Folwark Moczydło


Folwark Moczydło

Istniejące do dzisiaj pozostałości po XVIII-wiecznym folwarku to dwa budynki, w tym dość dobrze zachowana stajnia wpisana do rejestru zabytków jako przykład ziemiańskich tradycji na terenie Mazowsza. Sama stajnia powstała jednak dopiero pod koniec XIX wieku, kiedy miejsce to było centrum szkoleniowym dla koni biegających na torze wyścigów konnych na Polu Mokotowskim. Po II wojnie światowej grunty przejęło SGGW, a obecnie należą one do miasta, które niedawno wybudowało w ramach pierwszej edycji budżetu partycypacyjnego Ośrodek Wsparcia osób z upośledzeniami. Do ośrodka nie było jednak dojazdu, powstała więc również szeroka na 25 metrów droga dojazdowa (zwana przez okolicznych mieszkańców pasem startowym).

dostępne całodobowodostępne całodoboworejestr zabytkówrejestr zabytkówzabytkowy budynekzabytkowy budynekłąkałąkaścieżka rowerowaścieżka rowerowa

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Belgradzka, ulica Moczydłowska, ulica Stryjeńskich
  • Rok powstania:  1879-2018
  • Obszar MSI:  Natolin
  • Wysokość:   6 m
  • Funkcja:  usługowa
  • Styl:  narodowy
  • Związane osoby: Krasiński Ludwik, Róg Michał, Sieniawska Elżbieta

Opis urbanistyczny:

Teren ten nie jest w pełni zagospodarowany. W jego północnej części znajduje się ul. Belgradzka, przy której umieszczono Ośrodek Wsparcia i Integracji. Na południe od niego znajdują się pozostałości dwóch budynków folwarcznych (jeden z nich zachował się w średnim stanie, drugi to jedynie ruiny), a w części zachodniej tor off-roadowy, istniejący od 2019 roku.

Stajnia

Zachowana stajnia to ostatni relikt zabudowy dawnego folwarku Moczydło, przykład nielicznego na terenie Warszawy budownictwa folwarcznego [13] i historii podwarszawskich dóbr ziemskich oraz ziemiańskich tradycji na terenie Mazowsza [1]. Obiekt wyróżnia się jakością wykonania i solidnością murowanej konstrukcji [13], zwłaszcza ceglanym detalem architektonicznym. Tworzą go m.in. dekoracyjna forma sklepień, łuki okienne i ceglane parapety. Pomimo zniszczenia więźby dachowej wraz z pokryciem, wciąż wyraźna jest pierwotna bryła i konstrukcja budynku oraz układ przestrzenny [1].

Obiekty, pomniki, tablice:

Ośrodek wsparcia i integracji

Ośrodek Wsparcia i Integracji przy ul. Belgradzkiej #33 został zainicjowany jako projekt zgłoszony do pierwszej edycji budżetu partycypacyjnego w 2014 roku [2]. W głosowaniu poparło go 6534 osób [4] (ówczesny rekord w mieście), a w efekcie projekt zgarnął całą dzielnicową pulę 3 mln zł. Podczas głosowania padały zarzuty, że autorzy projektu ze Stowarzyszenia Rodzin i Przyjaciół Osób Głęboko Upośledzonych Maja hurtowo zbierali głosy wśród mieszkańców [2]. Samo stowarzyszenie istnieje od 2002 roku [7], początkowo dzierżawiło piwnicę przy ul. Meander 18 od spółdzielni mieszkaniowej, mając wówczas 39 podopiecznych [2].

Ośrodek miał powstać do końca 2015 roku, jednak jego budowa była odkładana. Okazało się, że do działki nie ma dojazdu. Zaczęły się poszukiwania 1.5 mln zł na wybudowanie 150-metrowego przedłużenia ul. Belgradzkiej. Budowa zaczęła się jesienią 2017 roku, a odbiory zaplanowano na lato 2018 roku [2]. Obiekt w maju 2018 roku był gotowy, jednak jego otwarcie odwlekało się do czasu ukończenia budowy drogi [2]. Ostatecznie otwarcie miało miejsce 16 października 2018 roku [6]. W ośrodku znalazła się kuchnia, jadalnia, sale do zajęć i rehabilitacji, gabinety [2] czy minimieszkania do treningu samodzielności i do reakcji na sytuacje kryzysowe [6].

Podczas otwarcia padł pomysł budowy na sąsiedniej działce w 2019 roku Domu Pomocy Społecznej, w którym niepełnosprawni będą mogli znaleźć dom po śmierci rodziców [6].

