Park Praski


Park Praski

Park Praski (dawniej Aleksandryjski) o niezwykle bogatej przeszłości jest w miejscu, gdzie w XVII i XVIII wieku znajdowało się serce Pragi. Po tzw. Rzezi Pragi w 1974 roku dopełniono zniszczeń, budując tu twierdzę napoleońską. Pod koniec XIX wieku na pofortecznych terenach zalewowych powstał Park Praski, z którego w 1928 roku oddzieliło się ZOO miejskie. Spacerując po parku warto wyobrazić sobie miejsca, których już nie ma: ogromny lunapark, klasycystyczny teatr, mleczarnię i noclegownię czy wieżę spadochronową.

ZOOZOOamfiteatramfiteatrdostępne całodobowodostępne całodobowogaleria sztukigaleria sztukiparkparkplac zabawplac zabawpomnikpomnikrejestr zabytkówrejestr zabytkówrzeźbarzeźba

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja Kazimierza Lisieckiego „Dziadka”, Aleja „Solidarności”, ulica Jagiellońska, ulica Ratuszowa, ulica Waleriana Łukasińskiego, ulica Wybrzeże Szczecińskie
  • Rok powstania:  1865-1871
  • Obszar MSI:  Nowa Praga
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  eklektyzm
  • Związane osoby: Bolek Stanisław, Dobrowolski Jan, Domarackas Linas, Frycz Władysław Daniel, Jawornicki Antoni, Kazanowski Adam, Lisiecki Kazimierz, Orzeszkowa Eliza, Romanow Aleksander II, Rudnicki Czesław, Scholtz Alina, Łaszyński Jakub

Opis urbanistyczny:

Park Praski zaprojektował Jan Dobrowolski – kierownik ogrodów Krasińskich i Saskiego. Park powstał w latach 1865-1871 [1], tym samym jest najstarszym parkiem publicznym Warszawy [18]. Jak pisał o nim w 1880 roku Witold Gomulicki: “Znajduje się on jeszcze w stanie na poły dzikim, [..] Stałymi gośćmi parku są niańki z dziećmi oraz prascy obywatele i obywatelki. W dni świąteczne przybywają tu tłumnie rzemieślnicy warszawscy z rodzinami, rozkładając się sans gene na trawnikach. W porze spóźnionej nie przedstawia miejscowość ta zupełnego bezpieczeństwa. Włóczęgi, ukrywający się w krzakach nadrzecznych, nierzadko napadają i obdzierają przechodniów” [3].

Nie został on zaprojektowany w jednym stylu, przenika się w nim styl geometryczny i krajobrazowy, gdyż po upadku powstania listopadowego (kiedy park powstawał) idee romantyczne ustępowały nurtowi pozytywistycznemu. Głównymi osiami kompozycyjnymi były: aleja prowadząca przez cały park z placu Weteranów (o gwiaździstej strukturze) w kierunku północno-zachodnim oraz graniczna ul. Michajłowska (obecnie również aleja parkowa) prowadząca w kierunku północno-wschodnim. Od strony Wisły zachowano istniejące nadrzeczne zarośla. Park posiadał osie widokowe na Stare Miasto i Zamek Królewski. Początkowo ławki zastępowały kamienne bloki pozostałe po budowie mostu, a stoły i ławy zbite z desek ustawione były w miejscu jadłodajni na świeżym powietrzu. W początkach XX wieku urządzono na terenie parku dwa place zabaw dla dzieci [18].

Po dołączeniu do parku części pomiędzy ul. Michajłowską i ul. Jagiellońską w 1951 roku podstawowym elementem kompozycyjnym we wschodniej części stała się elipsoidalna aleja obwodnicowa przecięta dwiema alejami głównymi, a w zachodniej części ul. Michajłowska zamieniona na aleję parkową. Autorką zmian była inż. A. Scholtz. Wśród drzew wschodniej części przeważają topole, klony, lipy, wiązy i jesiony a także kasztanowce i robinie białe, a z drzew iglastych świerki, daglezje (wokół wybiegu dla niedźwiedzi) oraz modrzewie [18]. Przy wejściu od ul. Panieńskiej znajduje się Miłorząb Dwuklapowy.

