Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (al. Ujazdowskie #1/3) ma w zależności od skrzydła cztery lub pięć kondygnacji, a całość ma rzut litery E. Tu odbywają się posiedzenia Rady Ministrów (czyli rządu), tu są przyjmowane przez Premiera delegacje krajowe i zagraniczne. Kancelaria obsługuje rząd, premiera, wicepremierów, pełnomocników rządu, komitety, komisje, rady, zespoły, ciała doradcze i opiniodawcze. Natomiast pod kancelarią regularnie odbywają się demonstracje [4]. Budynek jest częściowo przystosowany do osób niepełnosprawnych [5]. Obecnie jest tu ok. 600 pokoi i 3 kilometry korytarzy [36].

Gmach składa się z części głównej określonej jako skrzydło A i trzech prostopadłych skrzydeł bocznych B, C, D. Dach pokryty jest papą termozgrzewalną. W piwnicach znajdują się magazyny i pomieszczenia techniczne. Na korytarzach znajdują się sufity podwieszone. Skrzydła biurowe zaprojektowano w układzie trzytraktowym, w technologii tradycyjnej murowanej. Stropy wykonane są w różnych technologiach, m.in. Kleina czy prefabrykatów żelbetowych [12].

Front jest symetryczny, nie licząc dołączonego od północy budynku przy al. Ujazdowskich 5, z przejściem na poziomie I piętra. Ma wysunięte wejście główne, z niewielkim podjazdem, nad którym znajduje się świetlik, a na nim flaga narodowa. Przy obu krańcach, na osiach północnego i południowego skrzydła, znajdują się trzyosiowe ryzality podkreślone kolumnadą między drugą i trzecią kondygnacją. Za nimi znajdują się boczne wejścia do budynku. Pozostałe okna akceptują pilastry umieszczone od pierwszej kondygnacji. Wysoki parter ma okna w górnej części i nieco ciemniejszą okładzinę. Spośród skrzydeł najbardziej reprezentacyjne jest południowe. Tu również występuje kolumnada (14 kolumn), tworząca niewielki taras. Na poziomie parteru jest potrójne wejście, prowadzące po ściętych schodach. Część środkowa tego skrzydła ma podwyższoną kondygnację. Od strony wewnętrznego dziedzińca fasada jest bardziej nieregularna, a zamiast kolumn są pilastry. Skrzydła środkowe i północne są proste, środkowe jest podniesione o jedną niską kondygnację i ma ciekawe łączniki. Wzdłuż północnego między drugą i trzecią kondygnacją poprowadzono śródgzyms. Jest ono znacznie dłuższe od pozostałych i dochodzi praktycznie do ul. Szucha. Z tej strony jest tez główny wjazd na teren posesji.

W holu głównym znajdują się za szybą zachowane schody z czasów, gdy znajdowały się one na zewnątrz i prowadziły do głównego wejścia (przed wysunięciem wejścia przed front budynku) [1]. Na pierwszym piętrze w części prowadzącej do skrzydła południowego jest szereg pomieszczeń reprezentacyjnych. Od strony dziedzińca znajduje się Sala Obrazowa (obecnie im. rotmistrza Witolda Pileckiego, dawniej Sala Kominkowa [38]), miejsce oficjalnych ceremonii z udziałem zagranicznych gości premiera. To tu wygłaszane są najważniejsze oświadczenia szefa rządu [3]. Ogromny dywan może wynieść przez okno jedynie dźwig [35]. Wzdłuż niej od strony ulicy są trzy sale, kolejno Okrągłego Stołu, Zegarowa i Recepcyjna. W Sali Okrągłego Stołu przyjmowane są delegacje krajowe i zagraniczne [3]. Znajduje się w niej okrągły stół, jednak nie jest to słynny mebel z 1989 roku [35]. W Sali Zegarowej odbywają się osobiste spotkania premiera i ministrów z szefami rządów oraz ambasadorami [3]. Nazwa pochodzi od XVIII-wiecznego zegara, najstarszego zabytku w kancelarii [35], który wyznacza protokolarny czas rozmów [36]. Całość łączy przeszklony hol, obok jest również dawny gabinet Premiera [1], obecnie gabinet rezerwowy [35]. Sala Świetlikowa (od 12 września 2014 roku [37] im. Tadeusza Mazowieckiego, wcześniej tutaj spotykał się rząd [1]) to miejsce posiedzeń Komitetu Stałego Rady Ministrów [3]. Jej nazwa pochodzi od kwadratowego świetlika nad środkiem sali, nie jest on jednak przebity do dachu [36]. Jej inna nazwa to Sala Kościuszkowska, od popiersia Kościuszki stojącego w rogu [35].

