Osiedla „Służew nad Dolinką” można podzielić na cztery obszary. Na północ od ul. Wałbrzyskiej znajduje się blok przy ul. Kmicica #1, zbudowany w 1975 roku przy którym od strony metra Służew umieszczono plac zabaw. W sąsiednim budynku (ul. Kmicica #3) działa żłobek nr 7 Kmitek, przy którym również jest plac zabaw [37]. Jest też pawilon usługowy, w którym w 2018 roku mieściła się pralnia chemiczna i Momo Smak.

W zachodniej części (między ul. Puławską i al. Harcerzy Rzeczypospolitej) znajduje się 15 bloków: ul. Bacha #20 (z 1975 roku), #22 (z 1976 roku), #26 (z 1974 roku), #26B (z 1975 roku), #30 (z 1975 roku), #34 (z 1975 roku), #34A (z 1975 roku), ul. Wałbrzyska #15 (z 1975 roku), 19 (tzw. Chemik, najstarszy, z 1974 roku), ul. Batuty #1 (z 1975 roku), #3 (z 1975 roku), #7 (z 1975 roku), #7A (z 1975 roku), #7C (z 1975 roku) i #7D (z 1975 roku). Jest tu również stary osiedlowy amfiteatr, Biedronka (ul. Batuty #5), Przedszkole Małego Kopernika (ul. Batuty 7B), studnia oligoceńska i kilka pawilonów usługowych, w tym fryzjer (ul. Wałbrzyska #15A), pawilony przy ul. Bacha #26A i #28, #31 i #35A, ul. Batuty #9A i #9B oraz MokPol (ul. Wałbrzyska 21) i McDonalds (ul. Wałbrzyska 23) [37]. W baraku obok McDonalda przez długi czas mieściła się siedziba spółdzielni [69].

W części środkowej, między al. Harcerzy Rzeczypospolitej i wschodnim odcinkiem ul. Bacha znajduje się 13 bloków: ul. Mozarta #2 (z 1977 roku), #3 (z 1977 roku), #6 (z 1977 roku), #8 (z 1975 roku), #10 (z 1976 roku), ul. Sonaty #2 (z 1977 roku), #4 (z 1977 roku), 6 (z 1977 roku), #6C (z 1975 roku), ul. Bacha #10 (z 1977 roku), #10A (z 1976 roku) #12 (z 1977 roku) i #14 (z 1976 roku) [37]. Przy ul. Sonaty #6D działa zakład opieki zdrowotnej Asklepios i Mdental, nadbudowany nad hydrofornią między 2005 i 2008 rokiem. W tej części znajduje się również przedszkole Służewiaczek i teren rekreacyjny Górki Służewskie. Między ul. Batuty i ul. Sonaty są też liczne parkingi. Obok parkingów przy al. Harcerzy Rzeczpospolitej umieszczono kioski wentylacyjne linii metra.

W części wschodniej, wzdłuż ulic Noskowskiego, Elsnera i Tarniny znajduje się 10 bloków: ul. Bacha #7 (z 1978 roku), ul. Noskowskiego 2 (z 2005 roku), #6 (z 1978 roku) i #8 (z 1978 roku), #10 (z 1978 roku), #12 (z 1978 roku), #16 (z 1978 roku), #20 (z 1978 roku), ul. Elsnera #32 (z 1978 roku) i 34 (z 2012 roku) [37].

Do spółdzielni mieszkaniowej „Służew nad Dolinką” oprócz powyższych należą również budynki przy ul. Puławskiej 255 i 255A oraz budynki przy ul. Łukowej 1, 2, 3 i 7, które wykraczają poza omawiany teren.

Spółdzielnia administruje 41 budynkami mieszkalnymi z lat 1974-1979 [18]. 28 to budynki wysokie (11-14 kondygnacji), 2 to budynki średnie (5-7 kondygnacji) i 11 to budynki niskie (4-5 kondygnacji [37]. Pozostałe trzy bloki powstały w XXI wieku.

Na osiedlu jest 39 lokali użytkowych, dwa pawilony handlowe przy ul. Batuty 5 i przy Wałbrzyskiej 21 oraz McDonalds. Na osiedlu funkcjonuje 11 zorganizowanych parkingów [37]. Osiedle zajmuje powierzchnię 438 tys. m2 [58], w 2016 roku mieszkało tu 5500 osób w 5361 mieszkaniach [37].

Spółdzielnia prowadzi działalność społeczno-kulturalną i sportową. Współpracuje ze Służewskim Domem Kultury i ze Stowarzyszeniem Mieszkańców Służewa, z którym wspólnie prowadzi Świetlicę Środowiskową [80] dla dzieci od 7 do 16 lat [33] od 2006 roku [37]. W ramach spółdzielni działa Klub Seniora Służewiak (początkowo przy ul. Elsnera 32, działa też przy nim Koło nr 14 Związku Emerytów i Rencistów [37]), patronuje też Osiedlowemu Klubowi Sportowemu Służew [80], istniejącemu od 2003 roku [37]. OKS Służew posiada trzy sekcje: piłka nożna, ultimate frisbee i lekkoatletyka [13]. Na osiedlu działa też Wypożyczalnia dla Dorosłych, Młodzieży i Dzieci nr 140 należąca do filii Bibliotek Publicznych [16]. Logo Spółdzielni to zmieniony kolorystycznie herb Radwan: w polu czerwonym znajduje się chorągiew złota kościelna o trzech połach, z frędzlami u dołu z zaćwieczonym na wierzchu krzyżem kawalerskim. Nad tarczą jest pancerz rycerski z hełmem, a nad nim złota korona z labrami czerwonymi, podbitymi złotem. W koronie umieszczono trzy strusie pióra [37]. Pomimo upływu lat struktura demograficzna mieszkańców spółdzielni pozostaje stosunkowo młoda [55].

Ulice noszą nazwy związane ze światem muzyki, m.in. Bacha, Mozarta, Elsnera, Noskowskiego, Batuty, Sonaty [37], podobnie jak na Ursynowie Północnym [4]. Językowo nazwę osiedla i spółdzielni należy odmieniać bez zmiękczeń, tzn. „Służewa nad Dolinką”, a nie „Służewia nad Dolinką” [37].

Na osiedlu mieszkali m.in. literat Michał Głowiński (ul. Batuty 3) [40], aktor Stefan Friedmann (ul. Batuty 26) [41], poeta Adam Galis, poeta Stanisław Grochowiak i poeta Zbigniew Jerzyna (ul. Wałbrzyska 15), dziennikarz Zbigniew Szczęsny Adrjański, aktor Jan Englert [52], sprawozdawca sportowy Jan Ciszewski [54] i jeden z architektów osiedla, Janusz Nowak [44] (ul. Wałbrzyska 19) [52], malarz Zdzisław Beksiński [42] i krytyk Andrzej Drawicz (ul. Sonaty 6) [81], poeta Krzysztof Gąsiorowski (ul. Sonaty 6C) [42], Zbigniew Bieńkowski (ul. Kmicica 1) [54]. Osiedle można było obejrzeć w filmach: Body/Ciało, Pitbull. Nowe porządki czy Ostatnia rodzina [95]. Blok przy ul. Wałbrzyskiej 15 wykorzystano w serialu Zmiennicy [98]. Występuje też w twórczości rapera Tede, m.in. jako nazwa płyty Esende Mylffon [95], gdzie Esende to SND, czyli Służew nad Dolinką [69].

