Warsaw Spire to kompleks budynków biurowych zlokalizowany przy placu Europejskim #1, #2 i #6. Znajduje się w kwartale ulic: Łuckiej, Wroniej, Grzybowskiej i Towarowej. Tworzą go trzy budynki: 180-metrowy (48 pięter [4]) wieżowiec (z iglicami mierzy 220-metrów) oraz dwa budynki boczne o wysokości 55 metrów (15 pięter [4]) [2]. Całkowita powierzchnia inwestycji to 104 300 m2 [3]. Warsaw Spire jest największym i najwyższym obiektem biurowym w Warszawie [2], to też pierwszy od pięciu lat budowany w Warszawie [14].

Firmy Ghelamco Poland oraz Pekabud są jego generalnymi wykonawcami [3]. Projekt kompleksu został stworzony przez belgijską pracownię architektoniczną Jaspers & Eyers Partners, we współpracy z Polsko-Belgijską Pracownią Architektury – Projekt [2]. Recepcję w budynku wieżowym, Art Walk oraz pawilon restauracyjny zaprojektował architekt Mac Stopa. Kompleksem zarządza jest JLL [6].

Kompleks został zaprojektowany w stylu neomodernistycznym [3]. Drapacz chmur ma podwójną szklaną fasadę, której tafle wznoszą się również ponad ostatnim piętrem [3]. Przypomina smukłą szklankę, szerszą przy denku i górnej krawędzi, a węższą w połowie wysokości. Piętro w "talii" ma ok. 1.3 tys. m2 powierzchni, na samym dole ok. 1.5 tys. m2, a najszersze 44-te piętro 1.8 tys. m2 [5]. Pod obiektem znajduje się parking podziemny na 1200 aut [3]. Pierwszy raz w Polsce zastosowano w budynku system wind double deck, czyli wind dwupokładowych, umieszczonych jedna nad drugą [12], dostarczonych przez Schindler Polska [3].

Na dachu zamontowane są dwie iglice, każda z nich mierzy 40 metrów i waży 25 ton. Iglice mają średnicę 1.8 metra [1]. W całości zbudowane są ze stali konstrukcyjnej i pełnią funkcję architektoniczną, dodając biurowcowi strzelistości [5]. Każdy maszt został podzielony na 12 segmentów. Montaż w 2016 roku był skomplikowaną operacją logistyczną, wymagającą użycia helikoptera Mi-8 [1].

Przed kompleksem powstał Plac Europejski, przestronny, otwarty dla mieszkańców miasta teren, z elementami małej architektury i terenami zielonymi. Na parterach budynków znajdują się lokale użytkowe [2]. Już po rozpoczęciu budowy Już po rozpoczęciu budowy siedzibę wydawnictwa Bellona [2]. Na terenie działki od ul. Wroniej powstaje biurowiec Wronia 31, a w miejscu dawnych magazynów rewitalizuje się obiekt dla Stixx Bar & Grill [3].

Plac Europejski

Pomiędzy budynkami powstała unikalna przestrzeń publiczna, która otrzymała w 2014 roku nazwę Placu Europejskiego [16]. Na placu zaplanowano 140 drzew, w tym 60 metasekwoi, 11 cypryśników błotnych oraz 69 glediczji [10]. Poza drzewami rosną także żywopłoty z buku zwyczajnego oraz liczne krzewy [1]. Wybudowano również jeziorko, kaskadowe strumienie i różnego typu fontanny [10], efektownie podświetlane nocą [5]. Za projekt odpowiada belgijska pracownia architektury krajobrazu Wirtz International Landscape Architects [10]. Plac tworzy reprezentacyjną przestrzeń pomiędzy nowopowstającymi wieżowcami w tym kwartale (Warsaw Spire, Wronia 31, Skyliner oraz kolejne inwestycje firm Ghelamco i Karimpol) [60].