W środkowym skrzydle w Sali Kolumnowej (od 13 grudnia 2015 roku im. Anny Walentynowicz [1]) organizowane są największe konferencje i uroczystości [3]. Z kolei w skrzydle południowym mieści się gabinet Prezesa Rady Ministrów [1]. To dawny gabinet rektora Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR [34]. Składa się z trzech części: biura, prywatnego pokoju wypoczynkowego oraz łącznika, w którym mieszczą się łazienka i garderoba. Wchodzi się do niego przez sekretariat, będący jednocześnie poczekalnią [35]. Całość ma 62 m2 i wysokość na ponad pięć metrów. Obecne wnętrze urządzono za czasów premier Hanny Suchockiej i podobno nie należy go zmieniać. W gabinecie rozłożysta paprotka na kamiennym cokole podobno zastąpiła popiersie Lenina. Na ścianach dominują dzieła malarzy XIX-wiecznych: Rapackiego, Chełmońskiego czy Ziomka, wypożyczone z Muzeum Narodowego. Naprzeciwko biurka, pod obrazem Chełmońskiego z czaplą wzbijającą się do lotu, jest barek. Pierwszym premierem, który zamówił tu komputer, był Waldemar Pawlak. Usunął go Józef Oleksy, natomiast maszyna wróciła za Cimoszewicza, po czym znów została wyniesiona. Jest też telefon z gorącą linią do prezydenta [34]. Dalej w tym skrzydle, w Sali im. A. Frycza-Modrzewskiego, obraduje rząd [1]. Przed salą eksponowany jest faksymil (kopia) Modrzejewskiego: O poprawie Rzeczpospolitej [37]. Znajdują się w niej czerwone gobeliny, przeniesione z Sali Świetlikowej po pożarze w 2010 roku. Sąsiaduje z nią Sala Konferencyjna [36].

We wnętrzach znajdują się meble Jana Bogusławskiego (zaprojektował on wnętrza w stylu zmodernizowanego historyzmu, a charakter miejsca podkreślił symboliką silnego orła godła państwowego, mądrej sowy, pracowitej wiewiórki czy zwiastującego pokój gołębia, za wystrój wnętrz otrzymał w 1950 roku Nagrodę Państwową). Zaprojektował on do ówczesnego gabinetu prezesa Rady Ministrów meble, wykonane z jasnych gatunków: brzozy, jesionu. Wyróżniają się pełnoplastycznymi rzeźbami zwierząt, autorstwa Stanisława Sikory, umieszczonymi u nasady każdej z nóg dwóch rodzajów foteli: niskich (wypoczynkowych, nasada płynnie przekształca się we wspornik podłokietnika, którym jest pełnoplastyczna rzeźba sowy siedzącej na trzech rzędach liści) i wyższych (przeznaczonych do biurka lub stolika, tylna część oparcia składa się z ukośnie skrzyżowanych deseczek, na których Stanisław Sikora wyrzeźbił stykające się piersiami gołębie, a ich przecięcie podkreślił motywem serca). Biurko wsparte jest na skrzydłach zrywających się do lotu orłów, tworzących integralną część prostych nóg o sześciokątnym przekroju. Stolik pomocniczy jest zdobiony płaskorzeźbionym motywem widzianego z góry gołębia w locie, niosącego w dziobie dwulistną gałązkę. Kompozycję wnętrza gabinetu uzupełnia boazeria na wzór jodełki. Stoliki o okrągłym blacie mają rzeźby wiewiórek u nasady nóg. Również jego meble o barwie ciemnej, najczęściej wykonane z mahoniu bądź barwionej brzozy zdobione jedynie jaśniejszą żyłką forniru lub wykonanymi z tego samego materiału drobnymi akcentami rzeźbiarskimi (np. rozetkami, gwiazdkami, kłosami), o konstrukcji krzyżakowej można znaleźć obecnie w holu [14]