Architektura osiedla

Nazwano je osiedlem przyszłości [37], gdzie chodziło oglądać dobrą architekturę [6]. Głównymi projektantami I etapu Osiedla (część zachodnia i środkowa) byli architekci: Janusz Nowak, Piotr Sembrat i Jerzy Kuźmienko, Głównym projektantem części wschodniej był arch. Janusz Kazubiński. Generalnym wykonawcą był Kombinat Budownictwa Miejskiego Warszawa-Środmieście [37]. Za projekt budowlany odpowiadał Jerzy Leszczyński, za konstrukcję Tadeusz Perzyński i Władysław Bryndza-Nacki. Kierownikiem robót byli Jan Jaworski i Henryk Milczarek, a majstrowie to Stanisław Wesołowski i Witold Kowalski [51]. Wśród autorów wymienia się również Marię Zalewską [54] i Jerzego Leszczyńskiego [97].

Osiedle miało być jednym z elementów pasa zabudowy mieszkaniowej od Natolina na Ursynowie po praski Tarchomin, a główną oś komunikacyjną miało stać się metro [55]. Na 50 ha terenu łagodnie opadającego w kierunku służewskiego potoku, miało powstać osiedle dla 25 (15 [58]) tysięcy ludzi [44]. Bloki budowano według nowatorskiej konstrukcji zwanej systemem ramy H [37] w układzie podłużnym. Architekci byli współtwórcami tej koncepcji [68]. Polegała ona na zastosowaniu prefabrykowanych ram żelbetowych o kształcie zbliżonym do rozciągniętej w poziomie litery H. Konstrukcja była oszczędniejsza (zużycie cementu mniejsze o 35%) i lżejsza (średnio o 120 kg/m2) od Wielkiej Płyty [37]. Rama H została użyta w wysokich budynkach. Aby system był kompletny, zaprojektowano też ściany, płyty stropowe, belki czy pustaki wentylacji zbiorczej [50]. Służewska Fabryka Domów, która dostarczała elementy ramy H, nie wyrabiała z zamówieniami. Zaproponowano technologię Ż (nazywano ją wielkim blokiem, tzw. cegła żerańska [50]) i wykonano kilka czteropiętrowych budynków, lecz ta technologia nie była szybsza, więc powrócono do ramy H [87].

Przy projektowaniu obowiązywały gomułkowskie normatywy (wytyczne dotyczące wysokości i powierzchni mieszkań [87], oraz nakazujące ślepe kuchnie [51]). Projektanci starali się je obejść, aby powierzchnia była co najmniej na górnej ich granicy [37], wszystkie mieszkania zaprojektowali rozkładowe, wszystkie kuchnie widne, każde mieszkanie uzyskało balkon, a w każdej łazience mogła zmieścić się duża wanna i pralka [5]. Aby to wykonać, powstawały powierzchnie podryglowe, które wlicza się tylko w połowie do metrażu [87]. W rezultacie średnia wielkość mieszkania wyniosła 52 m2 [51].

Budynki były dość solidne, ale wykończenie pozostawiało wiele do życzenia [54]. Zamiast cegły dziurawki lub bloczków z gazobetonu z czasem wymuszono stosowanie tańszego tzw. plastra pszczelego. Dla budynków przy ul. Kmicica 1 i Mozarta 10, aby zmniejszyć liczbę dźwigów pracujących na budowie, wymyślono skomplikowany system korytarzy, co spowodowało, że mleczarze odmawiali dostarczania do tych lokali mleka, a część tamtejszych mieszkań jest niedostępna dla niepełnosprawnych [50]. Na podłodze w mieszkaniach układano lenteks (tekturę oblaną tworzywem). Kiedy dostała się do niej woda, zaczynało potwornie śmierdzieć. Zmorą były też pękające rury [54]. Nieudanym eksperymentem były okładziny z barwionych płyt azbestowych na elewacjach przy ul. Bacha 26 i 30. Przy ul. Bacha 12 testowany był strop Spirol o rozpiętości do 12 m (w powszechnym użyciu były płyty stropowe kanałowe o rozpiętości do 6 m) [50].

Kuźmienko wpadł na pomysł, że elewacje bloków rozbije za pomocą balkonów, które staną się znakiem rozpoznawczym osiedla [44]. Balkony o wymiarach 210x180 cm i 270x180 cm (234x207 cm [11]) powstały z gotowych prefabrykatów, ustawianych z zewnątrz jeden na drugim [37]. Balkon miał być taki, by dało się wystawić stolik z krzesłami i zagrać w brydża, przez co są one, jak na ówczesne standardy, gigantyczne. Gdy w fabryce domów stwierdzono, że tak skomplikowanych balkonów nie da się zrobić, jeden z kierowników budowy (o nazwisku Czerkwiani) zebrał kilku ochotników z budowy i pojechał pokazać, jak odlewać formy. Chociaż protesty ustały, to podobno ani jednego słupa wspierającego balkony nie odlano prosto [44]. W etapie II próbowano odgórnie ograniczyć liczbę balkonów do pięćdziesięciu, dlatego niektóre mieszkania mają loggie lub tarasy [50].

Projektując osiedle, Janusz Nowak, który wrócił ze stypendium w Finlandii, chciał uwzględnić fińskie wzorce łączenia przyrody z architekturą. Aby budynków było jak najmniej, a terenów zielonych jak najwięcej, najwyższe z budynków otrzymały 11 kondygnacji, gdyż taki był wówczas zasięg drabin i sikawek w większości warszawskich remiz. Bloki te stanowiły dominantę osiedla. Najmniejsze bloki mają zaledwie trzy piętra i umiejscowiono je najbliżej terenów zielonych nad potokiem. Ziemią z wykopów urozmaicono teren, w zachodniej części osiedla usypano amfiteatr [44]. Główne ciągi piesze skierowano na planowaną południową głowicę stacji metra Służew, co miało umożliwić bezkolizyjne dotarcie. Zaplanowano też zespół usługowo-handlowy w miejscu późniejszego Landu, który jednak nie powstał [50].

Podczas budowy osiedla liczba posiadanych przez mieszkańców samochodów była nieznaczna, ale architekci pozostawili rezerwy terenowe na parkingi, m.in. od ul. Puławskiej i dwa przy al. KEN [69]. W okresie transformacji zaczęły powstawać tam społecznie strzeżone parkingi, podobno pierwsze takie w Warszawie. Mieszkańcy skrzyknęli się, ogrodzili fragment terenu osiedla (bez uzyskiwania jakichkolwiek pozwoleń), a następnie umawiali się i każdy dyżurował pilnując parkingu. Obecnie społeczne są już tylko z nazwy, gdyż ochroniarze są zatrudniani [45].

Zieleń osiedlowa

Projektanci poświęcili dużo uwagi zieleni i małej architekturze. Chcieli w ten sposób ocalić dotychczasowy charakter tego obszaru miasta. Przed rozpoczęciem budowy dokonano dokładnej inwentaryzacji drzewostanu. Doliczono się 1884 drzew, w większości owocowych (nadal można odnaleźć fragmenty istniejących wcześniej sadów [81]). Oprócz wskazania tych, które należy zachować, zaprojektowano połączone oazy zieleni, altanki, ławeczki i tereny rekreacyjne [37]. Na osiedlu powstał układ w stylu krajobrazowym, który wraz z Parkiem Dolina Służewska służy jako kanał napowietrzający [6][19].