W chwili rozpoczęcia prac nad parkiem w 1865 roku został on nazwany Parkiem Aleksandryjskim na cześć cara Aleksandra II, cesarza Wszechrusi. Aleksander II Romanow w okresie swojego panowania nosił tytuły wielkiego księcia Finlandii i Litwy, a także – co istotne – króla Polski [4]. Park przyjął go za patrona, gdyż został założony właśnie dzięki wydanemu przez cara ukazowi. Pierwotna nazwa Parku obowiązywała do 1916 roku, po czym została zmieniona na istniejącą do dziś nazwę Park Praski, prawdopodobnie ze względu na atmosferę polityczną I wojny światowej i otwarty konflikt polsko-rosyjski. Od 1998 roku Park Praski przyjął patronat im. Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego [4], która w maju 1945 roku pod dowództwem generała Zygmunta Berlinga zakończyła swój szlak bojowy wyjściem na brzeg Łaby i szturmem na Berlin [7].

W parku praskim znajdują się dwie główne aleje. Jedna z nich nosi imię K. Lisieckiego o pseudonimie „Dziadek”. Był on pionierem pedagogiki opiekuńczej. Początkowo tworzył Kluby dla Gazeciarzy. W 1919 roku pierwszy z nich przyjął nazwę "Ognisko". Od tamtego momentu Ogniska "Dziadka" Lisieckiego pomagają dzieciom z rodzin biednych i niewydolnych społecznie. Kształtują szacunek do pracy, wyrabianie własnej godności, honoru, miłości do ojczyzny i tradycji [25]. Lisiecki w 1928 roku zainicjował powstanie Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Ulicy [24]. Nazwę alei nadano w 1997 roku [32]. Druga aleja była pierwotnie ulicą Michajłowską (od imienia Michała Romanowa, założyciela dynastii carskiej), wytyczoną około 1864 roku jako jedna z kilku ulic wychodzących gwiaździście od Placu Aleksandrowskiego. Od 1875 roku wzdłuż ulicy powstawały liczne drewniane carskie zabudowania koszarowe. Po odzyskaniu niepodległości patronem jej został działacz niepodległościowy - Walerian Łukasiński. Oficjalnie nadanie nazwy miało miejsce 5 lipca 1921 roku. W czasie II wojny światowej spłonęła całkowicie zabudowa koszarowa. Po wojnie zdecydowano się powiększyć o 12 hektarów obszar pobliskiego Parku Praskiego i tym samym ulica Łukasińskiego stała się jedną z alejek Parku Praskiego [31]. We wschodniej części znajduje się obecny plac zabaw (na planie koła), a stary plac zabaw znajdował się od strony Wisły, w południowej części parku.

Obiekty, pomniki, tablice:

Popiersie Elizy Orzeszkowej

Popiersie Elizy Orzeszkowej, polskiej pisarki epoki pozytywizmu, autorstwa rzeźbiarza Henryka Kuny stoi przy Alei Kazimierza Lisieckiego "Dziadka". Zostało ono odlane w brązie w firmie Kranc i Łempicki w 1908 roku. W parku umieszczono je 30 października 1938 roku na 2,5 metrowym postumencie. Pomnik, który szczęśliwie przetrwał II wojnę światową stopniowo niszczał. Na początku lat 90-tych XX wieku był on kilkakrotnie dewastowany, a po zrzuceniu rzeźby w 1991 roku przekazano ją pod opiekę Szkoły Podstawowej nr 277 na Bródnie. Na wniosek Stowarzyszenia Grodnian im. Elizy Orzeszkowej i staraniem władz dzielnicy Praga Północ oraz Zarządu Oczyszczania Miasta pomnik poddano renowacji po czym ponownie odsłonięto w parku 30 października 2003 roku [19]. Na pomniku znajduje się napis: „Eliza Orzeszkowa. 6.6.1841 - 18.5.1910 "Społeczność ludzka trwa tylko przez sprawiedliwość - wierzę, że nienawiści umilkną”.

Wybieg dla niedźwiedzi brunatnych

Wybieg dla niedźwiedzi brunatnych zlokalizowany jest na skraju Parku Praskiego przy Al. Solidarności. Został on wybudowany w 1952 roku przez przedsiębiorstwo Betonstal na zlecenie władz miasta po wytyczeniu trasy W-Z, tak aby stanowił wizytówkę warszawskiego ZOO. Ma on ok. 50 metrów długości i ok. 15 metrów szerokości. Pierwsze niedźwiedzie, które pojawiły się na wybiegu to urodzone w warszawskim ZOO "Miś" i "Elka". Wybieg w sezonie wiosenno-jesiennym cały czas funkcjonuje [5]. Jest jednak licznie krytykowany przez obrońców zwierząt z uwagi na hałas i spaliny.

