Cmentarz żołnierzy włoskich (ul. Marymoncka #40) ma plan kwadratu o powierzchni 0.8 ha. Otoczony jest niskim ogrodzeniem, zdobionym kutymi liśćmi wawrzynu oraz tarczami legionów rzymskich [4]. Przez teren nekropoli biegną dwie aleje przecinające się pod kątem prostym. Przy wejściu znajdują się wykute w kamieniu ujęcia wody, natomiast na końcu umieszczono ołtarz z krzyżem, za którym stoi ściana [1]. Architektura miejsca nawiązuje do klasycznych wojennych cmentarzy włoskich. Nagrobki zaprojektowano w formie białych półkoli, a materiał z których są zbudowane, przywieziono z Włoch. Nagrobki znajdujące się pod samym ogrodzeniem mają nieco inny wygląd [8]. Część nagrobków, m.in. numery 066 i 068 zostały wykonane przez jeńców włoskich dla swoich zmarłych kolegów [7]. W kompozycji widać monumentalizm czasów Mussoliniego [4].

Tuż za bramą położone są mogiły zbiorowe żołnierzy walczących w obu wojnach światowych. Całości dopełnia ornament na bramie głównej (wieniec laurowy oraz miecz i tarcza z czasów starożytnego Rzymu) [12].

Cmentarz zawiera płaskorzeźby z 1920 roku, w tym przedstawiające Romulusa i Remusa karmionych przez Wilczycę Kapitolińską [6]

Za projekt cmentarza odpowiedzialne było Biuro Techniczne Komisariatu Głównego ds. Cmentarzy Wojskowych w Rzymie. Realizacja projektu odbyła się na koszt rządu Włoch. Obecnie nekropolią opiekuje się Ambasada Włoch [4].

Ściana pamięci

Ołtarz mieści się na końcu alei głównej. Na ołtarzu stoi dwumetrowy krzyż. Za nim znajduje się ściana z wyrytymi nazwami miejscowości, z których ekshumowano poległych. Na tablicy wymienione są też miejsca śmierci (obozy lub komanda) z terenów okupacji austriackiej (Chełm, Małe Hołuby, Włodzimierz, Krzywcze Górne, Korościatyn, Kołomyja, Stanisławów, Kołesniki, Dolina, Stryj, Kossów, Lwów, Jarosław, Sanok, Przemyśl, Zasanie, Przedzielnica, Zakopane, Trzebinia, Dębica, Wiśnicz Nowy i Dziedzice) oraz niemieckiej (Katowice, Rybnik, Staszów, Dąbrowa Górnicza, Kalisz, Szczypiorno, Inowrocław, Poznań i Czersk). Napis "Oltre Quelli Raccolti In Questo Cimitero Riposano In Terra Polacca Nella Loro Primitiva Sepoltura I Seguenti Militari Italian(I)", mówiący "Oprócz tych zebranych na tym cmentarzu, w ziemi polskiej spoczywają, w swoich pierwotnych grobach następujący włoscy wojskowi" [7].

Śmierć generałów

W centrum cmentarza umiejscowiona jest tablica upamiętniająca sześciu zamordowanych generałów włoskich przez Waffen SS w Kuźnicy Żelichowskiej (województwo wielkopolskie) [1]. Pod koniec stycznia 1945 roku we wsi pojawiło się 15 jeńców wojennych, wyższych oficerów armii włoskiej. Ciężkie warunki atmosferyczne oraz zaawansowany często wiek Włochów sprawiły, że pięciu z nich nie mogło wyruszyć w dalszą drogę. Zostali więc zastrzeleni. Jako pierwszy zginął Carlo Spatocco - generał Korpusu Armii, później generał brygady Emanuele Balbo Bertone, gen. dywizji Alberto Trionfi oraz gen. brygady Alessandro Vaccaneo. Mniej więcej dwa kilometry za Żelichowem padł gen. brygady Giuseppe Andreoli. Czterech z nich pochowano na miejscowym cmentarzu, zaś piąty spoczął w miejscu mordu przy drodze do Szczuczarza. W okolicach wsi śmierć spotkała też szóstego generała Ugo Ferrero [9].

Katakumby

W południowej części cmentarza, zarówno z prawej jak i z lewej strony ołtarza, widoczne są białe ściany. Z boku każdej ze ścian znajduje się zejście do katakumb. Katakumby z zewnątrz ozdobione gałązkami oliwnymi i napisami w języku włoskim: "Italia w hołdzie poległym rodakom, którzy spoczywają w Polskiej Ziemi. Wojna 1915-1918. Wojna 1940-1945" oraz "Pamiętajcie i poświęćcie chwilę refleksji naszej ofierze". Wewnątrz spoczywają prochy 820 poległych znanych z imienia i nazwiska [12].

W XIX wieku nastąpił rozwój sieci bielańskich dróg. Ulica Marymoncka (dawniej Szosa Zakroczymska), przy której znajduje się cmentarz została wybudowana w 1819 roku, a w kolejnych latach została utwardzona grysem, żwirem i piaskiem. Wzdłuż niej posadzono topole [2].

Po upadku Powstania Listopadowego teren dzisiejszego cmentarza mógł się znajdować w sąsiedztwie z Bielańskim Polem Wojennym. Obszar ten pełnił rolę poligonu oraz miejsca stacjonowania wojsk rosyjskich. W latach 80-tych XIX wieku Rosjanie rozpoczęli budowę zewnętrznego pierścienia Twierdzy Warszawa. Cmentarz znajduje się na przedpolu Fortu I (Bielany), pierwszego z wybudowanych [10].

Cmentarz włoski powstał w 1926 roku na terenach podmiejskich, na przedpolu Fortu I [5]. Pochowano tu 898 żołnierzy włoskich, wziętych do niewoli przez wojska austro-węgierskie i niemieckie, szczególnie w bitwie pod Caporetto w październiku 1917 roku [7], a następnie zmarłych w obozach jenieckich na terenie Polski. Ich nagrobki są umieszczone w szesnastu rzędach [1].

Uroczystość otwarcia uświetnił obecnością minister spraw zagranicznych Włoch, Galeazzo Ciano [6] w 1930 roku, a nuncjusz papieski Francesco Marmaggi poświęcił cmentarz [3].

Podczas II wojny światowej teren był w zasięgu działań partyzanckich Zgrupowania AK „Kampinos” [2].

W latach 1957-1967 na cmentarzu złożono prochy 1415 obywateli Włoch poległych lub zamordowanych w obozach podczas II wojny światowej [4].

Do 1970 roku brama miała formę łuku triumfalnego z piaskowca, pełniącego rolę dominanty kompozycyjnej w całym założeniu [5]. W 1970 roku odbył się remont nekropolii.

Monumentalną bramę zburzono przy okazji budowy Wisłostrady (lata 1973-1974), gdyż była po pierwsze za wąska dla wjeżdżających tam samochodów, po drugie za blisko torów [11]. Zastąpiła ją kuta żelazna furtka [1]. Prawdopodobnie wtedy też otoczono cmentarz wraz z domem administracyjnym drugim, ozdobnym ogrodzeniem oraz usunięto dotychczasowy pomnik i wzniesiono dwa budynki katakumb [5].