Na terenie osiedla na ciężkiej, gliniastej glebie rośnie blisko 3000 drzew, w większości liściastych. Przeważają klony (prawie 600 sztuk, głównie klony zwyczajne, jesionolistne i jawory, ale też m.in. klon tatarski w odmianie Ginnala), lipy (450 sztuk w tym lipa drobnolistna, szerokolistna i srebrzysta Varsoviensis), brzozy (głównie brzoza pożyteczna). Inne drzewa to kasztanowce, robinie akacjowe, sumaki, jesiony, jarzęby, a także topole (około 100 sztuk, w tym topola czarna, biała, topola osika, gatunki mieszańcowe), wierzby (wierzba biała), dęby, głogi i leszczyny. Gatunki iglaste stanowią ok. 15% wszystkich drzew (tuje, świerki, sosny, nieliczne jodły i modrzewie). Licznie występują śliwa, zwłaszcza mirabelka oraz skupiska jabłoni drobnoowocowej. Charakterystyczne są platany klonolistne (popielata kora łuszczy się płatami, pozostawiając seledynowe plamy, co daje efekt moro), dwa drzewa surmii bignoniowatej, które przykuwają uwagę jasnozielonymi liśćmi o imponujących rozmiarach, kilka miłorzębów dwuklapowych (w tym jeden liczący 20 lat) [37]. 21 maja 2016 roku na 25-lecie spółdzielni w zachodniej części osiedla posadzono wiąz holenderski w odmianie Wredei [26].

Wśród krzewów dominują ligustry wykorzystywane jako żywopłoty. Można spotkać forsycje, gatunki berberysów (od klasycznych berberysów Thunberga i zimozielonych Juliany po odmiany miniaturowe, zdobiące osiedlowe klomby), irga, ognik, lilaki, krzewy z rodzaju tawuła. Spółdzielnia corocznie organizuje konkurs na najpiękniej ukwiecony balkon i najładniej zagospodarowane otoczenie budynku. W 2014 roku mieszkańcy zaplanowali i wykonali miniogródki przy ul. Bacha 26 i ul. Batuty 3. W 2015 roku Towarzystwo Przyjaciół Warszawy doceniło Służew nad Dolinką, nagradzając Spółdzielnię w kategorii Osiedla mieszkaniowe w konkursie Warszawa w kwiatach i zieleni [37].

Na osiedlu gniazduje 35 gatunków ptaków. Rozmieszczonych jest blisko 100 budek lęgowych dla ptaków oraz 20 schronów dla nietoperzy. Korzystają z nich głównie sikory i szpaki [37].

Przy ul. Mozarta 3 znajduje się głaz narzutowy.

Boiska i place zabaw

Osiedlowy Klub Sportowy Służew ma do dyspozycji nowoczesny obiekt sportowy Arena Służew, położony przy ul. Elsnera, w całości zrealizowany ze środków spółdzielczych [36]. Tworzy go boisko do piłki nożnej z nawierzchnią tartanową oraz dwa boiska do siatkówki, jedno z nawierzchnią trawiastą, drugie z nawierzchnią piaskową. W 2008 roku nastąpiło otwarcie kompleksu [8]. Jest on wyposażony w instalację elektryczną i wodną oraz pomieszczenia sanitarne [37]. W okolicy boiska w 2013 roku spółdzielnia wybudowała siłownię plenerową (obecnie znajduje się tam 9 urządzeń, w 2015 roku pojawiło się urządzenie Narciarz biegowy [90]). Siłownia dostępna jest bezpłatnie dla mieszkańców osiedla od świtu do zmroku [80].

Siłownia plenerowa powstała też obok amfiteatru, wartość projektu wyniosła 47 tys. zł [90]. Łącznie w 2016 roku były siłownie plenerowe przy ul. Noskowskiego, ul. Bacha i ul. Batuty [36].

Trawiaste boiska są również przy skrzyżowaniu ul. Mozarta i ul. Bacha (boisko SanSiro), obok bloku przy ul. Wałbrzyska 15 (boisko Wałbrzyska) i przy bloku ul. Sonaty 6 (boisko Sonaty).

W 2002 roku zmodernizowano i wymieniono urządzenia do zabawy na 14 placach zabaw dla dzieci [37]. Największy plac zabaw znajduje się obok boiska Wałbrzyska.

Chemik

Budynek był jednym z dwóch najwcześniej zbudowanych [54]. Chemik (Chemikaliowiec [37], Plastikowiec [81], ul. Wałbrzyska #19) to budynek eksperymentalny [44], jeden z takich czterech w kraju w ramach programu rządowego PR-5 [50]. Z zewnątrz nie wyróżnia się niczym szczególnym. W środku architekci testowali projektowe i technologiczne rozwiązania, również dotyczące wiązania cementu czy prefabrykacji. Powstały tu mieszkania znacznie większe niż w pozostałych blokach, bardziej ustawne, wyposażone w rozsuwane, dwuskrzydłowe drzwi między pokojami. Mieszkania dostali tu kierownicy budowy, zasłużeni działacze i władze spółdzielni [44].

W bloku obłożonym trapezową blachą w kolorach niebieskim i kremowym po raz pierwszy w Warszawie zastosowano na dużą skalę tworzywa sztuczne, począwszy od plastikowych okien po wyposażenie [54]: okładziny ścian wewnętrznych (tapety), wykładziny podłóg, listwy przypodłogowe oraz ścianki harmonijkowe, tak jak armatura. Wszystkie lokale zostały wyposażone w meble stałe, zaprojektowane indywidualnie dla każdego mieszkania. Lokatorzy podpisywały zobowiązanie, że przez pięć lat nie będą dokonywać przeróbek i modernizacji [50]. Płyty osłonowe na elewację budynku od ul. Wałbrzyskiej [37], z obrotowymi oknami z plastiku [50] zamówiono we Francji [37]. Po przeciwnej stronie budynku zastosowano polską ścianę osłonową, wzorowaną nieudolnie na francuskiej. Do wykończenia fragmentów elewacji z gazobetonu oraz balkonów „polskiej ściany” zamówiono w Szwecji elementy z blachy trapezowej powlekanej [50]. Elementy wykonane w kraju na podstawie francuskiej licencji nie były dobrej jakości, gdyż oszczędzano na materiałach [54].

Mural Zdzisława Beksińskiego

Blok przy ul. Sonaty #6 ma osiem klatek schodowych i 12 kondygnacji. Mural na jego szczycie przedstawia twarz Zdzisława Beksińskiego. Ten zamieszkał tu w końcu lat 70-tych XX wieku już jako znany malarz. Po samobójstwie syna i śmierci żony odizolował się od świata. W lutym 2005 roku został zamordowany we własnym mieszkaniu przez [73] Roberta K. z Wołomina [57], syna mężczyzny, który w domu artysty pracował jako złota rączka (Beksiński otrzymał kilkanaście ciosów nożem, gdyż odmówił pożyczki). Sąd skazał winnego na 25 lat więzienia [73].

Portret Beksińskiego na szczytowej ścianie bloku jest dziełem Piotra Janowczyka i Piotra Zdanowicza. Wykonali też większy mural poświęcony życiu i śmierci artysty w przejściu, gdzie umieścili trzy czarno-białe obrazy tworzące sekwencję. Opatrzyli je tekstem: "Zdzisław nie żyje od lat malował śmierć a gdy po niego przyszła, namalował ją kto inny [73]. Murale powstały w 2007 roku, w drugą rocznicę śmierci [84].

Przedszkole Małego Kopernika

Przy ul. Batuty #7B spółdzielnia wybudowała Przedszkole Małego Kopernika [15]. Pomysł budowy przedszkola spółdzielczego (pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Warszawie, a być może i w Polsce) powstał wskutek braku miejsc w publicznych placówkach. Spółdzielnia zbudowała obiekt w miejscu starej hydroforni [23], która została rozebrana i przeniesiona do jednego z bloków. Podczas projektowania pojawił się problem z użytkowaniem wieczystym gruntu, które było przeznaczone pod budownictwo wielorodzinne [79]. 29 sierpnia 2015 roku nastąpiło uroczyste otwarcie przedszkola, czego dokonali: prezes Zarządu Spółdzielni oraz burmistrz Mokotowa [23].