Według inwestora jest to pierwszy tej skali ogólnodostępny plac miejski w powojennej historii stolicy [6]. Plac jest całkowicie wyłączony z ruchu kołowego. W tło wkomponowane są elementy małej architektury - meble miejskie, ogródki letnie i stacje rowerowe. Plac otoczony jest restauracjami, kawiarniami oraz miejscem dla kultury i sztuki [10]. Chodnik jest wyłożony granitowymi płytkami z Portugalii, takimi, jakie otaczają piramidę na dziedzińcu Luwru. Ważnym elementem jest otwarty amfiteatr, zaplanowany tak, by mógł obsługiwać wydarzenia kulturalne, imprezy i koncerty. Nieopodal powstaje też zupełnie nowy pawilon restauracyjny o obłym kształcie bryły [7]. Powstało tu także miejsce ekspozycji sztuki Art Walk [6], czyli pasaż wystawienniczy o długości 57 metrów długości, który składa się z 20 segmentów. W pasażu będą odbywały się czasowe wystawy sztuki. Autorem konstrukcji dostosowanej do całorocznego eksponowania obrazów, rzeźb i instalacji artystycznych jest Przemysław Mac Stopa z pracowni Massive Design [1].

Nazwa Placu Europejskiego wzięła się od pierwszego najemcy, którym jest agenda unijna Frontex, odpowiadająca za bezpieczeństwo granic Unii Europejskiej [7].

Wronia 31

Biurowiec Wronia #31 powstaje obok kompleksu Warsaw Spire, na rogu ulic Łuckiej i Wroniej. Prace budowlane trwają od 2015 roku i planowane są do 2017 roku [46]. W 2016 roku trwa budowa kondygnacji podziemnych [49]. Piętnastokondygnacyjny biurowiec (53 metry [45]) według planów dysponuje powierzchnią na poziomie 16 tys. m2. Na siódmym piętrze znajdzie się taras widokowy. Deweloper zaplanował również parking podziemny na 195 stanowisk dla samochodów i 54 miejsca dla rowerów oraz dwie szatnie wyposażone w prysznice. Za projekt architektoniczny odpowiada Jaspers & Eyers Partners, a inwestorem jest Ghelamco [46]. Obiekt powstaje w kameralnej skali, z elewacją wykończoną takimi materiałami jak kamień i szkło [49]. Od strony skrzyżowania ul. Łuckiej z ul. Wronią fasada tworzy lekko zaokrągloną pierzeję [60].

Wronia 33

Budynek przy ul. Wroniej #33 jest budynkiem mieszkalnym z dwoma klatkami schodowymi, podpiwniczony, pięciokondygnacyjny. Powierzchnia zabudowy wynosi 370 m2. Konstrukcję stanowią ściany murowane. W budynku występuje kilka rodzajów stropów. Nad podziemiem wykonano strop ceramiczny Acermana. Sklepienia opierają się na ścianach nośnych, w nielicznych wypadkach na belkach żelbetonowych [62]. Budynek jest z 1933 roku, po generalnym remoncie (w 2008 roku [44]) dachu, sieci kanalizacyjnej, hydrauliki, elewacji. Mieszka tam 40 rodzin [67]. Budynek został ocieplony styropianem [72].

Stixx Bar & Grill

Dawny budynek magazynowy przy ul. Wroniej #35/37 otrzyma drugie życie. Po rewitalizacji będzie mieścił restaurację Stixx Bar&Grill [10], który zajmie 1500 m2. Główna część restauracyjna na dwóch poziomach obejmie otwartą kuchnię z grillem o długości 8 metrów, wolnostojący bar, wygodną salę jadalną, strefę lounge oraz dużą ścianę chłodzącą na wino. W miesiącach letnich goście restauracji będą mogli korzystać ze strefy patio (400 m2) [1].

Grzybowska 67/69

Kamienica.

Grzybowska 71

Kamienica przy ulicy Grzybowskiej #71 to najstarsza kamienica na tej ulicy, zbudowana dla Antoniego i Leokadii Gawłowiczów. Kamienica mieściła w sobie w okresie międzywojennym Browar Polonia [72][37]. Jest jedyną ocalałą kamienicą na ulicy sprzed I wojny światowej [34]. Kamienica została wybudowana w latach 1907-1910. Na ścianie frontowej znajduje się piękny, nietypowy medalion z wizerunkiem Jezusa [81] Chrystusa z Sercem Gorejącym [55]. Właścicielką w 1930 roku była Leokadia Szaniawska [37]. Posesja była głęboka na jakieś 95 metrów, na zapleczu budynku mieszkalnego znajdowały się dalsze zabudowania [34].