Żyrafa

Rzeźba żyrafy autorstwa Władysława Daniela Frycza jest jednym z osiemnastu dzieł, które ocalały spośród 60 przygotowanych w 1968 r. na I Biennale Rzeźby w Metalu. Ma 13 metrów wysokości i jest wykonana z kwasoodpornej stali nierdzewnej. Została postawiona w parku w podzięce od ZOO dla Warszawskich dzieci, co upamiętnia okolicznościowa tablica. Ma otwory, w których gniazdują ptaki, zwłaszcza wróble [17].

Pijka

Jest jedną z dziesięciu publicznych pijalni wody ustawionych w 1936 roku w warszawskich parkach w 50-tą rocznicę uruchomienia warszawskich wodociągów. Pozostały były w Ogrodzie Krasińskich, Ogrodzie Saskim, parku Ujazdowskim, Sowińskiego i Żeromskiego (dwa), na pl. Starynkiewicza i przy BUW-ie [12]. Do kielicha z gruboziarnistego piaskowca wypływa z kuli woda, a wokół krawędzi misy znajduje się napis: „WODOCIĄGI 1886-1936”

Rzeźby zwierząt

Oprócz żyrafy w parku znajdują się jeszcze trzy inne rzeźby zwierząt wykonane z brązu, nieznanego autorstwa. Przedstawiają one żubra w picassowskim stylu, wygiętego słonia (określanego również jako tygrysa lub nosorożca) oraz obejmujące się postaci niedźwiadków (albo małpek) [21][22]. Opiekuje się nimi Zarząd Oczyszczania Miasta [20].

Wieża spadochronowa

W 1937 roku w Parku Praskim postawiono metalową wieżę spadochronową o wysokości 28 m. Była to druga taka wieża w Warszawie (pierwsza pojawiła się w 1936 roku na ulicy Łazienkowskiej). Pomost, z którego skakano, znajdował się na wysokości 20 m. Skoczek zakładał uprząż przymocowaną do otwartego na stałe spadochronu o czaszy 4 m. Po zeskoku, przez 3 m spadał swobodnie, a następnie opadał z prędkością 3-4 m/s. Z wieży korzystała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, jak również goście pobliskiego lunaparku. Tuż przed końcem wojny Niemcy umieścili na zdewastowanej wieży działo przeciwlotnicze. Po zakończeniu wojny wieża została wyremontowana przez Ligę Lotniczą i do lat 60-tych była wykorzystywana do szkoleń. Około 1975 roku konstrukcja wieży trafiła na złom [23].

XVIII wiek i wcześniej:

Tereny w pobliżu Parku Praskiego to miejsce, gdzie w XV wieku prowadził bród przez Wisłę (w latach 1573-1603 był tu pierwszy stały most w Warszawie). Z tego powodu kupcy i szlachta zatrzymywali się tutaj, czekając na przeprawę [6]. Również załogom łodzi łatwiej było wylądować na łagodnym, prawym brzegu Wisły, niż wspinać się na trzydziestometrową skarpę po przeciwnej stronie [10].

W XVII wieku miejscowość zwana Pragą (nawa pochodzi od prażenia, czyli wypalania lasów) rozwijała się dynamicznie, a centrum miasta znajdowało się na terenie obecnego Parku Praskiego (skrzyżowanie Ratuszowej i Jagiellońskiej). Była tutaj stosunkowo gęsta zabudowa (11 ulic) i tu stały najważniejsze obiekty - kościół, ratusz z wysoką wieżą (stąd ulica Ratuszowa), plac targowy oraz karczmy. W pierwszej połowie XVII w. północną część obecnego parku kupił Adam Kazanowski, a w latach 1617-1648 roku wybudowano tam kościół i klasztor bernardynów (pozostała jedynie kaplica Matki Boskiej Loretańskiej przy ul. Ratuszowej). 10 lutego 1648 roku zostały nadane prawa miejskie i powstała jurydyka Kazanowskiego (Praga) [6].

