Przedwojenna kamienica została częściowo zniszczona w Powstaniu Warszawskim (działał tu wówczas m.in. szpital), a następnie odbudowana w sposób uproszczony. Na wewnętrznym dziedzińcu znajduje się kapliczka.
zabudowa śródmiejska
Dom Spółdzielni Mieszkaniowo-Budowlanej Nowe Zjednoczenie znajduje się przy ul. Dobrej #22/24 róg Tamka #7. Autorem projektu architektonicznego był Jan Idzikowski [1], późniejszy mieszkaniec domu [13].
Dom uzyskał cztery piętra i dwa skrzydła frontowe. Dłuższe od ul. Dobrej i krótsze o czterech osiach od ul. Tamka. Horyzontalnie zaprojektowane elewacje ożywiała siatka płyt elewacyjnych i starannie zaprojektowany narożnik. Wokół prostokątnego podwórka stanęły dwie oficyny. Ta od strony ul. Smulikowskiego była w połowie przerwana zgodnie z ówczesnymi zaleceniami przewietrzania podwórek na wypadek spodziewanych ataków gazami bojowymi. W niektórych mieszkaniach do dziś zachowały się elementy pierwotnego wyposażenia, m.in. charakterystyczna dla lat 30-tych XX wieku posadzka w łazience z kafelków o kształcie gorsecików i ebonitowy dzwonek do wzywania służącej [13].
W budynku mieści się Klub Malucha Kolorowe Misie. Dla podopiecznych przygotowano pomieszczenie o powierzchni ponad 100 m2. Klub posiada też własny ogródek z placem zabaw [7].
Na podwórzu znajduje się kapliczka z figurą Matki Bożej, która ma celowo zachowane przestrzeliny z odłamków pocisków [3]. Dziury w korpusie metalowej Matki Boskiej powstały po zbombardowaniu budynku 3 września 1944 roku [13].
8 września 1930 roku około 30 członków Spółdzielni Mieszkaniowej Zjednoczenie, którzy nie otrzymali jeszcze mieszkań w dotychczas zbudowanych przez spółdzielnie budynkach (ul. Dobra 2, 8/10) powołało tzw. Komitet Autonomiczny. Komitet miał przejąć i dokończyć budowę domu przy ul. Dobrej 22/24 (hip. 6983). Fundamenty tego obiektu położono w latach 1929/30, lecz budowę przerwano. Przejęcie było odpłatne [2], dokonane przez Spółdzielnię Mieszkaniowo-Budowlaną Nowe Zjednoczenie, która w 1932 roku wyodrębniła się ze Spółdzielni Zjednoczenie [1].
3 grudnia 1931 roku miało miejsce kolejne spotkanie członków spółdzielni. Sekretarzem spotkania był Jan Idzikowski który jako inż. arch. dom następnie zaprojektował, nadzorował jego budowę, a po II wojnie światowej czuwał nad rekonstrukcją. Koordynatorem budowy był Antoni Mucharski, który w swoim mieszkaniu przy al. Jerozolimskich 45 m 17 prowadził biuro Spółdzielni. Uchwalono zaciągnięcie pożyczki w kwocie 2 mln zł [2].
Budynek został wzniesiony w latach 1935-1936 (1936-1937 [13]) [1]. Prace budowlane prowadziła firma Filleborn i Szyndler. Kiedy wznawiano budowę, fundamenty były już mocno skorodowane. Ogółem powstało ponad 70 mieszkań, w tym 58 większych, od czterech do pięciu izb [13].
Na parterze działały dwa sklepy. Narożny należał do pani Maciejewskiej, która handlowała artykułami mydlarskimi, kosmetykami, naczyniami kuchennymi, zeszytami, ołówkami i atramentem, szkłem, fajansami, artykułami elektrotechnicznymi. Mniejszy od ul. Tamka (11 m2) wynajęła Zuzanna Suchożebrska i sprzedawała w nim warzywa, owoce, napoje i słodycze [13].