Działały tu w dwudziestoleciu międzywojennym: mydlarnia Marceli Araszkiewicz (1930-1942), fabryka wód mineralnych Wincentego Mościckiego (1935-1942), warsztaty wyrobów metalowych i odlewna metali Opitz Franc oraz fabryka musztardy, wytwórnia soków i zapraw do wódek Wacława Kaczorowskiego (1930-1942) [34]. Nadal istnieje zakład tapicerski Ignacego Raka, jednak pomniejszony z 70 m2 do 20 m2. W 1979 roku wykonano w nim tron dla Jana Pawła II [71].

Kamienica nie była remontowana od wojny. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku zbijano tynki i obcinano oryginalne żeliwne balkony. Do 2010 roku, kiedy usunięto ostatnie dwa balkony na pierwszym piętrze od frontu (pozostawione po znajomości), po balkonach sterczały szyny. Nie wzmocniono zachodniej ściany szczytowej, do której przed wojną przylegała inna kamienica, dlatego ściana powoli się osuwa [73]. Stoi wolno tu oszklona kapliczka z figurą Matki Boskiej [55], w kształcie chińskiej pagody [75].

Grzybowska 73

Na budynku przy ul. Grzybowskiej #73 znajduje się mural z okresu PRL-u „Unitra. Zobacz więcej”. Grafika przedstawia telewizor, na którego ekranie wokół atomu wirują elektrony. Całość dopełnia niemal niewidoczne drugie hasło: „usłysz więcej” [82]. Tego typu malunki stosowano w latach 70-tych, aby zakryć odsłonięte boczne ściany budynków [43].

Kamienica powstała w 1935-1936, według projektu Szymona Syrkusa dla zakładów graficznych J. Hurwicz i syn [35]. Była to jedna z kilku kamienic-plomb na ulicy, wśród czynszówek oraz zakładów przemysłowych. Dom o bardzo prostej kompozycji płaszczyzn wyróżniał się spośród eklektycznych budynków w sąsiedztwie [42]. Zaprojektowana w stylu konstruktywizmu (modernizmu [20]). Klatka schodowa ma posadzkę lastrykową, przed wejściem na nią jest oryginalna poręcz z rurki, a na ścianach znajdują się lamperie [35]. Kamienica miała windę ze stylowymi drzwiami. Winda działała do powstania, po wojnie już jej nie naprawiono. W 1945 roku w ścianie szczytowej kamienicy była spora dziura od pocisku. Po wojnie z okien był widok na plac postojowy mleczarek, a dalej na cyrk, który stał sporą część roku. Z drugiej strony domu znajdowała się drukarnia Bellona. Wraz z kamienicą były to trzy największe gmachy w okolicy, górujące nad resztą zabudowy składającą się z hal fabrycznych, baraków, warsztacików, skupów złomu [20].

Dom Wydawniczy Bellona

Pięciokondygnacyjny [24] budynek Domu Prasy Wojskowej (ul. Grzybowska #77) [55], znajdujący się u zbiegu ulic Towarowej i Grzybowskiej, obecnie ma adres Plac Europejski 3 [17]. Został wybudowany dla Wojskowych Zakładów Graficznych w latach 1949-1958 [17], według projektu Kazimierza Marczewskiego, Stefana Putowskiego i Zygmunta Skibniewskiego [55]. Kolejno mieściły się tam Dom Prasy Wojskowej, potem Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, aż wreszcie Dom Wydawniczy Bellona [19]. Po 1989 roku budynek służył jako biurowiec [25]. Po 2006 roku teren drukarni został wykupiony przez Ghelamco [19].

Dom Prasy Wojskowej składał się z biurowca, drukarni i magazynów, zajmując niemal cały kwartał pomiędzy Grzybowską, Towarową, Łucką i Wronią. Ustawienie budynku względem ulicy Towarowej nie pokrywa się z przebiegiem ulicy, gdyż planowano poprowadzenie w tym miejscu linii kolejowej, łączącą Warszawę Gdańską z Warszawą Zachodnią [43].