Część mebli została wykonana również przez Zygmunta Szatkowskiego, z którym współpracował rzeźbiarz Czesław Woźniak, a meble wykonano w Bydgoskiej Fabryce Mebli w 1955 roku. Większość wykonano z dębu bądź brzozy. Charakterystycznym ornamentem są liście dębu. Nogi zdobią kariatydy. Spośród czterech kariatyd z biurka Układ Warszawski jest personifikowany przez postać trzymającą tarczę z przedstawionym na niej orłem. Dwie kolejne z miniaturowym statkiem oraz z karabinem i sztandarem mogą symbolizować wojska marynarki i piechoty, a postać kobiety z dzieckiem tych, którym Układ Warszawski zapewnia pokojową egzystencję. Kariatydy przy stole konferencyjnym to trzy postacie kobiet i jedna mężczyzny, zapewne rolniczka, nauczycielka, lekarka i hutnika. Z kolei na niedużych okrągłych stolikach jedna z kariatyd ma dłoń uniesioną w geście przysięgi, druga trzyma gałązkę palmową i książkę z orłem na okładce, trzecia zaś księgę i gołąbka [14].

Na fasadzie budynku głównego obok wejścia znajduje się tablica o treści "Miejsce uświęcone krwią tysięcy Polaków, którzy zginęli męczeńską śmiercią w okresie powstania warszawskiego 1.VIII-31.VIII 1944. Cześć ich pamięci". Ma wymiary 50x40 cm i jest wykonana z marmuru [27]. Odsłonięto ją w latach 70-tych XX wieku jako wolnostojącą. W obecnym kształcie istnieje od sierpnia 1996 roku [30]. Po drugiej stronie znajduje się tablica z napisem "Kancelaria prezesa Rady Ministrów".

W latach 50-tych XX wieku na trawniku przy zbiegu ul. Bagatela i al. Ujazdowskich ustawiono tablicę Tchorka, upamiętniającą ofiary egzekucji dokonywanych przez Niemców na terenie Ogródka Jordanowskiego [30]. Znajduje się na niej napis: Tu 2 i 3 sierpnia 1944 roku na terenie ogrodu Hitlerowcy rozstrzelali kilkuset ludzi [20].

Na posesji znajdują się jeszcze dwa większe budynki, przy ul. Szucha #14 i przy al. Ujazdowskich #5 oraz Ogrody Kancelarii Premiera w południowej części.

Pawilon przy al. Szucha 14 powstał wraz z resztą kompleksu, lecz został przebudowany w 1933 roku według projektu E. Norwertha z przeznaczeniem na biura Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych [29]. Budynek jest trzykondygnacyjny, symetryczny, o prostej fasadzie od strony ulicy. Zaakceptowane są dwa ryzality (w jednym znajduje się wejście). Nieco bardziej jest urozmaicony od wewnętrznego dziedzińca. Tutaj wejścia są lekko wysunięte i zwieńczone trójkątnymi dachami. Klatki schodowe mają też znacznie większe i szersze okna.

Al. Ujazdowskie 5

Budynek przy al. Ujazdowskich #5 powstał razem z budynkiem głównym [13].

W okresie międzywojennym jednopiętrowy budynek przeznaczono dla Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. W latach 1926-1935 pokoje na I piętrze zajmował Józef Piłsudski [16]. W jednym z nich mieścił się gabinet, gdzie stało duże biurko, zwykle zawalone dokumentami, a za przycisk do papierów służył pistolet browning [31]. Był w nim też obraz Ludomira Ślendzińskiego „Marszałek pod Wilnem”, pod którym umieszczono mapę plastyczną Wilna [16]. Miał tu też stolik do pasjansa. Z gabinetu było wyjście na taras, na którym Piłsudski wypoczywał i po którym spacerował, mając przed oczyma sad [32].

