Willa Lubomirskich


Willa Lubomirskich

Willa zbudowana w latach 20-tych XX wieku służyła w okresie międzywojennym rodzinie Lubomirskich. Po zniszczeniach wojennych została odbudowana przez Jezuitów (spadkobierca, Henryk Lubomirski, był właśnie Jezuitą) i przez nich przejęta. Była to przez pewien czas siedziba prymasa Polski, a następnie dom parafialny, a którego potrzeby zaprojektowano kaplicę. Do czasu wybudowania kościoła odbywały się tutaj nabożeństwa, w których wierni brali udział siedząc na ławkach w ogrodzie.

kościółkościółrejestr zabytkówrejestr zabytkówrzeźbarzeźbazabudowa jednorodzinnazabudowa jednorodzinnazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Ludwika Narbutta
  • Rok powstania:  1925-1926
  • Obszar MSI:  Stary Mokotów
  • Wysokość:   11 m
  • Funkcja:  sakralna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Hlond August, Lubomirska Wodzicka Teresa, Markiewicz Dunin Mieczysław, Wyszyński Stefan, Łapiński Teodor

Opis urbanistyczny:

Obecnie jest tu siedziba prowincjała Kurii Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego [4] oraz dom parafialny św. Szczepana [6].

Autorem projektu Willi Lubomirskich przy ul. Narbutta #21 był architekt Teodor Łapiński [1]. Pierwszy projekt z 1922 roku odznaczał się formą historyzującą. Charakterystyczne były nawiązania do pałacyku Petit Trianon, widoczne zwłaszcza w elewacji ogrodowej, kształcie i podziale okien, oraz w balustradach. W projekcie wokół centralnie umieszczonego owalnego hallu na dwóch kondygnacjach zaplanowano 14 oddzielnych pomieszczeń [11].

Zrealizowany projekt z 1924 roku [11] został nieco uproszczony [1] w stylu klasycyzmu akademickiego [6], w którym widać wpływy modernistyczne. Ujednolicono szerokość okien obu kondygnacji, uproszczeniu uległy obramowania okien, zwiększono szerokość boniowania, pojawiły się pilastry na narożach. Elewacje podkreślone zostały uproszczonymi pilastrami, z wyjątkiem zachodniej z boniowanymi lizenami [11].

W elewacji wejściowej (wschodniej) okna na osiach bocznych zostały zastąpione płycinami, których górne partie wypełniły płaskorzeźby o tematyce mitologicznej. Zagłębiony portyk wejściowy flankowany jest parą kolumn jońskich. Ściana portyku zaakcentowana została czterodzielnym porte-fenetre z nadprożem dekorowanym profilowanymi płycinami i znajdującym się nad nim oknem termalnym. Do portyku prowadzą schody z tralkową balustradą. Elewacja południowa jest trójdzielna [11]. Ujęta została bocznymi ryzalitami z werandą (później zabudowaną) i pierwotnie niewielkimi schodkami do ogrodu, gdyż duże wachlarzowe schody zbudowano dopiero po wojnie [12]. W elewacji północnej od ul. Narbutta willa poprzedzona jest niewielkim ogródkiem, ożywiona na osi półkolistym trójosiowym środkowym ryzalitem (tu znalazło się prezbiterium) i zwieńczona półkolistym tarasem [1]. Elewacja zachodnia przylega do muru posesji ryzalitem mieszczącym klatkę schodową. Nad oknami parteru umieszczono zgeometryzowane klińce z owalną płyciną w kluczu. Górną kondygnację wieńczy uproszczone gierowane belkowanie z gzymsem. Dach otoczony jest balustradą cokołowo-tralkową [11].

Wewnątrz jest to willa z wielkim jednoprzestrzennym hallem dwupoziomowym z otwartymi schodami i obiegającymi ściany galeriami. Sutereny z 13 izbami przeznaczone zostały na pomieszczenia służbowe i gospodarcze. Parter z centralnie umieszczonym hallem (salonem poprzedzonym przedpokojami) mieścił od północy gabinet, jadalnię, pokój chłopca, od południa sypialnię (z wyjściem na taras), garderobę, łazienkę, pokój dziewczynki. Piętro z analogicznie jak na parterze usytuowanym salonem zawierało od strony północnej: kuchnię, jadalnię i sypialnię, od południa pokój chłopca z garderobą, łazienkę, pokój i sypialnię, a w ryzalicie zachodnim pokój służby. Piętro mansardowe mieściło cztery pokoje i strychy. Hall pełnił rolę centrum, miejsca komunikacji pionowej i poziomej, oraz wnętrza recepcyjno-reprezentacyjnego [11].

