Fort VI Okęcie (ul. Lipowczana #6) powstał w ramach budowy zewnętrznego pierścienia fortów twierdzy Warszawa. Był to fort artyleryjski obrony bliskiej stworzony na planie fortu standardowego, opracowanego w Głównym Zarządzie Inżynierii. Jak wszystkie obiekty forteczne z tego okresu został wybudowany z czerwonej cegły [4]. Fort miał za zadanie bronić szosy Krakowskiej (należy ona do najstarszych dróg bitych z okresu Królestwa Polskiego i od lat 30-tych XIX wieku odgrywa szczególnie ważną rolę w systemie komunikacyjnym Polski [20]). Wraz z esplanadą zajmował powierzchnię [14] 25.92 ha, a rzędna najwyższego punktu wynosiła 118.6 m [6].

Zaplanowany został na planie pięcioboku z dwoma czołami i suchą fosą, bronioną przez kaponiery. Główny obiekt zaplecza stanowiły ceglane koszary szyjowe [2]. Posiadał kaponierę czołową, szyjową (do obrony koszar) i 2 półkaponiery boczne [3]. Posiadał dwa wysokie wały o krótkich przedpiersiach i trawersach w wale artyleryjskim [4]. Modernizacja twierdzy dała fortowi nowe, betonowe kaponiery i bardzo rzadką w fortyfikacjach Warszawy (dwukondygnacyjną [4]) kaponierę przeciwskarpową przed czołem fortu (kojec [4]). U styku barków z czołami wzniesiono lekkie, jednoosobowe schrony bojowe [2]. Po modernizacji pozostał tylko jeden wał [4]. Wskutek uszkodzenia systemu odwadniającego rowy z czasem wypełniły się one wodą, przez co na skutek wilgoci kazamaty koszar szyjowych uległy praktycznie całkowitemu zniszczeniu [6].

Cmentarz

Na południowej esplanadzie fortu znajduje się obecnie katolicki cmentarz. Powstał jesienią 1939 jako cmentarz wojenny, na którym pochowano żołnierzy Wojska Polskiego poległych podczas obrony Warszawy. Podczas wojny służył jako miejsce pochówków okolicznej ludności, jak również poległych w okolicy Powstańców z 1944 roku [19]. Po wojnie być może grzebano tu bezimienne ofiary katowni Służby Bezpieczeństwa Publicznego PRL, która mieściła się w budynku dzisiejszego Schroniska dla Nieletnich. Był to niewielki cmentarzyk, zatem szybko został zapełniony [16]. Cmentarz został zamknięty dla pochówków w 1956 roku, co przyczyniło się do jego zaniedbania. Wkrótce potem przeniesiono poległych żołnierzy na Powązki Wojskowe. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku cmentarz był w dramatycznie złym stanie [19]. W 1990 roku, staraniem proboszcza parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu, parafia odzyskała prawo do administrowania cmentarzem [16] i został on ponowie otwarty dla pochówków [19].

Cmentarz zajmuje powierzchnię 6000 m2 i jest tym samym najmniejszym działającym cmentarzem w Warszawie [17]. W centralnym miejscu cmentarza usytuowano krzyż osadzony na marmurowym cokole, na którym umieszczono tablicę epitafijną poświęconą pamięci poległych i pomordowanych żołnierzy Armii Krajowej i cywilnych mieszkańców Okęcia [17]. Istnieje również kolumbarium, które zostało wyremontowane w 2015 roku. Wszystkie nisze zostały wykończone grafitowym granitem z wyraźnym przebarwieniem ciemnoszarego ziarna (kamień Impala Bon Acord) [18].

Pomnik ofiar katastrofy z 1980 roku

Na terenie fortu w rejonie rawelinu ustawiono pomnik upamiętniający ofiary katastrofy z 1980 roku [1]. Ponieważ katastrofę zatuszowano, upamiętnienie zorganizowały rodziny ofiar. Prymas Stefan Wyszyński ufundował tablicę [11]. Pomnikiem był przekrzywiony krzyż. Poniżej poprzecznej belki metalowego krzyża umieszczono fragment poszycia rozbitego Iła-62 [12]. To jeden z dwóch takich fragmentów. Drugi znajduje się w muzeum pożarnictwa przy ul. Chłodnej. Miał być rodzajem relikwii. Został skradziony w 2013 roku [11].

W 2013 roku pracownia architektoniczno-konserwatorska Fronton Małgorzaty Pastewki stworzyła projekt nowego pomnika, umiejscowionego tym razem od wschodniej strony. Wykorzystano ścianę kulochwytu strzelnicy z lat międzywojennych i pozostałości wału ziemnego [11]. W 2016 roku wkomponowano tam elementy poprzedniego pomnika; krzyż oraz tablicę. Do pamiątkowej ściany prowadzą dwa rzędy schodków. Na tylnej stronie muru pojawił się mural autorstwa Grzegorza Staręgi, przedstawiający wizerunek Pawła Lipowczana, Anny Jantar oraz samolotu IŁ-62 [13]. Teren został częściowo uporządkowany.