Gmach jest częściowo wpisany do rejestru zabytków (elewacja północna, południowa i zachodnia oraz hol parteru, wraz z główną klatką schodową), czyli fragmenty, które zachowane są w oryginalnym stanie [17]. Świadczą o nowoczesnym i eleganckim charakterze biurowca, łączącego elementy architektury współczesnej oraz nurt realizmu socjalistycznego o uproszczonej i powściągliwej formie. Przyziemiu nadano lekkości poprzez zastosowanie dużych przeszkleń i wąskich filarów, natomiast wyższym piętrom nadano charakter historyzujący, na który składają się zmodyfikowane portfenetry, gzymsy i płyciny oraz ściany obłożone cegłą. Analogiczne łączenie odmiennych stylistyk wprowadzono także we wnętrzu. Nowoczesna konstrukcja przeszklonej klatki schodowej kontrastuje z dekoracyjnym opracowaniem filarów, poręczy i posadzek [19]. Monumentalna architektura przemysłowa była inspirowana klasycyzmem i strukturalizmem, co widać po okładzinie z cegły w obramieniach cementowych [26].

Pomieszczenia dla cyklu produkcyjnego umieszczone zostały na jednym poziomie ze względów komunikacyjnych. Do prefabrykacji wykorzystano formy stalowe z budowy sąsiedniego Domu Słowa Polskiego. Wybrano materiały podobne jak do kina Moskwa. Gmach otrzymał nagrodę Komitetu Urbanistyki i Architektury II stopnia w 1956 roku w dziale przemysłu [27].

Zakład był przestronny, klimatyzowany z doskonałym oświetleniem, nowymi regałami kasztami i szerokimi alejami specjalizacyjnymi na zecerni. Pierwszą maszynę (rotograwiurową Cerutti) sprowadzono w 1949 roku z Włoch w ramach repatriacji wojennych. Zainstalowano szesnaście linotypów N-4. Hala maszyn typograficznych wyposażona była prawie całkowicie w nowy sprzęt (11 całkowicie zautomatyzowanych maszyn z Niemiec). W introligatorni funkcjonowały nowoczesne elektryczne krajarki, trójnoże, falcerki, blokówki, niciarki, zszywarki wielogłowicowe, maszyny do zbierania i oklejania książek. Drukarnia ponadto została wyposażona była w udogodnienia socjalne dla załogi. Do 1986 roku była pierwszą i jedyną drukarnią, która produkowała płyty aluminiowe do druku offsetowego. Zakończenie produkcji wynikło z konieczności wyeliminowania trujących ścieków. W 1985 roku przeprowadzono modernizację parku maszynowego [40].

Parter budynku zajmują lokale usługowe, powyżej znajdują się pomieszczenia biurowe [24]. Wnętrza zostały przedzielone ściankami działowymi w celu stworzenia większej liczby biur [19]. Budynek oferuje 5000 m2 powierzchni biurowej. Dodatkowo dostępnych jest 50 miejsc parkingowych [18].

Firma Ghelamco, postanowiła odrestaurować budynek Bellony. W czteropiętrowym gmachu wymieniono wszystkie 398 okien oraz dokonano renowacji elewacji. Zostały odświeżone posadzki i schody. Wejście główne oraz recepcję czeka generalny remont. Zaplanowano nowe, wzbogacone oświetlenie oraz odnowienie wszystkich korytarzy, holi i klatek schodowych. Planowane jest odnowienie okolicy, chodników, powierzchni parkingowej i okolicznej zieleni [17].

W 1790 roku były to pola uprawne, daleko od zabudowy. W 1808 roku pojawiała się sporadyczna zabudowa od ul. Grzybowskiej i ul. Wroniej. Przy ich skrzyżowaniu działał browar. W 1927 roku pojawiła się pierzejowa zabudowa tych ulic, wydzielona została też parcela od ul. Okopowej. W kolejnych latach zabudowa się zmieniała, przykładowo w 1862 roku zabudowany był narożnik ul. Wroniej i ul. Łuckiej oraz cała ul. Grzybowska.

Historia ulicy Grzybowskiej zaczyna się już w średniowieczu: Pierwotnie była drogą folwarku książęcego, później starościńskiego. Nazwa pochodzi od jurydyki Grzybów założonej w 1650 roku [31]. W 1770 roku uregulowano ją aż do Towarowej, jeszcze bez zabudowy w miejscu Warsaw Spire. Byłą ulicą kupiecką i rzemieślniczą [55]. W pierwszej połowie XVIII wieku był to ważny trakt wiodący do Wrocławia. W 1819 roku dominowały domostwa drewniane. Ulicę wybrukowaną kocimi łbami oświetlały gazowe latarnie, zachowane do lat sześćdziesiątych XX wieku [31].