W sypialni, która pełniła też rolę sali konferencyjnej, stał duży, trzymetrowej długości stół [31] przy którym mogło zasiąść dziesięć osób. Nad łóżkiem wisiał obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej i zdjęcie matki Marszałka [32]. Było tu również płótno Wojciecha Kossaka przedstawiające Piłsudskiego na Kasztance [31]. Pokój był zarazem jadalnią. Przy małym stoliku Marszałek spożywał przynoszone z Belwederu obiady (dopiero w 1934 roku na miejscu zatrudniono kucharza) [32]. W oknach były nieprzepuszczające światła rolety [31].

W 1933 roku dokonano generalnego remontu. Meble wymieniono na nowsze, przebudowano łazienkę. Gdy Marszałek był chory, ulgę przynosił mu aparat skonstruowany według pomysłu prof. Ignacego Mościckiego, wytwarzający tzw. górskie powietrze [31]. Na parterze mieszkał jego osobisty lekarz i nieformalny adiutant, dr Marcin Woyczyński [16].

Po śmierci Piłsudskiego w maju 1935 roku [2] urzędował tu marszałek Rydz-Śmigły [8], wygłaszając w 1938 roku z balkonu słynne przemówienia [13].

Budynek przetrwał wojnę, nie ulegając zniszczeniu podczas Powstania Warszawskiego. Po wojnie przez lata mieścił się w nim Urząd do Spraw Wyznań [32]. W okresie PRL-u urzędował tu marszałek Konstanty Rokossowski [16], a w latach 70-tych XX wieku gabinet premiera Piotra Jaroszewicza. Tu jako premier urzędował Wojciech Jaruzelski [32].

Po 1989 roku budynek mieścił Biuro Bezpieczeństwa Narodowego [32] i Centrum Informacyjne Rządu [16]. W listopadzie 2005 roku ukończono remont budynku według projektu Wojskowego Biura Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych [33]. Obecnie należy do Kancelarii Premiera [32].

W połowie XIX wieku plac nie był jeszcze zagospodarowany. Przy dzisiejszej południowej bramie znajdował się podłużny wąski budynek (być może stajnie), istniejący do lat 30-tych XX wieku.

Gmach został wybudowany w latach 1900-1903 w miejscu stacjonowania Litewskiego Pułku Lejbgwardii z przeznaczeniem dla rosyjskiego Korpusu Kadetów [1]. Budynek wzniesiono według projektu Dmitrija Wiktorowicza Pokotiłowa, inspektora działu budowlanego przy Głównym Zarządzie Wojskowych Zakładów Naukowych i jego następcy, Nikołaja Pietrowicza Pisariewskiego. Projekt zaadaptował Wiktor Junosza-Piotrowski [6], według niektórych prace budowlane obyły prowadzone pod nadzorem Henryka Juliana Gaya. Gmach został wybudowany w stylu neoklasycznym [1]. Latem 1901 roku w czasie wakacji odbyło się wmurowanie kamienia węgielnego pod nowy gmach. Akt umieszczony w szklanym naczyniu i metalowej obudowie wmurowano w fundament, a obecni oficjele wrzucili również monety o różnym nominale [12]. Po ukończeniu budowy cały kompleks miał kształt litery C [3].

W listopadzie 1902 roku wyświęcono znajdującą się w budynku domową cerkiew Opieki Matki Bożej [1]. Mieściła się ona nad wejściem głównym [9]. Ozdobą cerkwi był suworowski ikonostas, przywieziony z Petersburga. Nad głównym wejściem górowała kopuła z krzyżem umieszczonym na latarni na dachu [19]. Dziś jedyną pozostałością po niej jest niewidoczny z zewnątrz świetlik [9].