Płaskorzeźby

Po bokach głównego wejścia do budynku [8], w blendach [9], znajdują się dwie ciekawe płaskorzeźby. Na jednej z nich Faun, bożek o maleńkich różkach i dobrze zarysowanych mięśniach, uwodzi Nimfę. Na drugiej przedstawiony jest pocałunek tej pary zakochanych (Fauna i Nimfy [9]), który kojarzy się z [8] rzeźbą „Pocałunek” Auguste Rodina [12].

Obiekty, pomniki, tablice:

W ogrodzie willi stoi figura Matki Boskiej, ufundowana w 1954 roku w setną rocznicę ogłoszenia dogmatu O Niepokalanym Poczęciu Maryi. Na murowanym cokole, na którym stoi postać Matki Boskiej, umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą temu wydarzeniu [3].

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:

W 1856 roku były to tereny wokół cegielni i glinianek, a wcześniej pola.

Okres międzywojenny:

Pierwszymi właścicielami posesji byli małżonkowie Piotr i Zofia Helena Janiccy. W 1922 roku sprzedali ją Mieczysławowi Duninowi Markiewiczowi za 4 mln marek [12]. Wtedy powstał pierwszy projekt budynku na zlecenie Markiewicza [8]. Jako kolejny właściciel odnotowany jest Ludwik Weidman i zaraz po nim, od wiosny 1923 roku żona Markiewicza, Maria Klementyna z Wiesenbachów [12]. Projekt willi, która powstała, jest z 1925 roku. Willę zbudowano w latach 1925-1926. Wówczas stały tu pojedyncze domy, a między nimi ciągnęły się pola [1].

17 listopada 1927 roku [11] sprzedano posesję za 51 250 dolarów księżnej Teresie Wodzickiej Lubomirskiej [1]. Gdy została właścicielką, powstał projekt przebudowy willi autorstwa Adolfa Buraczewskiego. Przekształceniu uległa forma hallu ze schodami, a trzy pomieszczenia w części południowo-zachodniej parteru przerobione zostały na duży salon z wyjściem na taras z werandą. Elewacja ogrodowa (południowa) zyskała przez to osobne wejście z ogrodu [11]. W czasach Lubomirskich parter wypełniały wysokiej klasy dzieła sztuki. Nie brakowało barokowych, klasycystycznych, a nawet gotyckich mebli. Największe wrażenie wywierały gobeliny, które zasłaniały ściany od podłogi po sufit [12]. Przed wybuchem II wojny światowej Teresa Wodzicka wyjechała do Brazylii. Zmarła w Sao Paulo w 1948 roku [7].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Projekt wilii - plan

[1922] Projekt wilii - plan (źródło)

Projekt wilii - fasada

[1922] Projekt wilii - fasada (źródło)

Elewacja południowa

[1924] Elewacja południowa (źródło)

Plan wilii

[1928] Plan wilii (źródło)

Pokój

[1935] Pokój (źródło)

Pokój

[1935] Pokój (źródło)

Schody

[1935] Schody (źródło)

Wnętrze salonu

[1935] Wnętrze salonu (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Willa została ograbiona i spalona podczas systematycznego niszczenia miasta po upadku Powstania Warszawskiego. Zniszczenia obejmowały 35% posesji, w tym w 100% więźbę i pokrycie dachu, stolarkę, podłogi, tynki, szklenie malowanie, instalacje elektryczną, roboty ślusarsko-kowalskie i izolacyjne [11], natomiast elewacje ocalały w dobrym stanie [1].

Odbudowa stolicy:

Konfiskata w 1945 roku gruntów właścicieli prywatnych spowodowała, że nieruchomość przeszła na własność miasta [11]. Willa została odbudowana przez zakonników z Domu Zakonnego Ojców Jezuitów im. św. Józefa [6]. W 1948 roku nastąpiło w budynku otwarcie kaplicy, która z powodu małej powierzchni miała charakter kaplicy polowej [11]. Oprócz kaplicy przerobiono pokoje, aby powstało osiemnaście innych pomieszczeń [6], nie zrealizowano natomiast mansardowego dachu. Remont willi prowadził inżynier br. Marcin Malik SJ. Posesję otoczono od ul. Narbutta ogrodzeniem na podmurówce, zaakcentowanym regularnie powtarzającym się murowanym łącznikiem w kształcie fragmentu belkowania dźwiganego przez parę kolumn toskańskich [11]. W 1946 roku zamieszkał w willi prymas Polski August Hlond [1] i mieszkał w niej aż do swojej śmierci w 1948 roku [8].

Następca kardynała Hlonda, arcybiskup Stefan Wyszyński, po przybyciu do Warszawy 14 stycznia 1949 roku na krótko zamieszkał w willi. 14 lutego przeniósł swoją rezydencję do budynku Nuncjatury Apostolskiej [2].