W ramach prac powstał dwukondygnacyjny budynek [30]. Inwestycja objęła też plac zabaw o powierzchni 350 m2 wraz z dziesięcioma urządzeniami zabawowymi i oświetlenie terenu. Wokół nowego budynku zmodernizowano alejki [15]. Budynek przedszkola pokrył modułowy dach zielony [72]. W przedszkolu znalazły się sale dla czterech oddziałów, czyli dla około 100 dzieci, 70% z nich jest mieszkańcami osiedla [28], gdyż przedszkole działa na zasadzie przedszkola publicznego z preferencją miejsca zamieszkania [23]. W placówce jest też mała kuchnia. Łączny koszt wyniósł ok. 2 mln zł [79]. Obiekt powstał ze środków własnych spółdzielni [23]. Budowę prowadziła firma Agraplast [75].

Przedszkole Służewiaczek

Przedszkole nr 67 Służewiaczek (ul. Sonaty #6A) znajduje się w centralnej części osiedla, w budynku o kształcie litery H. Budynek ten powstał wraz z resztą osiedla w latach 70-tych XX wieku.

W przedszkolu znajdują się kolorowe sale, osobne szatnie i łazienki dla każdej grupy oraz sala gimnastyczna. Są gabinety: psychologiczny i logopedyczny. Do przedszkola należy teren zewnętrzny w formie ogrodu. Wideofon i karty elektroniczne pozwalają na wejście tylko uprawnionym osobom [20].

Przedszkole Słonecznik (Montessori)

Przedszkole Montessori Słonecznik (ul. Mozarta #4) znajduje się w budynku, który powstał między 2001 i 2004 rokiem w miejscu dawnej hydroforni osiedlowej [93]. Przedszkole, jako instytucja, działa od 2001 roku [94].

Noskowskiego 2

W lipcu 2005 roku spółdzielnia wybudowała budynek mieszkalny przy ul. Noskowskiego #2 [83]. Była to pierwsza inwestycja mieszkaniowa od momentu budowy osiedla [37]. Budowa trwała od końca 2003 roku. Jest w nim 58 lokali mieszkalnych i 58 miejsc postojowych na podziemnym parkingu [83]. Autorem projektu jest architekt M. Machalski-Lewant [64]. Nowy blok nie jest ogrodzony, a możliwość korzystania z powstałego placu zabaw nie jest ograniczona [55].

Budynek powstał w miejscu dawnego sklepu samoobsługowego [55]. Znakiem rozpoznawczym sklepu byli ubrani w brudne fartuchy magazynowi ciągający po posadzkach skrzynki z pieczywem. Półki świeciły pustkami, bywało brudno i nieuprzejmie. Na początku 1991 roku sklep przeszedł remont. Gdy został ponownie otwarty, wiele się nie zmieniło, tylko ekspedientki ubrano w kolorowe fartuchy [43]. Po budowie bloku funkcja handlowa została zachowana w postaci sklepu spożywczego na parterze budynku [55].

Elsnera 34

W miejscu dawnego pawilonu handlowego MarcPol [81] przy skrzyżowaniu ul. Elsnera i ul. Nowoursynowskiej (ul. Elsnera #9, też ul. Elsnera #34 lub #32) powstał w sierpniu 2012 roku [32] budynek, który ma 7-11 kondygnacji naziemnych. Zaplanowano w nim 69 mieszkań dwupokojowych i 44 mieszkania trzypokojowe oraz dwie kondygnacje podziemne. Budowa rozpoczęła się na przełomie 2010 i 2011 roku [62]. Mieszkania od strony południowej, położone na pierwszym piętrze, posiadają bezpośrednie zejścia na patio dostępne tylko dla tych lokali [32]. Kolorystykę elewacji wykonano w kremowej tonacji. Na wysokości pierwszej kondygnacji elewacja została wykończona naturalnym kamieniem. W budynku znalazła się winda, a przed nim plac zabaw [62]. Na powierzchni całego parteru budynku mieści się sklep Biedronka [32]. Generalnym wykonawcą był Tynkbud1 [63], a projekt powstał w pracowni architekta Wojciecha Kornatowskiego [67].

Ściany szczelinowe o głębokości 13 metrów i szerokości 0.6 metra wykonała firma Miniekt. W podłożu pod przypowierzchniowymi piaskami pokrywowymi występującymi do głębokości 3.60 metra zalegają twardoplastyczne i półzwarte gliny piaszczyste, a lokalnie pylaste. Gliny przedzielone soczewkami piasków zalegają do głębokości 15 metrów. W soczewkach występuje woda pod ciśnieniem. Jej poziom stabilizował się na głębokości 3.65-5.40 metra p.p.t. [67].

Mozarta 1

Budynek powstał w miejscu wcześniejszego parkingu.

Pod koniec 2014 roku spółdzielnia rozpoczęła budowę inwestycji „Mozarta - Dom nad Dolinką”. Powstał budynek mieszkalny (ul. Mozarta #1) z powierzchniami biurowymi i usługowymi oraz garażem podziemnym. Futurystyczna pergola, podświetlana fontanna, ławki oraz oświetlenie typu parkowego tworzą niepowtarzalny urok. Inwestycja została oddana do użytkowania w IV kwartale 2016 roku. Cały projekt składa się z 103 nowych mieszkań (32-90 m2). Budynek posiada 1-7 kondygnacji naziemnych oraz jedną kondygnację podziemną [65]. Do mieszkań prowadzą cztery klatki schodowe. W budynku są pomieszczenia na rowery, przedsionki i windy [31]. Budynek powstał w technologii żelbetowej-monolitycznej. Wykonawcą była firma Tynkbud1 [59]. Wykonawcą ścian szczelinowych było Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjnych Miniekt [61].

W inwestycji powstał również pierwszy na osiedlu parking wielopoziomowy, z którego mogą korzystać pozostali mieszkańcy [65]. Jest w nim 575 miejsc postojowych [31] i około 100 stanowisk rowerowych [82]. Miejsca postojowe w części podziemnej są sprzedawane, zaś w części nadziemnej, w liczbie ok. 300, wynajmowane [89]. Po oddaniu inwestycji likwidacji uległy tymczasowe parkingi przy budynkach Bacha 10 i Mozarta 2, gdzie odtworzono boisko do piłki nożnej [91].

20 marca 2017 roku nastąpiło oficjalne otwarcie użytkowej części inwestycji. Wzięli w niej udział posłowie na Sejm RP: Michał Szczerba i Piotr Liroy-Marzec, władze dzielnicy, radni, dyrektorzy i przedstawiciele lokalnych placówek kulturalno-oświatowych oraz przedstawiciele firm, które realizowały inwestycje. Wydarzenie zwieńczył koncert „Nie mówię żegnaj”, w wykonaniu zespołu „The Jobers” [27]. W budynku znalazło się biuro Spółdzielni z przestronną salą konferencyjną na ponad 200 osób [27]. Działy techniczno-eksploatacyjny, księgowości oraz członkowski zlokalizowano na piętrach 1-3, a kancelarię wraz biurem podawczym na parterze [91]. W budynku znalazły swoją siedzibę również pomieszczenia Klubu Seniora, Osiedlowego Klubu Sportowego „Służew”, świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży (wraz z salą komputerową) oraz filii Biblioteki Publicznej na Mokotowie (z czytelnią na tarasach). Biblioteka jest zlokalizowana na piątym piętrze budynku (wejście klatką A od ulicy Mozarta) [27]. Uroczyste otwarcie biblioteki miało miejsce nieco później, 26 maja 2017 [16].