Przedłużenie ul. Belgradzkiej

Pierwszy pomysł połączenia ul. Belgradzkiej z ul. Pileckiego to ul. Welwetowa, która jako planowana po raz pierwszy pojawiła się na planie Warszawy w 1961 roku (jej nazwę nadano rok wcześniej). Jej obecny przebieg wyznaczono około 1980 roku. Nigdy nie została wybudowana, nie licząc położonego wzdłuż planowanej jezdni parkingu osiedla Kazury. Budowa tego odcinka była jeszcze elementem [17] planu zagospodarowania Warszawy z 1992 roku [16] czy programu wyborczego Hanny Gronkiewicz-Waltz na lata 2006-2014 [17].

Niewielki fragment, jako przedłużenie ul. Belgradzkiej, powstał dopiero wówczas, gdy konieczny był dojazd do ośrodka wsparcia dla niepełnosprawnych. Powstało lustrzane odbicie istniejącego wlotu skrzyżowania, dwie jezdnie o szerokości 6 metrów i 180 metrów długości oraz czterometrowy pas rozdzielający, nowe skrzyżowanie z przejściem dla pieszych, ścieżka rowerowa, chodniki i sygnalizacja świetlna [16]. Łącznie ulica ma 25 metrów szerokości, przez co jest nazywana pasem startowym [9].

W kwietniu 2017 roku dzielnica ogłosiła przetarg na budowę. Początkowo planowano zakończenie prac we wrześniu, a koszt szacowano na 2.5 mln zł. Projekt od początku budził kontrowersje [21], przeciwko budowie protestowało m.in. stowarzyszenie "Otwarty Ursynów" [22], a mieszkańcy obawiali się o utratę dojścia do parku Cichociemnych [18]. Po protestach zrezygnowano m.in. z miejsc parkingowych i w efekcie 16 drzew zostało uratowanych [20].

Wykonawcą była firma Jarpol [22]. Przebudowa skrzyżowania z ul. Stryjeńskich rozpoczęła się 10 listopada 2017 roku i trwała do końca roku [19]. Ponieważ dopiero 26 marca 2018 roku operator energetyczny wyznaczył przedstawiciela nadzoru budowy, wstrzymywało to prace [22], dlatego miało miejsce niewielkie opóźnienie i oddanie ulicy do użytku nastąpiło jesienią 2018 roku.

XVIII wiek i wcześniej:

Znajdująca się w tym miejscu wieś Moczydło należała w 1528 roku do parafii św. Katarzyny na Służewie. Wchodziła w skład służewskich dóbr rodziny Dąbrowskich [1]. W latach 1580-1658 osada liczyła 1/2 łana (ok. 9 ha) i składała się z 5 domów [14]. Około 1725 roku [8] kompleks służewski został zakupiony przez Elżbietę z Lubomirskich Sieniawską wraz z innymi majątkami otaczającymi Wilanów [1] za sumę 60 tys. złotych, w tym 14 500 zł poszło na spłatę długów Dąbrowskich [14]. Przypuszczalnie wtedy założono folwark i oddano go w dzierżawę [1]. W 1775 roku osada liczyła 7 domów, a w 1795 roku ich liczba wzrosła do 10 [14].

XIX wiek:

Początkowo na terenie folwarku wystawiono stodołę i owczarnię w konstrukcji zrębowej, owczarnię w konstrukcji słupowej, chlewy, kurniki, cielętnik oraz murowany i kryty gontem budynek dla służby (znajdował się w miejscu dzisiejszego skrzyżowania ul. Belgradzkiej i ul. Stryjeńskich) [23]. W 1820 roku przebudowano stodołę na holendernię (oborę) oraz wybudowano nową stodołę z owczarnią [1].

W 1827 roku Moczydło tworzyło 7 domów i 80 mieszkańców [14].

W latach 1850-1861 mieszkańcy prowadzili z dzierżawcą wsi, W. Kolnarskim, spór sądowy o zmniejszenie ciężarów feudalnych [14]. Nie mieli oni bowiem dostępu do łąk i pastwisk. 30 kwietnia 1859 roku do wsi zjechał wójt w celu „ukarania winnych i wprowadzenia zuchwałych w należyte karby posłuszeństwa”. Niewiele to pomogło i 19 lipca 1859 roku dzierżawca folwarku Moczydło zwrócił się ponownie do rządcy dóbr Wilanów z prośbą o pomoc z mieszkańcami, których nazwał „hordą pijaków i rozbójników, którzy opuszczają robotę i uciekają do karczmy”. Do sporu przyłączyła się też służba folwarczna. W 1860 roku dzierżawca bezprawnie zajął bydło i pobierał nienależne opłaty, co spowodowało skierowanie sprawy do sądu [15]. W 1864 roku wieś została uwłaszczona i włączona do gminy Wilanów. Liczyła wówczas 131 mieszkańców, ok. 360 ha gruntów folwarcznych i 36 ha gruntów włościańskich [14].