W marcu 1949 roku kardynał Stefan Wyszyński erygował parafię św. Szczepana [7], a willa została domem parafialnym. Pierwszym proboszczem został ks. Stefan Piórkowski, a 4 października 1949 roku przejęli ją Jezuici. Rozpoczęto kolejne zmiany, pierwszą było oszklenie werandy w marcu 1951 roku i uzyskanie w ten sposób 18 m2 dodatkowej powierzchni użytkowej. Projekt sporządził architekt Bolesław Żurkowski. W celu poszerzenia kaplicy w lipcu 1951 roku wyburzono wszystkie ściany na parterze. Strop pozbawiony podpór na 120 m2 uległ wygięciu, lecz przed katastrofą uratowali go prof. Bolesław Mayzel i arch. Stanisław Marzyński, wzmacniając konstrukcję filarami. Wystrój kaplicy zaprojektował Zbigniew Łoskot. Na piętrze znalazły się pomieszczenia mieszkalne [11]. W dawnym salonie stały ławki, a w zaokrąglonym ryzalicie od ulicy znajdowało się prezbiterium z ołtarzem. Zakrystia była w pokoju za oszklonymi drzwiami, a kancelaria parafialna obok. W lecie ołtarz stał na szczycie schodów do dawnego ogrodu, podczas nabożeństw wierni siedzieli pośród drzew na ławkach osłanianych lekkimi daszkami. W trakcie niedzielnych mszy dla dzieci mieszkańcy sąsiedniego domu rozstawiali leżaki w głębokich loggiach. Obecnie ogród nie istnieje, w jego miejscu wznosi się świątynia. Nie ma też schodów, choć pozostała oszklona weranda [12].

Dysponentem budynku został najstarszy syn Teresy, jezuita Henryk Lubomirski. Pośredniczył on w formalnym przejęciu posesji przez zakon [1] w 1952 roku, za zgodą swojego rodzeństwa Andrzeja i Sebastiana [6]. Wartość przekazywanego budynku oszacowano na 125 tys. zł [5].

W latach 1956-1958 planowano dobudowanie do willi sąsiedniego budynku, wyższego o dwie kondygnacje i utworzenie jednolitego wnętrza, lecz projekty rozbudowy nie przyjęły się [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Fasada wschodnia

[1946] Fasada wschodnia (źródło)

Fasada północna

[1946] Fasada północna (źródło)

Plan parteru

[1949] Plan parteru (źródło)

Projekt dobudówki

[1956] Projekt dobudówki (źródło)

Czasy PRL-u:

W 1981 roku mieszkalne pomieszczenia willi stały się rezydencją Kurii Prowincjalnej Towarzystwa Jezusowego. Został wtedy przeprowadzony remont generalny. Parter nadal pełnił funkcję kaplicy [11]. Był tu też Dom lokalny Matki Bożej Łaskawej [5].

Z okazji zjazdu Korporacji Conradia 13 kwietnia 1986 roku w kaplicy odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą poległym, pomordowanym i zmarłym członkom Conradii [10].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wnętrze kaplicy

[1960] Wnętrze kaplicy (źródło)

Schody od strony ogrodu

[1968] Schody od strony ogrodu (źródło)

Willa

[1985] Willa (źródło)

Willa

[1985] Willa (źródło)

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Conradii

[1986] Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Conradii (źródło)

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Conradii

[1986] Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Conradii (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

Po wzniesieniu kościoła, w 2002 roku willi przywrócono charakter rezydencjonalny [8] pod nadzorem inżyniera Zbigniewa Kubata [11].

Od 2012 roku willa jest wpisana w gminnym rejestrze zabytków [13].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Willa Marii Wiesenberg-Markiewicz

[2009] Willa Marii Wiesenberg-Markiewicz (źródło)

Willa Marii Wiesenberg-Markiewicz

[2009] Willa Marii Wiesenberg-Markiewicz (źródło)

Parkan

[2009] Parkan (źródło)

Figura matki Boskiej

[2009] Figura matki Boskiej (źródło)

Satyr i Nimfa

[2009] Satyr i Nimfa (źródło)

Portyk wejściowy

[2009] Portyk wejściowy (źródło)

Front

[2009] Front (źródło)

Willa

[2013] Willa (źródło)

Rzeźba Maryi

[2016] Rzeźba Maryi (źródło)

Rzeźba Maryi - tablice

[2016] Rzeźba Maryi - tablice (źródło)

Rzeźba Maryi - tablice

[2016] Rzeźba Maryi - tablice (źródło)

Rzeźba Maryi - tablice

[2016] Rzeźba Maryi - tablice (źródło)

Rzeźba Maryi - tablice

[2016] Rzeźba Maryi - tablice (źródło)

Rzeźba Maryi - tablice

[2016] Rzeźba Maryi - tablice (źródło)

Ogród willi

[2018] Ogród willi (źródło)

Balustrada

[2018] Balustrada (źródło)

Opis przygotowano: 2018-07