Sonata nad Dolinką

W czerwcu 2017 (maju 2016 [34]) roku spółdzielnia rozpoczęła inwestycję „Sonata nad Dolinką”, który powstaje przy al. Harcerzy Rzeczypospolitej w sąsiedztwie stacji metra Służew. Zakończenie prac przewidywane jest na koniec 2019 roku. Budynek wyróżnia prosta, klasyczna elewacja, której elegancji nadaje połączenie bieli, antracytu i głębokiej czerwieni oraz starannie dobrana roślinność na dachu budynku. Dopełnieniem są kameralne klatki schodowe (3-4 mieszkania na piętrze), podziemne garaże, komórki, stojaki na rowery, wózkownie i lokale usługowe m.in. planowana przychodnia [35] o powierzchni około 1000 m2 [82]. Na zachodniej elewacji zaplanowano ogólnodostępną windę zewnętrzną, którą można zjechać bezpośrednio do wejścia na stację metra Służew [35]. W kaskadowym budynku o 4-11 kondygnacjach [82] ma znaleźć się 135 mieszkań (29-109 m2) [35] i 220 miejsc parkingowych na dwóch kondygnacjach podziemnych. Powierzchnia handlowa ma wynosić 7 tys. m2. Projektantami są architekci z pracowni Lewant [34].

Fundamenty tworzy żelbetowa płyta fundamentowa i ściany podziemia wykonane z betonu wodoszczelnego. Ściany zewnętrzne są murowane z pustaków ceramicznych lub żelbetowe, ocieplone styropianem lub wełną mineralną, wykończone tynkiem mineralnym na siatce, boniowane, na poziomie pierwszej kondygnacji częściowo wykończone płytą TRESPA METEON (pasy na elewacji). Dach kryty papą termozgrzewalną z warstwą drenażową wykończoną żwirem i/lub ziemią z roślinnością ocieplono płytami XPS. Ściany wewnętrzne powstały z bloczków betonowych AMERBLOK, gazobetonowych lub ceramicznych. Wejście pokrywa tynk gipsowy malowany z elementami kamienia naturalnego i luster lub płyty drewnopodobnej, posadzki to kamień naturalny, gres lub płytki ceramiczne [71].

Górki Służewskie

W warszawskim budżecie partycypacyjnym na 2016 rok najwięcej głosów (3394) na terenie Mokotowa otrzymał projekt: Teren rekreacyjno-wypoczynkowy Górki Służewskie [76]. Nazwa pochodzi od pagórków w środkowej części osiedla [37]. Projekt zakładał urządzenie terenu do wypoczynku biernego i czynnego na terenie zielonym [82]. Wartość oszacowano na 613 000 zł [90]. W maju 2017 roku inwestycja została oddana do użytkowania [14]. Teren został ogrodzony. Powstał plac zabaw dla dzieci z linarium, piaskownicą i zjeżdżalnią. Zaplanowano trawiaste boisko do gry w piłkę siatkową lub badmintona. W części rekreacyjno-wypoczynkowej przewidziano siłownię plenerową [82]. Największą atrakcją jest jednak plac wodny z fontannami, cieszący się ogromną popularnością [14], gdyż jest możliwość bezpiecznego chlapania się w wodzie, która tryska bezpośrednio z podłoża [82].

Orzeł Biały

11 listopada 2008 roku z okazji 90-tej rocznicy odzyskania niepodległości zostało utworzone Miejsce Pamięci Narodowej przy ul. Sonaty 2. Na niewielkim wzniesieniu zasadzono platan klonolistny. Wybrano to drzewo, gdyż jest ono odporne na warunki miejskie. O jego sile decydują korzenie, co ma symbolizować siłę narodu. U podnóża kopca znalazł się kamień z wmurowaną tablicą pamiątkową, na której widnieje napis: „To drzewo – długowieczny platan - posadzono 11 listopada 2008 r., dla uczczenia 90. rocznicy odzyskania niepodległości przez Rzeczpospolitą Polską. Mieszkańcy Osiedla Służew nad Dolinką” [17]. Kamień został wydobyty podczas realizacji osiedlowej inwestycji [69]. Honorowy patronat nad wydarzeniem objął prezydent RP Lech Kaczyński [17]. Autorami inicjatywy byli: Zdzisław Banach, dyrekcja SP nr 46 im. Stefana Starzyńskiego i prezes spółdzielni "Służew nad Dolinką" [78].

Kilka miesięcy później wokół drzewa powstała ozdobna balustrada upamiętniająca osiem wybranych dat z historii Polski [78]. Są to: AD 1238 (rok pierwszego zapisu o Służewie), 12 X 1916 (data powstania Związku Harcerstwa Polskiego), 11 XI 1918 (data odzyskania przez Polskę niepodległości), 10 II 1920 (data zaślubin Polski z morzem), 13 VIII 1920 (I dzień Bitwy Warszawskiej), 4 II 1921 (data ustanowienia przez sejm Orderu Orła Białego najważniejszym odznaczeniem państwowym), 2 XI 1925 (data złożenia ciała w Grobie Nieznanego Żołnierza), 16 X 1978 (data wyboru Karola Wojtyły na papieża). W górnej części balustrady widnieją słowa Józefa Piłsudskiego: „Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości” [78]. Ogrodzenie zaprojektował Zdzisław Banach. Jest to ogrodzenie metalowe, kute, sześcioboczne. Wykonanie ogrodzenia zlecono Zdzisławowi Gałeckiemu, który prowadzi lokalne Muzeum Kowalstwa [69].

9 listopada 2013 roku [80], w 95-tą rocznicę niepodległości Polski dodano obok ułożoną z kawałków marmuru płaskorzeźbę Orła Białego na okrągłej czerwonej tarczy [73] według projektu artysty Bogusława Niedźwieckiego [80]. Pojawił się również kamień z tablicą o treści: Orłem, symbolem naszej Ojczyzny czcimy 95. Rocznicę odzyskania niepodległości przez Rzeczpospolitą Polską. Mieszkańcy Osiedla Służew nad Dolinką 11 XI 2013 r. [17]. Wtedy też na kutej balustradzie schodów Kamil Gałecki umieścił herb Jana Pawła II oraz daty jego beatyfikacji i kanonizacji [73].

Znak Polski Walczącej

W 2014 roku, w 70. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego stworzono wykonany z krzewów znak Polski Walczącej [92] u zbiegu ul. Bacha i ul. Batuty. W 2015 roku obok znaku odsłonięto tablicę pamiątkową o treści: Pamiętamy 1.VIII.1944 Mieszkańcy i Członkowie Spółdzielni Mieszkaniowej „Służew nad Dolinką” [17]. Odsłonięcia tablicy dokonali: Ewa Willmann, Rafał Miastowski oraz Grzegorz Jakubiec [90].

Orzeł Piastowski

13 listopada 2016 roku na terenie osiedla odsłonięto rzeźbę Orla Piastowskiego, autorstwa Bogusława Niedźwieckiego, która upamiętnia 1050-lecie Chrztu Polski [17]. Rzeźba powstała dzięki inicjatywie mieszkańców osiedla. Odsłonięcia dokonał autor w obecności władz krajowych i lokalnych (Piotr Liroy-Marzec, Marek Rocki, Bogdan Olesiński, Jan Ozimek, Ewa Łuczyńska, Remigiusz Grodecki i Maria Szreder) [25]. Orzeł ma wysokość ok. dwóch metrów i został umieszczony na wzniesieniu. U stóp rzeźby umieszczono tablicę z napisem: Bez chrztu nie byłoby Narodu Polskiego 966-2016 Członkowie i Mieszkańcy Spółdzielni Mieszkaniowej "Służew nad Dolinką" [17]. Rzeźba znajduje się pomiędzy budynkami Bacha 34A i Batuty 7D. Ufundowały ją firmy: Mabau Polska, Tynkbud1, ZRB Fac oraz ALM [25]. Pomnik wykonany został w pracowni kamieniarsko-rzeźbiarskiej Wacława Jeżyny. Dominikanin o. Krzysztof Michałowski, proboszcz parafii św. Dominika, dokonał jego poświęcenia [91].