Przed wejściem do budynku korpusu stały dwa działa z 1812 roku. Na prawo od wejścia znajdowało się muzeum. Z hallu szerokie marmurowe schody prowadziły na piętro do cerkwi. Piętro wyżej przed pomieszczeniami ustawiono pomnik Suworowa. W Białej Sali (Audytorium) wisiał ogromny na całą ścianę portret cara Mikołaja II, a naprzeciw stało popiersie Suworowa podarowane przez Wielkiego Księcia Konstantina Konstantinowicza. Autorem popiersia wykonanego w 1801 roku był francuski rzeźbiarz Louis-Marie Guichard. W stołówce stały solidne dębowe stoły i ławy. W sypialni każdego oddziału mieściło się 100 łóżek i 100 szafek. Łóżka były nakryte jednakowymi kocami z czerwonym pasem, będącym kolorem korpusu. Obok sypialni kadetów znajdował się pokój oficera dyżurnego [12].

Warszawski Korpus Kadetów został powołany do życia w roku 1899 przez cara Mikołaja II. Na początku został ulokowany w Cytadeli, w byłych koszarach Keksholmskiego pułku lejb-gwardii. Liczebność korpusu ustalono na 400 kadetów podzielonych na 4 oddziały. Przy korpusie powołano schronisko dla nieletnich, którzy nosili mundury bez metalowych guzików i pasa z klamrą. Na czapce zamiast kokardy widniał znaczek SUW. W 1900 roku korpus otrzymał imię Suworowa. W korpusie dużą wagę przywiązywano do gimnastyki, przeprowadzano też regularne zajęcia z jazdy konnej [12]. W 1903 roku Korpus Kadetów miał 7 klas na 500 uczniów [3]. Na początku I wojny światowej Suworowski Korpus Kadetów został przeniesiony do Moskwy [12].

W 1914 roku został przebudowany przez Stefana Szyllera w stylu w stylu neorenesansowym, a magistrat Warszawy urządził w głównym gmachu centralny Lazaret Miejski dla 1500 osób. Posiadał on dziewięć oddziałów chirurgicznych i dwa wewnętrzne przeznaczone dla chorych i rannych żołnierzy, a także 50-łóżkowy oddział dla oficerów. W kolejnych latach lazaret został później powiększony do 1750, a następnie do 1950 łóżek [1].

Gdy miasto zostało zajęte przez Niemców, kompleks budynków przekształcono w forteczny szpital wojskowy Festungslazarett N.1, który działał do listopada 1918 roku. Po pertraktacjach z Radą Żołnierską szpitala, podjętych przez oficerów polskiej Szkoły Podchorążych Piechoty z Ostrowi Mazowieckiej, obiekt przejęto 20 listopada 1918 roku bez walki w zamian za ułatwienie ewakuacji chorych i rannych żołnierzy niemieckich do ojczyzny [1], a budynek został zajęty przez Szkołę Podchorążych Piechoty.

Prawdopodobnie w 1921 w przedsionku szkoły ustawiono popiersie Napoleona I, będące częścią pomnika odsłoniętego w maju 1921 na pl. Napoleona [15].

Podczas przewrotu majowego w 1926 roku, batalion Szkoły Podchorążych Piechoty opowiedział się po stronie rządu. Po przewrocie, we wrześniu 1926 roku, szkołę przeniesiono do poprzedniej siedziby w Ostrowi Mazowieckiej [1], co było karą za poparcie udzielone prezydentowi Wojciechowskiemu [6]. Rozpoczęto remont obiektu, podczas którego dobudowano środkowe skrzydło. Budynek uzyskał obecny kształt litery E [1].

W 1928 roku przeniesiono tu siedzibę Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (GISZ), na czele którego stanął marszałek Józef Piłsudski. Skrzydło południowe zajęły zbiory Centralnej Biblioteki Wojskowej oraz zasoby Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Eksponaty miały być przechowywane do momentu budowy nowego gmachu Muzeum Narodowego [1].

Ogród Jordanowski nr I

Pod koniec XIX wieku pojawiła się idea ogrodów do wypoczynku i zabawy dla dzieci, zapoczątkowana przez lekarza Henryka Jordana (od jego nazwiska ogrody nosiły nazwę jordanowskich). W Warszawie równolegle powstawały od 1889 roku ogrody finansowane z funduszu Wilhelma Ellisa Raua [22].