W lipcu 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego, na Pradze rozegrała się trzydniowa bitwa, podczas której pobliska zabudowa niemal całkowicie spłonęła. Zniszczeń dopełniły przemarsze wojsk w latach 1702 i 1704 oraz zaraza morowa w latach 1708-1712 [6].

Miasto odrodziło się po 1720 roku. Jurydyka Kazanowskiego w XVIII w. stawała się własnością kolejno Czartoryskich, Lubomirskich i Potockich (została nazwana Pragą Książęcą). Za czasów Augusta III przy nieistniejącej części Panieńskiej, przechodzącej przez teren obecnego Parku Praskiego, założono klasztor Benedyktynek [6].

Zwarta miejska zabudowa Pragi i sąsiednich jurydyk (Kamion, Skaryszew i Golędzinów) została w 1770 roku otoczona przez przeciwmorowy wał Lubomirskiego. W 1794 roku Praga zostaje włączona do Warszawy jako VII cyrkuł miejski. Na terenie Pragi według spisu z 1792 roku znajdowało się 20 ulic, 196 dworów, 92 domy, 7 browarów i 7283 mieszkańców. Większość dworów była położona wzdłuż Wisły, a w tym dwa pałace Radziwiłłów na terenach obecnego ZOO (pierwszy) oraz Parku Praskiego (drugi) [6].

Zabudowa Pragi została definitywnie zniszczona podczas tzw. Rzezi Pragi. 4 listopada 1794 roku odbyła się tu ostatnia bitwa insurekcji kościuszkowskiej w obronie Warszawy. Wojska Aleksandra Suworowa liczyły dwukrotnie więcej ludzi niż 13 tys. obrońców dowodzonych przez gen. Józefa Zajączka. Gdy oddziały Suworowa zdobyły warszawską Pragę, wymordowały kilkanaście tysięcy osób, a przerażona stolica skapitulowała [13].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan Warszawy

[1779] Plan Warszawy (źródło)

Teren parku zaznaczony na żółto

[1790] Teren parku zaznaczony na żółto (źródło)

XIX wiek:

Aby zrobić miejsce dla planowanej na terenie obecnego Parku Praskiego fortyfikacji napoleońskiej na strategicznej linii Warszawa-Modlin-Serock, w latach 1806-1811 wyburzono około 200 budynków, w tym kościół i klasztor bernardynek, ratusz praski oraz klasztor bernardynów, z którego uchował się jedynie Domek Loretański [4] (którego ludność nie pozwoliła zburzyć) [29]. Zniknęła cała historyczna zabudowa Pragi.

Podczas bitew powstania listopadowego spalono kolejne 62 domy w obrębie okopów, a 42 znajdujące się na przedpolu zostały rozebrane. W 1831 roku wybuchła również epidemia cholery, a w najstarszej części obecnego Parku Praskiego powstał cmentarz ofiar, po którym obecnie nie ma śladu [29]. W 1832 zurbanizowano ulicę Aleksandrowską, wytyczając m.in. gwiaździsty plac z pękiem rozchodzących się ulic (obecnie Plac Weteranów 1863), w tym ulicą Michajłowską i aleją Ogrodową (obecnie dwie główne aleje parkowe).

Podczas budowy stalowego mostu Kierbedzia w 1846 roku powstał nowy plan zagospodarowania terenów pofortecznych. Plan oparto na projekcie Jakuba Łaszyńskiego z 1835 roku, który zakładał wydzielenie reprezentacyjnego Parku Praskiego [9], gdyż zrujnowane pozostałości fortyfikacji napoleońskich sąsiadowały z prestiżowymi obiektami: Dworcem Petersburskim (obecnie Wileńskim), Mostem Aleksandryjskim (obecnie Śląsko-Dąbrowskim) i z cerkwią św. Marii Magdaleny [15] i szpeciły pierwsze spojrzenie przyjeżdżających do Warszawy. Pozwolenie na budowę parku zostało wydane 4 kwietnia 1865 roku przez cara Aleksandra III [16].

Na placu, gdzie mieściły się baraki budowniczych mostu Kierbedzia i składowisko materiałów, przystąpiono do urządzania parku. Zasadzony licznymi drzewami, ma porządnie utrzymane ulice, kilkanaście pięknych klombów, śliczne małe łąki i sadzawkę. Kamienie ciosowe pozostałe zapewne z budowy mostu zastępują ławki do siedzenia. W Parku Aleksandrowskim odczuwano dużą swobodę, np. rodziny zwyczajowo biwakowały na trawie [36].