Studnia oligoceńska

Na terenie osiedla przy ul. Batuty znajduje się zdrój wody oligoceńskiej. Został wybudowany przez spółdzielnię w 2002 roku dzięki Gminnemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Urzędu m.st. Warszawy. Studnia ma głębokość 251 metrów, a jej wydajność wynosi 15 m3/h. W ciepłych miesiącach wodę można czerpać z pięciu kranów znajdujących się na zewnątrz, gdy jest zimno, dostępnych jest osiem kranów wewnątrz pawilonu [37]. Było to dziesiąte ujęcie na Mokotowie. Budowa ujęcia kosztowała 700 tys. zł [87].

McDonalds i MokPol

Od początku istnienia osiedla w narożniku ul. Puławskiej i ul. Wałbrzyskiej działa pawilon handlowy (ul. Wałbrzyska #21). Dawniej miał pomarańczową elewację, później została przemalowana na niebiesko-żółty kolor. W piwnicy sklepu działał spółdzielczy magiel [66]. W 1990 roku sieć zmieniła nazwę z Warszawskiej Spółdzielni SPOŁEM Mokotów na Spółdzielnię Spożywców MOKPOL. W 2018 roku był to sklep nr 50 tej sieci [69].

Na niezagospodarowanym terenie na zachód od pawilonu w latach 80-tych XX wieku działał nieformalny bazar [43] z owocami i warzywami. Na rogu stały dwie przyczepy campingowe, w których można było kupić zapiekanki oraz wszystko z zachodu do jedzenia (głównie słodycze) i picia (puszki piwa, coli) [66]. Na fasadzie pawilonu handlowego znajdował się napis "Służew nad Dolinką". Obok stał kamienny blok mający około trzech metrów wysokości, opadający pod kątem 45 stopni, na który wspinały się dzieci [66] oraz duża mapa osiedla [5].

W 1994 roku kupcy otrzymali pisma, że w tym miejscu postanie nowa restauracja McDonalds (ul. Wałbrzyska #23). Mimo protestów pawilon powstał i 29 marca 1995 roku można było kupić pierwsze hamburgery [43]. Półkolista dobudówka do istniejącego pawilonu MokPolu powstała w pracowni architektonicznej JEMS [95] według projektu z lat 1995-1996. Powierzchnia obiektu wynosi ok. 1000 m2. Ze względu na dekonstruktywistyczne założenia architektoniczne ma on skomplikowaną konstrukcję stalowo-żelbetowego dachu [49]. Budynek odbiega od typowych rozwiązań tej sieci [69]. W 2003 roku obiekt przeszedł modernizację. W części jadalnej wstawiono tapicerowane kanapy, wymieniono oświetlenie. We wnętrzu zaczęły dominować odcienie brązów, beży oraz czerwień. Koszt przebudowy wyniósł ok 2 mln zł [38].

Dzieje Służewa sięgają kilkunastu tysięcy lat wstecz. Na obu brzegach skarpy przy potoku Służewieckim odnaleziono ślady osadnictwa z czasów epoki kamiennej, brązu i kultury łużyckiej [9].

Jako pierwsi na tym terenie osiedlili się Benedyktyni około 1065 roku [4]. Była to wieś Służewo, której nazwa pochodzi od słów służyć, sługa. W 1238 roku, kiedy powstała parafia [37], wieś należała do Kanoników Regularnych. W 1240 roku książę mazowiecki Konrad I wymógł na zakonnikach przekazanie mu wioski, a 27 kwietnia 1245 roku na dziedzińcu zamku w Czersku przekazał ją swemu zaufanemu rycerzowi, komesowi Gotardowi [9] herbu Radwan [37], który miał ją chronić przed najazdami Jaćwingów, Litwinów i Prusów. Gotard postawił na tym terenie strażnicę jako miejsce obrony grodu książęcego w Jazdowie. W 1240 roku nazwa wsi została na pewien czas zmieniona na Borzęcin [4]. Prowadził przez wieś lewobrzeżny szlak wzdłuż Wisły, łączący Mazowsze południowe (w tym ośrodek produkcji piwa w Warce) z północnym (stołeczne miasto Płock) [82].

Około XVI wieku nazwa przekształciła się w Służew [39]. W XVI wieku Służew zajmował 220 włók ziemi, należących do trzynastu dziedziców, oraz siedemnaście wsi i osad. Tereny zmieniały właścicieli. Potomkowie Gotarda przybierali nazwiska od nazw swych folwarków (w XVII wieku byli to Dąbrowscy, Grabowscy, Jemielińscy, Jeziorkowscy, Karscy, Kłopoccy, Ochoccy, Odolańscy, Olęccy, Rakowieccy, Rakowscy, Służewscy, Służewieccy, Szopscy, Wierzbowscy, Woliccy, Wolscy, Wyczółkowscy i wielu innych [89]). Majątki ulegały rozdrobnieniu [37]. W latach 1655-1658 na terenach Służewa stacjonowały wojska szwedzkie [4]. Po potopie szwedzkim, w 1661 roku, zostało tylko 78 domów na 70 łanach Służewa. Z czasem wsie zostały odbudowane [37].

Wkrótce ziemie przeszły na własność Lubomirskich (od 1678 roku [39]), a potem Sobieskich (pod koniec XVII wieku król Jan Sobieski dokupił i włączył Służew w dobra wilanowskie [9]). W 1724 roku Elżbieta Sieniawska nabyła Służew i sąsiadującą z nim wieś Wyczółki [4]. W 1794 roku potok Służewiecki wyznaczał linię obrony Warszawy przed wojskami rosyjskimi i pruskimi, którą dowodził Tadeusz Kościuszko [9].

W początkach Królestwa Kongresowego zaczęto budować tzw. puławski trakt rządowy (dzisiejsza ul. Puławska), zwany także Gościńcem, a droga przez Służew (ul. Dominikańska) stała się drogą lokalną [9].

Lata 1846-1864 [4] to okres napięć społecznych i proces sołtysa służewskiego A. Toczyskiego o zniesienie pańszczyzny. W 1864 roku uwłaszczono 44 gospodarstwa wsi Służew na 342 ha [9], a grunty przyłączono do gminy Wilanów [4].

Gdy zbudowano Fort VIII Służew i Fort VIIa Służewiec, powstała sieć brukowanych dróg dojazdowych ułatwiała dowóz do Warszawy warzyw uprawianych przez służewskich rolników [9] na terenach dzisiejszego osiedla „Służew nad Dolinką”.

Jesienią 1898 roku została uruchomiona kolejka z pl. Unii Lubelskiej przez Służew do Piaseczna i dalej do Góry Kalwarii wzdłuż dzisiejszej ul. Puławskiej [37].

6 stycznia 1892 roku zmarła właścicielka dóbr wilanowskich, Aleksandra z Potockich. Pałac i podlegające mu folwarki zapisała swojemu krewnemu Ksaweremu Branickiemu [47]. Od tej pory w dokumentach osobno opisuje się wieś Służew, folwark Służew oraz ogród (Gucin Gaj) [37]. W 1905 roku w Służewie mieszkało 917 osób, były 63 domy, kościół, szkoła, zajazd, trzy sklepy, a w wydzielonym Służewie Poduchownym 4 domy i 13 mieszkańców. Rozwój osady wymusił w 1900 roku założenie nowego cmentarza przy dzisiejszej ul. Wałbrzyskiej [9].