Warszawskie Towarzystwo Wyścigów Konnych założyło tu stajnię publiczną pod kierunkiem trenera Konstantego Cetnerskiego, a folwark wraz z otaczającymi łąkami stał się zapleczem gospodarczym i szkoleniowym dla toru wyścigowego na Polu Mokotowskim [1]. Tu przygotowywano konie do udziału w wyścigach [3]. Tor treningowy był usytuowany mniej więcej na obszarze dzisiejszego osiedla Kazury [12].

Gospodarka folwarku ewoluowała w kierunku hodowli koni. W 1879 roku Moczydłów wydzierżawił od rodziny Potockich-Branickich jeden z prekursorów hodowli koni hr. Ludwik Krasiński, który przeniósł tu swoją stadninę treningową. Na terenie folwarku stanęły murowane stajnie, maneż, budynki mieszkalne dla pracowników [1]. Prawdopodobnie wówczas powstał zachowany do dzisiaj budynek stajni [13]. W pobliżu był padok i tor na którym trenowano konie [14]. Po śmierci Krasińskiego w 1885 roku zlikwidowano stajnię wyścigową na Moczydle [13], lecz tereny nadal bardzo chętnie odwiedzała młodzież, która uczyła się tu jazdy konnej [14].

Na przełomie XIX i XX wieku teren przeszedł w ręce ordynata Maurycego Zamoyskiego [1]. W 1905 roku w folwarku i we wsi było łącznie 20 domów i 146 mieszkańców [14].

Tuż przed I wojną światową na Moczydle znajdowała się stajnia należąca do rosyjskiego przemysłowca naftowego, Ludwika Mantaszewa [13].

Okres międzywojenny:

Po I wojnie światowej majątek wydzierżawił Michał Róg [1], jeden z najbogatszych mieszkańców Warszawy. Moczydło stało się zapleczem dla powstającego Toru Wyścigów Konnych [3] oraz popularnym podwarszawskim letniskiem ze względu na bliskość Lasu Kabackiego [12]. Po śmierci Roga w 1937 roku i otwarciu w 1938 roku toru na Służewcu [1] zaplecze hippiczne Warszawy przeniosło się w jego okolice [13], a majątek Moczydła został rozparcelowany [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ujeżdzalnia

[1924] Ujeżdzalnia (źródło)

Teren folwarku

[1930] Teren folwarku (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Podczas Powstania Warszawskiego po nieudanym natarciu na klasztor OO. Dominikanów Powstańcy wycofali się w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 roku właśnie do folwarku Moczydło [5].

Odbudowa stolicy:

Po II wojnie teren upaństwowiono zakładając PGR Moczydło w zespole PGR Wilanów. Budynek stajni dalej pełnił swoją pierwotną funkcję. W 1951 roku Ursynów włączono w granice Warszawy [13].

Czasy PRL-u:

W 1956 roku teren przekazano w zarząd Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Pozostałości folwarku popadały w ruinę i były stopniowo rozbierane. Część wschodnia została zabudowana od połowy lat 80-tych XX wieku osiedlami mieszkaniowymi [1] obecnego os. Wyżyny [8].

Budynek mieszkalny dla służby w 1977 roku zamiast gontu był kryty eternitem [23].

Likwidacja folwarku miała miejsce między 1976 i 1987 rokiem. Jego miejsce zajęły magazyny. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku oba istniejące do dzisiaj budynki były jeszcze w niezłym stanie ogólnym, w tym posiadały zadaszenie [12].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

PGR Moczydło

[1976] PGR Moczydło (źródło)

PGR Moczydło

[1976] PGR Moczydło (źródło)

Stajnia

[1976] Stajnia (źródło)

Teren PGR

[1976] Teren PGR (źródło)

Teren folwarku

[1976] Teren folwarku (źródło)

Widok z ul. Wełnianej

[1976] Widok z ul. Wełnianej (źródło)

Dawny folwark

[1977] Dawny folwark (źródło)

Posesja

[1982] Posesja (źródło)

Projekt ul. Welwetowej

[1986] Projekt ul. Welwetowej (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ul. Welwetowa

[1990] Ul. Welwetowa (źródło)

XXI wiek:

Magazyny na zachód od stajni zlikwidowano między 2008 i 2010 rokiem. Miały one plan trójkąta, a pośrodku stały wysokie maszty.

24 lipca 2012 roku pozostałości stajni zostały włączone do ewidencji zabytków jako Stajnia w dawnym folwarku Moczydło [12]

Podczas budowy przedłużenia ul. Belgradzkiej został odsłonięty fragment konstrukcji [9]. Początkowo zakładano, że to fundamenty budynku mieszkalnego folwarku, jednak analiza cegieł i zaprawy (fundamenty wykonano przy użyciu zaprawy cementowej a nie wapiennej, jak w przypadku zachowanych budynków pobliskich stajni [10]) wskazuje, budowla jest nowsza niż folwark. Przypuszczalnie były to zabudowania PGR SGGW, które istniały do lat 70-tych XX wieku, zapewne budynek gospodarczy [11].