W latach 1865-1871 trwały prace nad powstaniem parku [4]. Przez okres sześciu lat obowiązywał, rygorystycznie przestrzegany, zakaz wstępu do parku, gdyż drzewa musiały urosnąć. Tuż po zasadzeniu park miał 600 sążni długości (obowiązywały wtedy rosyjskie miary) i 150 szerokości (ok. 30 ha). Zajmował tereny dzisiejszego ZOO oraz tereny zalewowe Wisły, dziś oddzielone ulicą Wybrzeże Helskie. Zasadzono w nim takie drzewa jak platan klonolistny, miłorząb japoński, kasztany jadalne, a także klony, lipy i topole [16]. W środku tego sporego skupiska zieleni wybudowano drewniany dom, w którym mieściła się restauracja i mleczarnia. W zimie obydwa locale były zamykane i urządzano w nich noclegownie dla bezdomnych [27].

W XIX wieku do parku przyciągały huczne zabawy ludowe. Pierwsza z nich zgromadziła 10000 osób, druga już 15000. Bilet wstępu kosztował 10 kopiejek. Zabawy urozmaicane były występami orkiestry, a kończyły się przeważnie pokazem sztucznych ogni. W parku obchodzono corocznie Wianki, które organizowały konkurujące ze sobą: niemiecki Yacht-klub oraz Polskie Towarzystwo Wioślarskie. Oblegany parkowy lokal Cafee Restaurant słynął z balów karnawałowych [36].

Park był narażony na częste podtopienia. Po każdym z wylewów część drzewostanu była wyrwana z korzeniami, a urządzenia parkowe zrujnowane. Pomysłowi przewoźnicy oferowali wtedy bardzo popularne przejażdżki łodziami po zatopionym ogrodzie [36].

Początkowo dużym problemem był również brak oświetlenia. W parku powstały budki strażnicze aby „zagrożeni mogli otrzymać rychlejszą pomoc”. Po nieudanej walce z włóczęgami zezwolono na otwarcie w parku przytułku nocnego. Szczęśliwie przytułek zamknięto po kilku latach, a ogród oświetliły pierwsze latarnie naftowe, a potem gazowe. Magistrat wyznaczył jednak na skraju parku wysypisko śmieci [36].

Powstała w 1889 roku praska sekcja Komitetu Opieki nad Plantacjami dbała o stan roślinności, zwalczała też m.in. wypasanie bydła w parku. W parku powstało wtedy ambulatorium pogotowia ratunkowego. Ogród miejski był nadal licznie uczęszczany. W 1893 roku park zasadzony był przeważnie wierzbami, brzeziną i olszyną. W głębi znajdowała się grupa świerków i sosen, ulubione miejsce zabaw. W 1900 roku otwarto w parku pierwszy lokal ludowy, w którym mieściła się herbaciarnia, ale także czytelnia i sala tańca. Rok później Komitet Zabaw Ludowych przebudował parkową scenę, na której latem odbywały się gościnne występy Teatru Ludowego [36].

Warszawskie Kuratorium Trzeźwości zasłynęło przede wszystkim organizacją kolejnych zabaw ludowych, które co tydzień ściągały rzesze rodzin robotniczych i nie tylko. Z rozrywek wymienić można: pokazy iluzjonistów, karuzele elektryczne, kolejki jednotorowe, strzelnicę czy fotoplastykon. Największą sensację budziły jednak pierwsze pokazy filmowe. Puszkin wprowadzał do niedzielnych widowisk i odczytów krótkie projekcje filmików zagranicznych. Z czasem sam zajął się ich produkcją, stając się tym samym jednym z pierwszych producentów filmowych w Królestwie Polskim. Na Pradze swoje dzieła prezentował także słynny pionier polskiej kinematografii Kazimierz Prószyński [36].

