jeden pochodzący ze skały Golgoty w Jerozolimie, a drugi z Grobu św. Piotra. Zostały one wmurowane we fronton świątyni 5 maja 1988 roku (5 grudnia 1982 roku [2]) przez kard. Józefa Glempa [4].

Parafię erygował kard. Józef Glemp 1 lipca 1985 roku z części parafii MB Nieustającej Pomocy w Warszawie oraz z parafii Wniebowzięcia N.M.P. w Warszawie-Zerzniu [2].

Świątynia została zaprojektowana przez Tadeusza Mrówczyńskiego [2], który współprojektował wówczas osiedle Gocław. Celowo wprowadził w błąd władze komunistyczne, mówiąc że chce w tym miejscu zaplanować ośrodek rekreacyjny [4]. Wykopy pod fundamenty rozpoczęły się w 1985 roku [2].

Pierwszą mszę św. w nowej świątyni odprawił Biskup Kazimierz Romaniuk w koncelebrze z biskupem Sławojem Leszkiem Głódziem, biskupem Stanisławem Kędziorą oraz biskupem Zbigniewem Kraszewskim 7 sierpnia 1994 roku. Tego dnia również poświęcono tablicę pamiątkową ku czci poległych Powstańców [2].

Budowa nowej świątyni trwała do 1995 roku [2]. Konsekracji dokonał biskup Kazimierz Romaniuk 26 listopada 2000 roku jako votum na 2000-lecie chrześcijaństwa [2].

29 maja 2011 roku odbyła się uroczystość dziękczynna za beatyfikację Jana Pawła II, której przewodniczył abp Henryk Hoser. Został wtedy ustanowiony dzień odpustu parafialnego na 22 października, liturgiczne wspomnienie św. Jana Pawła II [5].