W budynku mieszkali m.in. znany aktor Włodzimierz Łoziński [6], Zofia Horembalska, nauczycielka w szkole przy Drewnianej i jej mąż Wawrzyniec Horembalski, znany malarz [13].
W lipcu 1940 roku Dom został objęty przez zarządcę komisarycznego Franza Koepicha, który defraudował pieniądze przeznaczone na spłatę kredytu. Bank upomniał się o fundusze już po wojnie. W jednym z mieszkań dwie panienki Ewa Pierzchała i Eufemia Kwaśnicia przyjmowały tu Niemców [13].
W czerwcu 1942 roku w mieszkaniu adw. Jerzego Koryckiego przy ul. Dobrej 22/24 m. 10 odbyło się pierwsze z trzech uroczystych ślubowań adwokatów, którzy uczestniczyli w tajnych seminariach Tajnej Rady Adwokackiej. Przyjęto je wówczas od siedmiu adwokatów [5].
Tajne nauczanie z matematyki, polskiego i historii prowadziła w kamienicy pani Żajkowska [11]. Dom bez większych zmian dotrwał do sierpnia 1944 roku [14].
W trakcie przygotowań do wybuchu Powstania w trzech mieszkaniach zaplanowano urządzenie szpitala (początkowo był to powstańczy punkt opatrunkowy [11]). Miał 20 łóżek i powstał z inicjatywy i w mieszkaniu dr. Józefa Kubiaka. W organizowaniu pomagała mu żona Irena. Późniejszy personel szpitala stanowili m.in. lekarze dr Jan Bidziński, Henryk Mańkowski, pielęgniarki: Zofia Kamińska, Anna Stadnicka, Halina Bukowska, Anna Wachonin, Milena Chorembalska, Jadwiga Jasińska, Anna Kubicka, Zofia Nowak i Wanda Turowicz [14].
Podczas Powstania w piwnicach chronili się mieszkańcy, a przed domem stały trzy barykady [8].
3 września 1944 roku budynek został zbombardowany przez niemieckie lotnictwo [4]. W jedną z oficyn uderzyła bomba, a druga została zrzucona na podwórko, gdzie nie wybuchła [11]. W efekcie zniszczony został kawałek ściany szczytowej na wysokości czwartego piętra i poddasza od strony ul. Dobrej 20. Całkowicie zdewastowane zostały cztery mieszkania, a częściowo dwa. Wypadły szyby, popękały ściany działowe, płyty na balustradach balkonów zostały połamane, a dach podziurawiony [13]. Zginęło wówczas 17 osób, w tym dwie sanitariuszki [4]: Wanda Turowicz i Elżbieta Hryniewiecka [13]. 4 września budynek ponownie padł ofiarą nalotu. Pożar wywołany przez bomby zapalające uniemożliwił dalsze funkcjonowanie szpitala. Pacjenci zostali ewakuowani m.in. do szpitala przy ul. Tamka 30 [4]. Niemcy wyrzucili z kamienicy pozostałych mieszkańców 7 września [13].
Zburzona podczas Powstania Warszawskiego północna część budynku została odbudowana po wojnie [3]. Budynek miał zwalony narożnik. Zniszczone były 43 mieszkania. Według wytycznych BOS z 1946 roku odbudowa miała obniżyć budynek do trzech kondygnacji i nakazano zburzenie zachowanych oficyn. Budynek odbudowano jednak bez obniżania i rozbiórki oficyn w latach 1952-1954, a w 1956 roku władze wycofały pierwotną decyzję. Zatarto jednak przedwojenne podziały architektoniczne elewacji [13], mocno przebudowany został narożnik. Przesunięto narożne okna i zlikwidowano kroksztyny dźwigające gzyms [14].
W kamienicy przez kilka lat mieszkał z rodzicami Wojciech Mann. W mieszkaniu, które zajmował mieszkały wówczas trzy rodziny, a łazienka, toaleta i kuchnia były wspólne [12].
[1945] Budynek (źródło)
Atlas Warszawy IWAW | http://www.iwaw.pl © 2014-2021