Teatr Praski (Ludowy)

Od 1903 roku na terenie Parku Praskiego, po lewej stronie głównego wejścia (obecnie parking naprzeciw kościoła św. Floriana) znajdował się budynek Teatru Praskiego [26], a w nim Kuratorium Trzeźwości [33]. Na premierę przygotowano jednoaktówkę Fredry „Świeczka zgasła”, deklamacje oraz występy śpiewaków i zespołu baletowego. Na koniec zaplanowano odczyt „O oceanie Wielkim” z pokazem kinematograficznym. Sala widzów mieściła 337 krzeseł na parterze [36]. Był to jednopiętrowy klasycystyczny budynek. Balkon podpierało siedem złoconych filarów, a przed sceną było miejsce dla 24-osobowej orkiestry. W środku mieściła się herbaciarnia, sala wykładowa i czytelnia [26]. Kurtyna ozdobiona była widokiem z Parku Praskiego na Wisłę i Warszawę [33]. Teatr oddany w 1908 roku pod zarząd warszawskich teatrów rządowych wystawiał coraz mniej przedstawień. Ponowne otwarcie stałej sceny w Parku Praskim nastąpiło pod okupacją niemiecką w 1916 roku [36]. Działały tam Teatr Praski (od 1916), Teatr Odrodzenie (od 1925-26) i letnia scena Teatru Ludowego [26]. Placówka pełniła nadal rolę domu kultury. Wraz z odzyskaniem niepodległości teatr podupadł. Scenę zamknięto w 1928 roku [36]. 10 października 1928 roku gmach został przekazany garnizonowi warszawskiemu na "Dom Żołnierza Polskiego w Warszawie". W 1929 roku otwarto kino, które cieszyło się wielką popularnością, gdyż bilet należał do najtańszych na Pradze [26]. Niewielka sala dysponowała ok. 700 miejscami na parterze i na galerii, a podczas jednego seansu można było obejrzeć dwa filmy plus aktualności kroniki filmowej. Była też gospoda i biblioteka z 1300 książkami. Tutaj odbywały się akademie z okazji świąt państwowych [36]. W 1930 roku na tyłach budynku, kosztem parku, wybudowano niewielki hotel oraz pawilon sportowy ze strzelnicą (w której można było "ustrzelić" bezpłatny bilet do kina). Na parterze budynku znajdował się magazyn kostiumów teatralnych, zaś na pierwszym piętrze 14 pokoi spotkań dla weteranów i sierot 1863 roku, którzy opiekowali się Salą Tradycji. We wrześniu 1939 roku budynek został spalony, a jego mury wkrótce rozebrano [26].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Fortyfikacje otaczające Pragę, Skaryszew i Golędzinów

[1831] Fortyfikacje otaczające Pragę, Skaryszew i Golędzinów (źródło)

W Parku można było poluzować krawat i miło spędzić czas

[1871] W Parku można było poluzować krawat i miło spędzić czas (źródło)

Park Aleksandrowski na Pradze

[1876] Park Aleksandrowski na Pradze (źródło)

Park

[1900] Park (źródło)

Wejście do Parku

[1901] Wejście do Parku (źródło)

Dom Żołnierza

[1910] Dom Żołnierza (źródło)

Gmach teatru ludowego

[1911] Gmach teatru ludowego (źródło)

Okres międzywojenny:

Plan regulacji i rozwoju miasta [9], opracowany pod kierownictwem A. Jawornickiego i C. Rudnickiego – uhonorowany I nagrodą na konkursie w Paryżu w 1926 roku – przewidywał rozszerzenie parku o 60 ha. W 1928 roku park powiększono, a na wydzielonej powierzchni 12 ha 11 III 1928 r. otworzono Miejski Ogród Zoologiczny.

W 1932 roku przed wejściem do Domu Żołnierza ustawiono makietę pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego [36] dłuta rzeźbiarza Jana Małety [37]. W okresie międzywojennym park wzbogacił się między innymi o parkową pijkę z 1936 roku i popiersie Elizy Orzeszkowej z 1938 roku autorstwa rzeźbiarza Henryka Kuny [9]. Na spacerowiczów oczekiwały też automaty ze słodyczami, wypożyczalnia rowerów i fotografowie. Na przełomie lat 1936-1937 udostępniono 28-metrową wieżę spadochronową [36].