W 1928 roku Tadeusz Nowakowski został organizatorem i kierownikiem Biura Projektów Badań Technicznych przy Państwowym Instytucie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego [23] i udostępnił wiosną 1929 roku pierwszy w Warszawie ogród jordanowski przy ulicy Bagatela 2 [24]. To pierwszy w Warszawie ogródek jordanowski. Miał on służyć dzieciom do lat 15 i został otwarty pod protektoratem żony i córek marszałka Piłsudskiego (pojawiają się też nazwiska płk. Kilińskiego i płk. Ulricha [25]) [26]. W ogrodzie znajdowały się pokryte murawą boiska, osobno dla dziewcząt i chłopców w trzech przedziałach wiekowych. Była sztuczna plaża z piaskiem i basen z wodą do brodzenia. Wzniesiono przyrządy gimnastyczne, zjeżdżalnie i bieżnię oraz postawiono szopę z kolumnadą jako schronienie od deszczu, szatnie, umywalnie i natryski. Kierowniczką została p. Śliwowska [25]. Przy ogrodzie powstało Towarzystwo Przyjaciół I Ogrodu Jordanowskiego, które w 1932 roku uległo przekształceniu na Warszawskie Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich [24].

W ogrodzie znalazł się kamień pamiątkowy poświęcony J. Piłsudskiemu. Został odsłonięty 2 października 1937 roku w trakcie uroczystości nadania ogrodowi jordanowskiemu im. Józefa Piłsudskiego [28].

Ogród istniał do II wojny światowej.

13 września 1939 roku [17] gmach został zbombardowany. Spłonęły wówczas cenne zbiory biblioteczne [1]. Działania wojenne zniszczyły wówczas gmach w 65%. Zachowała się parterowa część frontu (zewnętrzne ściany) i jednopiętrowe skrzydło północne, gdzie niebawem zlokalizowano koszary SS [3].

W czasie Powstania Warszawskiego zrujnowane skrzydło południowe, wraz z przyległym ogrodem jordanowskim, stało się miejscem egzekucji tysięcy mieszkańców Warszawy, których zwłoki palono w kotłowni budynku [1], m.in. więźniów pobliskiej głównej siedziby Gestapo [2]. Podobno już 1 sierpnia w godzinach wieczornych w ruinach GISZ miało zostać zamordowanych blisko 980 osób. Ofiary zazwyczaj prowadzono na miejsce kaźni w grupach liczących od 30 do 100 osób. W ogródku polecano im rozebrać się do naga i kłaść się w kilku rzędach na ziemi na ciałach ludzi, których zabito wcześniej. Następnie leżących rozstrzeliwano, zazwyczaj strzałem w tył głowy, czasem także pod ścianą gmachu GISZ. Zwłoki zamordowanych układano w stosy i palono na terenie ogródka. Świadkowie zeznawali, że stosy sięgały połowy piętra gmachu. Mordowani byli przede wszystkim mężczyźni i chłopcy zdolni do noszenia broni, wypędzeni z rejonu al. Ujazdowskie, ul. Klonowa, ul. Chocimska, ul. Bagatela, pl. Unii Lubelskiej, ul. Marszałkowska [30].

Gdy Niemcy zorientowali się, że egzekucje są widoczne z ulicy, od 4 sierpnia przeniesiono je do południowego skrzydła gmachu. Niemcy zabili deskami większość parterowych okien. Pozostawiono jedno okno, które pełniło funkcję wejścia. W kotłowni gmachu Niemcy zainstalowali prowizoryczne krematorium. W skład plutonu egzekucyjnego wchodziło zazwyczaj dwóch esesmanów. Do palenia zwłok Niemcy wykorzystywali więźniów wychowawczego obozu pracy policji bezpieczeństwa, których co osiem dni rozstrzeliwano [30].