Prace nad budową fortu prowadzono w latach 1883-1888. W 1889 roku przystąpiono do modernizacji. Wylano dodatkową warstwę betonu na sklepienia potern i kaponier. W 1892 roku powstał projekt generalnej przebudowy fortu, a pięć lat później zaprojektowano trójkątny rawelin z tradytorem w szyi fortu za fosą. Przebudowę ukończono w 1900 roku. W miejscu dwóch wałów powstał jeden niższy o długim przedpiersiu, przeznaczony dla piechoty i artylerii przeciwszturmowej. Była to realizacja decyzji z 1888 roku o wyprowadzeniu ciężkiej artylerii z fortów. W 1904 roku zaprojektowano przebudowę trzech kaponier broniących rowu fortecznego. Powstały wtedy betonowe kaponiery przeciwskarpowe. Rozkazem z 1909 roku fort VI uległ kasacji. Wysadzone zostały wszystkie kaponiery [4].

W 1921 roku Fort VI Okęcie otrzymał nazwę Fort VI Raków [15].

We wrześniu 1939 roku fort nie odegrał roli w obronie miasta [6]. Jesienią 1939 roku po południowej stronie fortu założono cmentarz wojenny [1].

Od stycznia 1940 roku do lipca 1941 roku w baraku obok fortu funkcjonowało pod firmą Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) schronisko dla sierot z września 1939 roku [20].

Obok fortu planowany był w 1944 roku na zlecenie Luftwaffe obóz jeniecki dla lotników radzieckich, posiadający osiem baraków. Do jego realizacji nie doszło [3].

Od zakończenia II wojny światowej do 1999 roku w forcie stacjonowały pododdziały Wojska Polskiego [6]. Teren był zamknięty i niedostępny do zwiedzania [4].

Katastrofa samolotu Mikołaj Kopernik

14 marca 1980 roku na zboczu fortu rozbił się samolot Ił-62 PLL LOT (SP-LAA) Mikołaj Kopernik. Zginęło 77 pasażerów i 10 członków załogi. Na pokładzie byli między innymi Anna Jantar, amerykański etnomuzykolog Alan Merriam i 22 członków amatorskiej reprezentacji bokserskiej. Był to pierwszy długodystansowy Ił-62 we flocie PLL LOT. Przedtem samoloty LOT-u latały tylko po Europie. Lot rozpoczął się w Nowym Jorku i mimo początkowego dwugodzinnego opóźnienia z powodu złej pogody przebiegał bez zakłóceń. Na minutę przed lądowaniem załoga zgłosiła wieży problem z kontrolką wypuszczenia podwozia. Przepalenie bezpiecznika albo żarówki było częstą usterką w samolotach radzieckiej produkcji. W takich przypadkach zwykle załoga przerywała podejście i przelatywała nad lotniskiem. Mechanik pokładowy sprawdzał obwody, bezpieczniki i żarówkę, a ktoś z wieży przez lornetkę obserwował, czy podwozie się wysunęło [10].

Samolot nabierając prędkości zwiększył obroty czterech silników Kuźniecow NK-8-4 do pełnej mocy startowej, po czym rozbił się 950 metrów dalej. Załodze udało się skręcić niesterownym samolotem w prawo, wychylając lotki na skrzydłach. Tym sposobem ocalili budynek zakładu poprawczego dla nieletnich, a samolot robił się w niezamieszkałym miejscu. Po ścięciu drzewa prawym skrzydłem zarył nosem pod kątem 13 stopni w zamarzniętą fosę. Odłamujące się od kadłuba fragmenty rykoszetem odbijały się od lodu i uderzały w przeciwległy wał, upadając na terenie fortów. Do wydobycia szczątków niezbędne okazało się częściowe wypompowanie wody z fosy [10].

Czarne skrzynki nie wyjaśniły przyczyn katastrofy. Po ekspertyzie okazało się, że został urwany wał jednego silnika, a odrywające się części turbiny przecięły linki utrzymujące stery wysokości i kierunku. Określono, że winę ponosi radziecka fabryka, która niedokładnie utoczyła wał. W 2010 roku wyszedł na jaw tajny raport że przyczyną katastrofy była jednak nadmierna eksploatacja silników, ponad wytyczne producenta [10].

Według legendy miejskiej bogaty szejk naftowy uprowadził Annę jantar do swojego haremu, a do samolotu bombę, by zatrzeć ślady przestępstwa [21].

Od 1990 roku [1] imieniem pilota SP-LAA, Pawła Lipowczana została nazwana ulica położona naprzeciwko drogi startowej 15 (dawniej ul. Rozwojowa) [10]. W 1999 roku fort został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-938 [5].

Obecnie pozostały koszary szyjowe, pozbawione czołowej ściany oraz potężne ruiny głównej kaponiery przeciwskarpowej. Suchy rów forteczny został wtórnie zalany wodą [4]. Obecnie fort zapada się. Linia muru, pierwotnie o wysokości 2.5 metra, obecnie sięga dorosłemu do bioder [3]. Na terenie fortu powstało kilka współczesnych obiektów [4]. Teren jest prywatny, mieszczą się tu biura i parking [3]. Fort otaczają ogródki działkowe Forty Leonidasa [2].

W 2012 roku w części fortu należącej do dzielnicy Włochy oczyszczono i uporządkowano część zapola fortu [5].