Lunapark

W okresie międzywojennym Park Praski był znany przede wszystkim z lunaparku [8]. Został założony w 1929 roku w południowo-zachodniej części parku i wzorowany był na wiedeńskim Praterze. Było to największe i najpiękniejsze tego typu wesołe miasteczko wschodniej Europy. Największym powodzeniem cieszyły się: kolejka napowietrzna, diabelski most, wyścigi zderzających się samochodów w elektrodromie, beczka śmiechu oraz teatr iluzji, gdzie słynny magik Futurani dokonywał cudów, wyciągając dolary z pomarańczy, a funty angielskie z papierosów gości. Wieczorne iluminacje urozmaicał koncert muzyczny nadawany przez olbrzymie megafony [36]. W niedziele, rodzice tłumnie przychodzili z dziećmi. Równolegle do ulicy Zygmuntowskiej stała kolejka górska, zwieńczona na górze bramą z zegarem. "Trzeba było mieć silne nerwy, na tamte czasy, żeby zdecydować się na taką jazdę, bo to spadała, no łeb zbity". Był labirynt, ciekawy bardzo dla dzieci, w kształcie stożka, ściany pięły się ku górze stopniowo, także rodzice mogli cały czas obserwować dziecko, która weszło do labiryntu i miało wejść na szczyt. Mieściły się w Parku Praskim małe punkty gastronomiczne, raczej o charakterze cukierniczym [8]. Lunapark został otwarty W 1933 roku otwarto uroczyście ogród zabaw „Sto Pociech”, którym opiekował się Obywatelski Komitet Pomocy Społecznej. Muzyka, występy estradowe pełne czarów, kolejka górska, tramwaiki, karuzele, ognie sztuczne, szereg zabaw ogrodowych trwały do późnego wieczoru. Nie zabrakło tradycyjnego słupa, wysmarowanego mydłem [36]. Ogród funkcjonował aż do wojny i zajmował około 1/3 ówczesnego parku od strony Wisły [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Otwarcie wesołego miasteczka w Parku Praskim

[1930] Otwarcie wesołego miasteczka w Parku Praskim (źródło)

WIdok na Pragę. Zaznaczona strzałką kolejka górska.

[1931] WIdok na Pragę. Zaznaczona strzałką kolejka górska. (źródło)

Pomnik Józefa Piłsudskiego w parku Praskim

[1932] Pomnik Józefa Piłsudskiego w parku Praskim (źródło)

Jerzy Kobusz przy urządzeniu do mierzenia siły mięśni

[1932] Jerzy Kobusz przy urządzeniu do mierzenia siły mięśni (źródło)

Otwarcie luaparku

[1933] Otwarcie luaparku (źródło)

Kolejka górska

[1935] Kolejka górska (źródło)

Wejście do lunaparku

[1935] Wejście do lunaparku (źródło)

Karuzela

[1935] Karuzela (źródło)

Park Praski

[1935] Park Praski (źródło)

Kolejka górska

[1935] Kolejka górska (źródło)

Wieża spadochronowa

[1935] Wieża spadochronowa (źródło)

Park Praski

[1936] Park Praski (źródło)

Park Praski

[1936] Park Praski (źródło)

Ogrodzenie parku

[1936] Ogrodzenie parku (źródło)

 Uroczystość odsłonięcia pomnika Elizy Orzeszkowej

[1938] Uroczystość odsłonięcia pomnika Elizy Orzeszkowej (źródło)

Główne wejście do parku

[1938] Główne wejście do parku (źródło)

Wieża spadochronowa

[1938] Wieża spadochronowa (źródło)

Dom Żołnierza

[1938] Dom Żołnierza (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Podczas bombardowań Warszawy we wrześniu 1939 roku spłonął doszczętnie Dom Żołnierza oraz Lunapark „Sto Pociech” [36].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom Żołnierza w tle

[1939] Dom Żołnierza w tle (źródło)

Odbudowa stolicy:

Po wojnie park stracił swój rozrywkowy charakter. Pojawiły się rzeźby zwierząt: ogromna metalowa żyrafa oraz trzy mniejsze. Park nie był zabezpieczony przed wylewami Wisły, co w latach 50-tych XX wieku spowodowało zalanie większości terenu parku. Po 1951 roku układ komunikacyjny parku został przeprojektowany przez mgr inż. S. Bolka według projektu inż. A. Scholtz. W efekcie park został powiększony o teren pomiędzy dzisiejszą ul. Jagiellońską, a Łukasińskiego [18], który pierwotnie był zabudowany barakami wojskowymi [28].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budowa wybiegu dla niedźwiedzi

[1947] Budowa wybiegu dla niedźwiedzi (źródło)