W 1921 (1916 [37]) roku folwark służewski liczył 11 domów i 151 mieszkańców, a wieś 66 gospodarstw i 520 mieszkańców, Służew Poduchowny miał cztery domy i 44 mieszkańców [4]. Tradycyjnie uprawiano tu zboże [2].

W grudniu 1925 roku rząd Stanisława Grabskiego chwalił reformę rolną. W myśl jej założeń majątki ziemskie w strefach podmiejskich nie mogły być większe niż 60 ha. Dla Branickich oznaczało to przymusową parcelację i sprzedaż ziemi. W tym samym roku Zarząd Miejski zaplanował inwestycje na Paluchu, Okęciu i Służewcu, co jeszcze bardziej utrudniło utrzymanie rolniczego charakteru ziem [47].

W 1926 roku Ksawery Branicki zmarł, a grunty odziedziczył jego syn Adam Maria Jan Branicki. Polska pogrążała się wtedy w wielkim kryzysie. Ponieważ Branicki miał coraz większe problemy z utrzymaniem majątku, podjął decyzję o obsadzeniu części folwarków na Służewie drzewami owocowymi, co miało zwiększyć zyski z zarządzanych gruntów, a także wyłączyć część dóbr z przymusowej parcelacji. W zależności od rodzaju gleb pojawiły się jabłonie, czereśnie i wiśnie. Ponieważ stolica potrzebowała terenów pod tanie budownictwo mieszkaniowe, w 1932 roku zapadła decyzja o parcelacji 275 hektarów majątku Branickich na Służewie i Służewcu [47].

Biuro Mierniczo-Parcelacyjne „DELTA” M. Cieszański, J. Rozalski i Spółka przygotowało plan miasta-ogrodu Służew. Teren został podzielony na blisko dwa tysiące działek. Osią osiedla miała stać się al. Lotników (obecnie ul. Wałbrzyska). W miejscu skrzyżowania z ul. Puławską [47] wytyczono duży Plac Służewski, który niebawem miał zostać zabudowany czteropiętrowymi kamienicami [2]. Miejsce to wyznaczało centrum osiedla [47]. Podobno wybudowano pięć kamienic, które po wojnie zostały przejęte przez KBW i MBP, a następnie wyburzono je podczas budowy osiedla [69]. Nie znajduje jednak potwierdzenia w zdjęciach lotniczych z 1945 roku, aby istniała tam zabudowa pierzejowa.

Równolegle do ul. Puławskiej wytyczono szeroką ul. Jagiełły (późniejsza ul. Rolna, obecnie przechodząca w al. Harcerzy Rzeczpospolitej), przyszłą oś Dzielnicy Południowej [2]. Niestety mimo szumnej nazwy miasta-ogrodu istniał tylko plan parcelacji, bez planu zagospodarowania i rozwoju osiedla jako całości [47]. 20 marca 1932 roku Urząd Wojewódzki Warszawski, a 6 lipca Wydział Powiatowy Sejmiku Warszawskiego zatwierdził plan parcelacji „osiedla Służew-Służewiec” [2]. Na północ od ul. Wałbrzyskiej powstała zabudowa zwana Służew-Parcele, natomiast rozparcelowane grunty na terenie obecnego osiedla Służew nad Dolinką nie doczekały się zagospodarowania przed II wojną światową.

20 września 1938 roku Służew włączono w granice Warszawy [37]. W tym samym roku do Toru Wyścigów Konnych na Służewcu została doprowadzona wzdłuż ul. Puławskiej linia tramwajowa [37].

Ponieważ sporą część tych terenów zajmowały pola uprawne [37], powszechnie szmuglowano żywność do Warszawy mimo zagrożenia karami okupanta. Istotną rolę pełniła w tym kolejka dojazdowa [37].

Podczas Powstania Warszawskiego Niemcy podpalili większość willi na parcelach, a łąki i cmentarze Służewa stały się miejscem spoczynku poległych [37].

W 1945 roku na terenie osiedla znajdowały się pojedyncze gospodarstwa od ul. Puławskiej, coraz bardziej na południe rozrastał się cmentarz, a zabudowa wiejska koncentrowała się wzdłuż ul. Tarniny w części południowo-wschodniej. Pozostałe grunty były nadal polami uprawnymi.

Na cmentarzu przy ul. Wałbrzyskiej oraz na parkingu za cmentarzem potajemnie chowano pomordowanych w więzieniu mokotowskim [2] w latach 1945-1956. Dokładne miejsca potajemnych pochówków nie są znane i być może są one rozrzucone od cmentarza przez Służew nad Dolinką aż do Wyścigów [96]. Nagie ofiary przysypywano wapnem i ziemią. Według niektórych badaczy, może tam być nawet 2500 ciał [53].

Granica miasta biegła ul. Wałbrzyską. Na południe od niej była normalna wieś [81]. 5 maja 1951 roku dokonano rozszerzenia granic Warszawy [2]. Służew znalazł się w dwóch dzielnicach, na Mokotowie i Ursynowie. [4]. Kolejne dwie dekady to w dziejach tego terenu czas wegetacji [2].

Gospodarstwa rolno-warzywnicze produkowały zdrową żywność. Na polach w latach 60-tych XX wieku rosła cebula i rabarbar zwany rumbą [37]. Naokoło były sady, a w potoku pływały ryby [81]. Na terenie osiedla rosło żyto, a nad Potokiem Służewieckim błąkały się zakochane pary [51].

Po dojściu Gierka do władzy jednym z priorytetów stało się wybudowanie jak największej liczby mieszkań. Jedną z większych spółdzielni w Warszawie była SM „Mokotów”. Uważano, że receptą na głód mieszkaniowy jest prefabrykacja elementów budowlanych [50]. W końcu lat 60-tych XX wieku [80] zespół architektów dostał od spółdzielni zlecenie na opracowanie koncepcji dużego osiedla [44] wraz z technologią umożliwiającą szybką budowę [50].

W 1973 roku na teren wjechały spychacze i koparki [81]. Osiedle wybudowano w dwóch etapach w latach 1973-1978 i 1976-1979 w systemie rama H [55]. Pierwsi mieszkańcy wprowadzili się w październiku 1974 roku do budynków przy ul. Bacha 26 oraz przy ul. Wałbrzyskiej 19 [37]. Kiedy doszło do robót w terenie, projektanci przenieśli się na plac budowy do baraku przy ul. Bacha, późniejszego biura Spółdzielni [87]. Do 1979 roku wzniesiono kompleks bloków mieszkalnych, rozmieszczonych stosunkowo luźno i nieregularnie [55]. Przez kolejnych dwadzieścia pięć lat na osiedlu nie budowano nowych budynków mieszkaniowych [37].

Część zachodnia uzyskała w 1978 roku tytuł Mistera Warszawy w konkursie na Najlepszy Obiekt Roku. Doceniono rozwiązania przestrzenne, funkcjonalność mieszkań i zachowanie wartości krajobrazowych. W opinii członków jury, projektantom udało się połączyć cechy osiedlowej architektury wielkomiejskiej z kameralnością wnętrz i dziedzińców pomiędzy poszczególnymi budynkami [37]. Projekt części wschodniej otrzymał nagrodę Sześcian Roku 1976, przyznaną przez Stołeczne Zjednoczenie Projektowania Budownictwa Komunalnego [50]. Osiedle otrzymało też kilka innych wyróżnień, m.in. Nagrodę II stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych [97], a jego autorzy nagrody finansowe od ministra. Rozwiązania opracowane podczas budowy zostały później powielone w kilku innych miejscach w Warszawie [44].

Ulicą Puławską kursował w latach 1983-1995 trolejbus linii łączącej Piaseczno z Warszawą [37].