Ulice Łucka, Wronia i Towarowa powstały ok. 1770 roku [52]. Ul. Łucka dzieliła pola jurydyki Grzybów. W 1777 roku przedłużono ją do wału. W latach 70-tych XIX wieku okoliczne ogrody rozparcelowano na działki, a w 1878 roku została poszerzona. Przed II wojną światową ulica brukowana była polnymi kamieniami, miała rynsztok i oświetlenie gazowe [52]. Na ul. Wroniej w XVIII wieku stały drewniane domki i dworki oraz pięć browarów. W okolicy Warsaw Spire prowadziła wśród ogrodów. W 1864 roku wybrukowano ją kamieniem polnym. W latach 1880-1904 zabudowano ją tanimi kamienicami i fabryczkami [53]. Ul. Towarowa powstała jako droga biegnąca wzdłuż wału, uregulowano ją w 1825 roku. W 1875 roku została drogą w miejscu wałów miejskich i fosy. Wokół ciągnęły się sady i pola. Ulicę wybrukowano kamieniem polnym, od 1930 roku jeżdżą nią tramwaje [54].

Błażej Haberbusch, Konstanty Schiele i Henryk Klawe, właściciele browaru [59], wybudowali pod koniec XIX wieku dom przy Wroniej 31 dla pracowników firmy [61]. Zorganizowano w nim ochronkę (przedszkole freblówkę) [59], szkółkę elementarną i kuchnię dla robotników. Prowadzono kasę oszczędnościowo-pożyczkową, a w specjalnie przystosowanych do tego celu pomieszczeniach dyżurował lekarz-chirurg [61].

Właścicielką kamienicy Albrechtów przy ul. Grzybowskiej 69 była Emilia Vogel, z domu Albrecht. Był to dom z ładną klatkę schodową, solidnymi szerokimi schodami, ozdobnymi kutymi balustradami, lustrem w złotych ramach. Była to tak zwana przyzwoita kamienica, zamieszkana przez osoby różnych narodowości i wyznań [65].

W dwudziestoleciu międzywojennym kwartał był zabudowany kamienicami i warsztatami: przy ul. Łuckiej o numerach 32-44, przy ul. Wroniej o numerach 29-39, przy ul. Grzybowskiej o numerach 67-79, a przy ul. Towarowej o numerach 40-52. Część zabudowy, która przetrwała do dzisiaj, została opisana w części „obiekty”.

Kamienice, które nie przetrwały to m.in. posesja przy Grzybowskiej 77/79. Było to podwórze konnej firmy transportowej. Ulica miała wtedy wygląd ulicy peryferyjnej, wybrukowana kocimi łbami, na terenie posesji były stajnie, a na podwórzu "garażowały" platformy konne do transportu węgla z bocznic kolejowych. Był tam skład węgla z kopalni Antoni w Łagiszy [87].

Większość kamienic miała charakter przemysłowy. Przy ul. Łuckiej 36 działała znana fabryka drutu, a w pewnym momencie działała fabryka doskonałych fałszywek 5-złotówek, kierowana przez byłego policjanta [48]. Z kolei przy Łuckiej 38 działał tokarski Zakład Mechaniczno-Precyzyjny Kazimierz Korczak [51][50]. Przy Grzybowskiej 73 mieścił się w 1932 roku zakład przetwórstwa rybnego Original, który zatrudniał 80 osób [77]. Po sąsiedzku, przy ul. Grzybowskiej 75, znajdowała się siedziba Browaru Okocimskiego [86]. Przy ul. Towarowej 48 do 1932 roku działały Łazowskie Zakłady Ceramiczne [85] oraz magazyn Wapna Radomskiego [88]. Wytwórnia ceramiki L. Matejak mieściła się również przy ul. Grzybowskiej 69 [94] oraz skład piwa Browaru Parowego SSÓW K. Anstadt z Łodzi [93].