Park Praski

[1955] Park Praski (źródło)

Park Praski

[1957] Park Praski (źródło)

Park Praski

[1957] Park Praski (źródło)

Wybieg dla niedźwiedzi

[1958] Wybieg dla niedźwiedzi (źródło)

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Park Praski

[1960] Park Praski (źródło)

Część dołączona do Parku na początku lat 50-tych

[1965] Część dołączona do Parku na początku lat 50-tych (źródło)

Park Praski

[1965] Park Praski (źródło)

Wybieg dla niedźwiedzi i park

[1971] Wybieg dla niedźwiedzi i park (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Park Praski został wpisany 3 lipca 1990 roku do rejestru zabytków wraz z Ogrodem Zoologicznym pod numerem 1434-A [2]. Opuszczony i zaniedbany park poddano zabiegom renowacyjnym. Pojawiły się nowe urządzenia na placu zabaw oraz uporządkowano zieleń. Na początku lat 90. spłonęła muszla koncertowa. Odbudowano ją w drugiej połowie tej dekady ze sceną o powierzchni 170 m² [4]. W 1998 roku park otrzymał obecny patronat [16].

XXI wiek:

Obecnie przeciwko planowanej przecince ponad połowy drzew, które stanowią o wyjątkowości tego miejsca, walczą mieszkańcy. Jednym z działań ochrony drzew był pomysł Linasa Domarackasa, aby stworzyć z nich „Zieloną Galerię” sztuki. Jest to ponad 50 kolorowych rysunków na drzewach, wykonanych specjalną farbą zabezpieczającą korę przed niszczeniem i wspomagającą regenerację martwych komórek. Rysunki powstały w 2009 roku w ramach Festiwalu Przemian i przestawiają sceny z kultury Europy Wschodniej [30]. Z okazji Światowego Dnia Toalet (19 listopada) Zarząd Oczyszczania Miasta ustawił w 2015 bezdotykową toaletę [35]. W latach 2015-2016 został przeprowadzony remont al. Kazimierza Lisieckiego [34].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan

[2006] Plan (źródło)

Drzewa

[2009] Drzewa (źródło)

Zielona Galeria - mapa

[2009] Zielona Galeria - mapa (źródło)

Przy żyrafie

[2010] Przy żyrafie (źródło)

Wybieg dla niedźwiedzi

[2010] Wybieg dla niedźwiedzi (źródło)

Plan parku

[2010] Plan parku (źródło)

Rzeźba

[2011] Rzeźba (źródło)

Rzeźba

[2011] Rzeźba (źródło)

Rzeźba

[2011] Rzeźba (źródło)

Muszla koncertowa

[2011] Muszla koncertowa (źródło)

Alejki

[2011] Alejki (źródło)

Alejka

[2012] Alejka (źródło)

Eliza Orzeszkowa

[2012] Eliza Orzeszkowa (źródło)

Wybieg

[2012] Wybieg (źródło)

Drzewa

[2012] Drzewa (źródło)

Kosz

[2012] Kosz (źródło)

Żyrafa

[2012] Żyrafa (źródło)

Pozostałość wieży spadochronowej

[2012] Pozostałość wieży spadochronowej (źródło)

Tablica informacyjna Parku Praskiego

[2012] Tablica informacyjna Parku Praskiego (źródło)

Pijka

[2012] Pijka (źródło)

Żyrafa w parku

[2013] Żyrafa w parku (źródło)

Muszla koncertowa

[2013] Muszla koncertowa (źródło)

Popiersie Elizy Orzeszkowej

[2014] Popiersie Elizy Orzeszkowej (źródło)

Plac zabaw

[2014] Plac zabaw (źródło)

Siłownia plenerowa w parku Praskim

[2015] Siłownia plenerowa w parku Praskim (źródło)

Szyld

[2015] Szyld (źródło)

Pomnik Elizy Orzeszkowej

[2015] Pomnik Elizy Orzeszkowej (źródło)

Pijka

[2015] Pijka (źródło)

Wejście

[2016] Wejście (źródło)

Nowoczesna automatyczna toaleta publiczna w Parku Praskim

[2016] Nowoczesna automatyczna toaleta publiczna w Parku Praskim (źródło)

Wnętrze toalety

[2016] Wnętrze toalety (źródło)

Remont

[2016] Remont (źródło)

Opis przygotowano: 2014-11