W okresie PRL-u oferta podstawowych usług na osiedlu była niewystarczająca. Na terenie osiedla znajdował się żłobek i przedszkole, cztery samoobsługowe sklepy ogólnospożywcze rozmieszczone równomiernie i dziesięć niewielkich prywatnych sklepów. Brakowało obiektów kulturalnych i przestrzeni publicznych. Dobrze rozwinięta była sfera rekreacyjna (place zabaw i boiska), jak również dostępne były od południa tereny zielone. Osiedle zamieszkiwały w większości osoby młode (przeważnie młode małżeństwa z dziećmi) [55].

W okresie przemian ustrojowych pojawił się pomysł wydzielenia mniejszych spółdzielni w ramach Spółdzielni Mieszkaniowej Mokotów. 20 listopada 1990 roku podjęto pierwszą z uchwał dotyczących wydzielenia się Osiedla Służew nad Doliną. 28 lutego 1991 roku podjęło Uchwałę nr 7/91 w sprawie powołania SM Służew nad Doliną. Proces rejestracji sądowej trwał blisko rok. Członkami pierwszego składu Zarządu nowego osiedla byli: Mirosław Ryszard Król, Lucjan Godlewski oraz Jolanta Cendrowska. Dyskusję wzbudzała nazwa, więc w 1995 roku dokonano jej zmiany i powstało osiedle Służew nad Dolinką. Nazwa ta została zarejestrowana 4 marca 1996 roku [37].

Na początku lat 90-tych poruszyły opinię publiczną morderstwa w Dolince Służewieckiej, utrwalone w piosence Tede „Rzeźnik z Esende” [6]. Ponadto ludzie skarżyli się na ciągłe awarie, tematem dyżurnym był brak ciepłej wody na wyższych kondygnacjach. Zimne kaloryfery powodowały rozwój grzyba w mieszkaniach, ciemności na osiedlowych uliczkach sprzyjały przestępcom, mnożyły się kradzieże aut. Nieczynne były windy i zapchane zsypy, z których rozłaziło się robactwo [43].

7 kwietnia 1995 roku ruszyło metro, zatrzymując się na stacji Służew w centrum osiedla [37]. Również w 1995 roku przy skrzyżowaniu ul. Puławskiej i ul. Wałbrzyskiej został otwarty McDonalds [43]. Pojawiały się inicjatywy lokalne, jak zespoły budowy parkingów społecznych, niektórzy zakładali mini-ogródki działkowe [50]. Prywatna działalność uzupełniła dość szybko braki w ofercie usług. Większość nowych lokali powstało przy stacji metra i wzdłuż ul. Wałbrzyskiej [55].

Po 1989 roku OO. Dominikanie pomogli wydawać lokalną gazetę „Wiązania”. Wychodziły do 1991 roku. W 1994 roku pojawiła się gazeta „Herold Służewski”. Jej wydawcą została Spółdzielnia, zaś redakcją kierowali podobnie jak Wiązaniami Ewa Eysymontt i Eugeniusz Zdanowicz. W 1996 roku nazwa została zmieniona na „Herold Służewa” [37].

Jednym z kamieni milowych była budowa CH Land [43] na gruntach spółdzielni. Projektant Landu nie uszanował jednak układu urbanistycznego i głównego ciągu pieszego prowadzącego z wnętrza osiedla do stacji metra [50].

Do 2002 roku we wszystkich budynkach przeprowadzono remonty: wymiany instalacji, odnowiono klatki schodowe i elewacje, różnicując pod względem kolorystycznym wygląd poszczególnych bloków. Zachowano przy tym spójność estetyczną całego osiedla [44]. W 2002 roku na osiedlu rozpoczął się program poprawy stanu bezpieczeństwa [55], uwzględniający monitoring osiedlowy, nocne patrole ochrony i lokalny posterunek policji. We 2008 roku zamontowano kamery wewnątrz budynków, a w 2009 roku w kabinach wind [80]. Łączenie na terenie osiedla jest 280 kamer, w większości obrotowych [37].

Trzech młodych mężczyzn, jadąc do kolegi na ul. Batuty (przyrządu muzycznego) w ramach żartu zapytało taksówkarza, czy wie, że Batuta był komunistycznym działaczem. To ich zainspirowało i 8 listopada 2004 roku utworzyli w Wikipedii utworzyli fikcyjne hasło Henryk Batuta. Hasło przetrwało 15 miesięcy i stało się największą mistyfikacją polskiej Wikipedii, pisały o nim The Observer i The Independent [46].

W nocy z 21 na 22 lutego 2005 roku w mieszkaniu na ulicy Sonaty 6/314 zamordowano malarza Zdzisława Beksińskiego. Z kolei w 2013 roku w mieszkaniu przy ul. Wałbrzyskiej zamordowano malarza Ludwika Lecha Jaksztasa [57].

Pierwszą nową inwestycją mieszkaniową był budynek przy ul. Noskowskiego 2, oddany do użytkowania w 2005 roku. W kolejnych latach powstały budynki przy ul. Puławskiej 255, Puławskiej 255A, Elsnera 34 i Mozarta 1 [37].

Od 2006 roku do chwili obecnej (2018) ukazuje się magazyn Nad Dolinką, redagowany przez Janusza Połcia [37].

Swoje udziały w Landzie spółdzielnia sprzedała w 2007 roku za ponad 100 mln zł, za co przez trzy kolejne lata remontowano osiedle. Odnowiono klatki schodowe, windy, okna, wykonano termomodernizacje. Elewacje zostały odświeżone, zadbano o zieleń między blokami. Mieszkańcy otrzymali plenerowe siłownie i wyłożone sztuczną trawą boisko [43]. Wymieniono 80 dźwigów osobowych oraz zmodernizowano 26 pozostałych. Zmodernizowana i wymieniona została instalacja gazowa i sanitarna, instalacja centralnego ogrzewania. Budynki zostały wyposażone w instalację przeciwpożarową. Wymieniono zestawy hydroforowe oraz wodociągowe sieci zewnętrzne. Powstały cztery kilometry podziemnej sieci światłowodowej [37]. W 2015 roku wymieniono urządzenia na placach zabaw [89]. Rok później wymieniono 56 sztuk słupów oświetlenia i zainstalowano lampy ledowe. Słupy stalowe zostały zastąpione aluminiowymi w kolorze szarym, zabezpieczone elastomerem z wysięgnikami anodowymi. Również świetlówki na korytarzach i klatkach schodowych zastąpiono przez lampy energooszczędne z czujnikami ruchu [91].

W 2011 roku odbył się projekt aktywizujący mieszkańców o nazwie M3 [8]. Zorganizowano wtedy konkurs na balkonowy park kieszonkowy [11].

W 2012 roku został wyłożony nowy plan zagospodarowania przestrzennego Służewa, pozwalający na znaczne zagęszczenie osiedla, którego początkowo nie zatwierdzono [3]. Planowano m.in. budowę bloków i biur wzdłuż al. KEN, rozbudowę LAND-u do 11-piętrowego obiektu z tarasem na szczycie, siedmiopiętrowego budynku usługowo-parkingowego w miejscu McDonalda oraz wielopoziomowych garaży na południe od cmentarza [7]. W planach pozostają inwestycje przy skrzyżowaniu ulic Puławskiej i ul. Wałbrzyskiej (budynek w rzucie zbliżony do litery L, tworzący nieregularną bryłę o wysokości 5, 10 oraz 14 pięter, trzy podziemne kondygnacje miałby zająć garaż na 303 miejsc, a na parterze pozostaną lokale użytkowe w tym Mokpol i McDonalds, pierwsze piętro przeznaczono na biura, a w części mieszkalnej na 178 lokali dostępnych z pięciu klatek schodowych) [37].