Tuż po rozpoczęciu wojny m.in. na rogu ulicy Towarowej i ulicy Łuckiej umieszczono kotły z zupą i okupant nalewał tym, którzy potrzebowali [47]. Przy Wroniej 33 został niezniszczony dom (były wypalone ściany działowe, ale wszystkie kondygnacje pozostały dobre), zbudowany dwa lata przed wojną i tam zamieszkali Niemcy. Kto zajął, to sobie po prostu sam ściany robił [63].

Podczas okupacji ulicę Wronią tworzyły duże, wysokie domy, po kilka kondygnacji. Mieszkania były przeważnie jednoizbowe, o ogromnym zagęszczeniu lokatorów. Na chodnikach też był ciągły ruch. Podczas zimy 1939/1940 między Łucką, Grzybowską, Towarową, Żelazną panowała epidemia tyfusu i zarządzono kwarantannę, a mieszkańcom nie wolno było wychodzić z domu w ogóle [58].

W domu przy ul. Łuckiej 36 były trzy oficyny. To był duży dom, kamienica. Była duża brama. Oficyna były od frontu i dwie od podwórka. Cztery piętra były w każdej oficynie. Mimo, że mieszkali m.in. folksdojcze to na strychu na piątym piętrze, przechowywano dzieci żydowskie. Na jezdni ulicy Wroniej (przy Łuckiej) znajdował się właz, którym Żydzi uciekali z getta kanałami [47]. W podwórzu ul. Grzybowskiej 71 ocalał tylko budynek od ulicy. Natomiast tam były jeszcze dwa podwórza głębiej. W tym pierwszym poprzecznie stał budynek, ponieważ miał drewniane belki, to się spalił. W trzecim podwórzu były po jednej stronie stajnie, które dotykały tyłem do Grzybowskiej 69. Tam też był trzypodwórzowy budynek, który runął [66]. Po parzystej stronie ulicy Towarowej (numer 50) były drewniane budulce, które służyły Niemcom do publikowania ogłoszeń [79].

Na Wroniej było duże środowisko PPS-u, na dwa dni przed Powstaniem zmieniono tablicę z nazwą ulicy Wronia na Mieczysława Niedziałkowskiego [56][57].

Podczas wybuchu powstania ruch był ogromny [47]. Zaczęło się budowanie barykad [57]. Jedna barykada powstała w poprzek Towarowej, druga barykada ziemna była na rogu Wroniej i Grzybowskiej po stronie wschodniej. Tak, że Wronia jeszcze miała przelot [68]. Ponieważ na rogu Towarowej mieściły magazyny sypkich materiałów, ludzie po wybuchu Powstania rzucili się po cukier. Całe skrzyżowanie Towarowej i Grzybowskiej zgrzytało, tak było zasypane cukrem [66]. Przy ul. Wroniej trzydziestu czy czterdziestu chłopaków miało dwa pistolety, kilka jakichś granatów [57]. Gdy zaczęły nadjeżdżać czołgi, przyszli Powstańcy do lokatorów i powiedzieli: „Proszę państwa, proszę nam dać klucze od mieszkań”. Starsze kobiety zaczęły mówić: „Panowie jak to, to są nasze mieszkania, mamy oddać klucze? Przecież tam wszystko nasze jest!”. – „Tak, proszę państwa, ale będą Towarową przejeżdżały czołgi niemieckie od strony Alej Jerozolimskich i my będziemy rzucać z okien państwa mieszkań butelki z benzyną, to będzie nasza obrona”. Starsze kobiety na to: „Panowie, to jest wasza broń? Tylko te buteleczki z benzyną? Nic więcej?”. [79].

W ulicę Grzybowską wjechały trzy lub cztery czołgi [69], jeden w ul. Wronią. W połowie sierpnia zaczęły się palić domy na Wroniej, od Łuckiej w kierunku Prostej [57]. Najmniej ucierpiał budynek przy ul. Grzybowskiej 73, bo był zbudowany przed samą wojną i miał metalowe poręcze, klatki schodowe kamienne. Natomiast pozostały domy wypaliły się [69].

Ponieważ Ukraińcy rozstrzeliwali ludzi, m.in. przy Wroniej 35, wykorzystano do ucieczki przebite dziury do następnych posesji. Mieszkańcy poddali się i wycofali na bardziej otwarty teren, na Łucką 38. [56][57].