2 marca 2020 roku budynek stajni został wpisany do rejestru zabytków województwa mazowieckiego [13]. Obecnie grunt należy do miasta, a władze dzielnicy szukają pomysłu na zagospodarowanie tego terenu. W zabytkowych ruinach stajni miejsce znaleźli bezdomni [3].

Projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

Na początku XXI wieku stajnie planowano odrestaurować, przebudować i przeznaczyć działalność kulturalną [3]. Niestety poza pomysłodawcami nikt się tym nie zainteresował [8]. Zaplanowano tu Centrum Edukacji Ekologicznej, które miało składać się z trzech odrębnych budynków (Centrum, Koziarni i Stajni, pozostałe istniejące wówczas obiekty planowano rozebrać) [24].

Centrum miało mieć dwie kondygnacje (podziemia i parter). Na parterze przewidziano cztery sale ekspozycji muzealnej, salę warsztatową, kasy, szatnię i toalety. W piwnicy zaplanowano salę wykładową i pokoje wykładowców, salę konferencyjną, czytelnię oraz pokój kominkowy, a także część handlową (księgarnię, kawiarnię, kwiaciarnię i sklepik ogrodniczy) oraz część administracyjną (sekretariat, pokój kierownika, pomieszczenia socjalne i zaplecze techniczne). Budynek miał mieć kształt litery U, przeszklone wejście i utwardzone patio z wolnostojącą klatką schodową. W dwukondygnacyjnym budynku Koziarni ulokowano studnię wody oligoceńskiej (część dolna) oraz pomieszczenie na kilkanaście kóz hodowanych w celach edukacyjnych (część górna). W narożniku ulokowano klatkę schodową w formie ściętego walca oszalowanego drewnem. W górnej części walca przewidziano miejsce na zorganizowanie gołębnika. Budynek miał zostać wkomponowany w ogrodzenie. Z kolei Stajnia to istniejący zabytkowy budynek, przekształcony na restaurację oraz część hotelową (pokoje gościnne na poddaszu) [24].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

Dawny folwark

[2004] Dawny folwark (źródło)

Dawny folwark

[2004] Dawny folwark (źródło)

Dawny folwark

[2004] Dawny folwark (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

projekt Centrum Edukacji Ekologicznej

[2004] projekt Centrum Edukacji Ekologicznej (źródło)

Posesja

[2008] Posesja (źródło)

Ruiny stajni

[2012] Ruiny stajni (źródło)

Ruiny stajni

[2012] Ruiny stajni (źródło)

Posesja

[2015] Posesja (źródło)

Stajnia (ruiny)

[2015] Stajnia (ruiny) (źródło)

Stajnia

[2015] Stajnia (źródło)

Ruiny

[2015] Ruiny (źródło)

Ruiny stajni

[2016] Ruiny stajni (źródło)

Ruiny stajni

[2016] Ruiny stajni (źródło)

Projekt przebudowy

[2016] Projekt przebudowy (źródło)

Teren kompleksu

[2016] Teren kompleksu (źródło)

Budowa

[2017] Budowa (źródło)

Budowa

[2017] Budowa (źródło)

Projekt przebudowy

[2017] Projekt przebudowy (źródło)

Budowa

[2017] Budowa (źródło)

Ruiny

[2017] Ruiny (źródło)

Budowa ulicy

[2017] Budowa ulicy (źródło)

Odsłonięte fundamenty

[2017] Odsłonięte fundamenty (źródło)

Teren kompleksu

[2017] Teren kompleksu (źródło)

Stajnia

[2017] Stajnia (źródło)

Budowa

[2018] Budowa (źródło)

Ośrodek stowarzyszenia Maja

[2018] Ośrodek stowarzyszenia Maja (źródło)

Ośrodek stowarzyszenia Maja

[2018] Ośrodek stowarzyszenia Maja (źródło)

Ośrodek stowarzyszenia Maja

[2018] Ośrodek stowarzyszenia Maja (źródło)

Ośrodek stowarzyszenia Maja

[2018] Ośrodek stowarzyszenia Maja (źródło)

Budowa ulicy

[2018] Budowa ulicy (źródło)

Budowa ulicy

[2018] Budowa ulicy (źródło)

Posesja

[2019] Posesja (źródło)

Budynek stajni

[2020] Budynek stajni (źródło)

Budynek stajni

[2020] Budynek stajni (źródło)

Budynek stajni

[2020] Budynek stajni (źródło)

Budynek stajni

[2020] Budynek stajni (źródło)

Opis przygotowano: 2020-09