5 sierpnia SS-Obergruppenführer Erich von dem Bach-Zelewski doprowadził do uchylenia rozkazu Hitlera przewidującego wymordowanie całej ludności Warszawy. Od tego momentu liczba egzekucji w ruinach GISZ wyraźnie zmalała. Rozstrzeliwano dziennie jedną czy dwie kilkudziesięcioosobowe grupy z Siekierek, Sielc, Górnego Mokotowa i Powiśla Czerniakowskiego. Nasilenie egzekucji nastąpiło w połowie września 1944 w trakcie walk prowadzonych na Sielcach i Górnym Czerniakowie, a później liczba egzekucji zmalała, aby na przełomie września i października ustać zupełnie [30].

Odnalezione w piwnicach GISZ prochy ludzkie ważyły 5578 kilogramów. Zostały one umieszczone w 76 trumnach i pogrzebane na Cmentarzu Powstańców Warszawy. Udało się ustalić nazwiska zaledwie 38 osób zamordowanych w trakcie egzekucji [30]. Podczas jednej z masowych egzekucji 5 sierpnia 1944 roku zginął tu zapewne Stefan Ossowiecki, słynny inżynier zajmujący się zjawiskami paranormalnymi i jasnowidz [10]. Dokładna liczba ofiar jest nieznana, a szacunki wahają się od pięciu do dziesięciu tysięcy ofiar [6].

W styczniu 1945 roku zachowaną część budynku objęły w posiadanie władze Wojska Polskiego. Z końcem 1946 roku zapadła decyzja o przekazaniu całego kompleksu Radzie Państwa [3]. Gmach odbudowano i rozbudowano w latach 1948-1949. Nad częścią centralną nadbudowano Salę Kolumnową, mieszczącą 1000 osób, od frontu dobudowano trzecie piętro, a główne wejście z kolumnami wysunięto przed front budynku [1] o dwa metry [3]. Nowy portyk główny powstał według projektu Franciszka Krzywdy-Polkowskiego [15]. Hol główny, klatka schodowa prowadząca na I piętro oraz niektóre sale zyskały charakter reprezentacyjny [1]. Budynek posiadał w sumie 384 pomieszczenia biurowe i reprezentacyjne [3], w tym dwie sale zebrań na 200 i 800 osób [14]. Rada Państwa wprowadziła się w 1952 roku [34]. Odbudowę prowadzono według projektu Zygmunta Odyńca-Dobrowolskiego [15]. Wnętrza zaprojektował Jan Bogusławski, rzeźby Stanisław Sikora, a detale z kutego żelaza i brązu są autorstwa Henryka Grunwalda [1].

W latach 1953-1996 w gmachu mieścił się Urząd Rady Ministrów, który przeniósł się tam z obecnego Pałacu Prezydenckiego. Jednocześnie w okresie od 1959 do 1989 roku skrzydło południowe zajmowała Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, działająca przy Komitecie Centralnym PZPR. Szkoła, w 1984 roku przemianowana na Akademię Nauk Społecznych, była miejscem kształcenia kadr partyjnych. Gdy w wyniku zmian ustrojowych partia przestała istnieć, pomieszczenia uczelni zajęły Biblioteka Główna URM (III piętro), Biuro Prasowe Rządu (obecnie Centrum Informacyjne Rządu – II piętro) oraz sekretariaty i gabinet Prezesa Rady Ministrów (I piętro) [1].

15 września 1995 roku gmach główny oraz sąsiednie budynki wpisano do rejestru zabytków jako przykład architektury reprezentacyjnej miasta Warszawy pod numerem 1597-A [1]. Kompleks ten tworzą: główny budynek przy al. Ujazdowskich 1/3, budynki przy al. Ujazdowskich 5, 7 i 9 (dwa ostatnie zostały opisane osobno), budynek przy ul. Szucha 14 oraz ogród od południa [7].

Od stycznia 1997 roku w gmachu głównym mieści się Kancelaria Prezesa Rady Ministrów [1], która zastąpiła Urząd Rady Ministrów.

W 2016 roku pojawiła się inicjatywa, aby w napisie nad głównym wejściem „Honor i Ojczyzna”, dopisać słowo "Bóg". Tablica w tym brzmieniu została wmurowana w latach 20-tych XX wieku, kiedy hasło „Honor i Ojczyzna” było oficjalną dewizą Wojska Polskiego [11]. Pomysł nie został jednak zrealizowany.