Tuż po wojnie, w 1948 roku, przy ul. Grzybowskiej 67 mieściła się siedziba Komunikacji Samochodowej Warszawa-Zwoleń [74]. Z kolei przy ul. Towarowej 48 działała w tym samym roku w zdewastowanych halach fabrycznych Państwowa Szkoła Umuzykalniająca I stopnia nr 1 im. Oskara Kolberga w Warszawie [80].

Prasa Wojskowa - Zakłady Graficzne w Warszawie powstały w latach 1947-1949. W 1953 roku utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe Wojskowe Zakłady Graficzne, funkcjonujące do kwietnia 2006 roku w budynku przy ul. Grzybowskiej 77 [40]. W Wojskowych Zakładach Graficznych była duża zecernia, a ponieważ czcionki były ołowiane, często na gruzowisku na podwórzu pojawiali się złomiarze [30].

W okresie PRL-u gmach drukarni wojskowej przy ul. Grzybowskiej 77 zwieńczony był czerwonym neonem z napisem WYDAWNICTWO MON, ponad którym umieszczono białe logo wydawnictwa [90]. Logo zostało zdemontowane w styczniu 2016 roku [21].

Na początku lat 90-tych XX wieku przy ul. Wroniej 35/37 czuło się klimat międzywojnia. W rozpadającej się kamienicy na parterze mieściły się zabite deskami lokale usługowe i tylko jeden z nich działał. To był samotny szewc, siedzący z nożem i tubą kleju w dłoniach. Była też brama zaopatrzeniowa redakcji Secret Service, którą przywożono papier i farby na rampę w głębi podwórka. Dalszej drogi strzegł szlaban. Sama redakcja mieściła się w jednopiętrowym murowanym budynku [64] wartowni [84]. Wcześniej stacjonowało tam wojsko chroniące Wojskowych Zakładów Graficznych, później pół piętra udostępniono redakcji, a na parterze znajdowały się biura firmy ReproGraf [84].

W budynku przy Grzybowskiej 77 w latach 1992-1994 działała Nowa Telewizja Warszawa, druga prywatna stacja telewizyjna w Warszawie [83].

Pod adresem ul. Grzybowska 77 mieści się co najmniej od 2006 roku Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie [78]. Przy ul. Grzybowskiej 67 rejestruje się wirtualne firmy [92]. Była to też siedziba Działu Łączności Tramwajów Warszawskich w Warszawie [91].

Ghelamco w 2006 roku na licytacji u syndyka kupiło dwuhektarową działkę dawnych Wojskowych Zakładów Graficznych [14]. Belgijski deweloper pokonał 13 innych firm, płacąc 85 mln zł. Na początku 2007 roku rozpoczęło się burzenie zabudowań po zakładach graficznych [28]. Deweloper pochwalił się też wtedy pierwszymi wizualizacjami kompleksu, które były zupełnie odmienne od wersji zrealizowanej [28]. Pierwszym projektem Ghelamco był kompleks Art Park, wyglądający jak kilka sklejonych szklanych kostek [91]. Następnie została zaplanowana 30-kondygnacyjna wieża Chopin Tower, wraz z 16-piętrowym apartamentowcem [92]. Do ostatecznej realizacji wybrano Warsaw Spire [91]. Pierwsze wizualizacje obecnego wyglądu pojawiły się w 2008 roku [28]. Inwestor otrzymał pozwolenie na budowę w 2010 roku [3]. Na decyzję urzędników czekał półtora roku.

Budowa Warsaw Spire rozpoczęła się w wiosną 2011 roku od wykonywania ścian szczelinowych na pięciu kondygnacjach podziemnych. Są to najgłębsze ściany szczelinowe, jakie wykonano do tej pory w budynku w Polsce (głębsze wykonano jedynie na stacji metra ONZ [13]), ich konstrukcja sięga 55 metrów poniżej poziomu terenu. Wykonawcą ścian szczelinowych była firma Soletanche Polska, natomiast wykonawcą konstrukcji żelbetowej była firma Monting [2]. Inne firmy związane z projektem to m.in. Monting (roboty konstrukcyjne), ElbudProjekt (elektryka), Imtech Polska (instalacje ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji, sanitarne oraz hydrantowe) [3]. Drążenie tak głębokich ścian szczelinowych wynika z budowy geologicznej. Na powierzchni zalęgają grunty piaszczyste, nieciągłe warstwy glin lodowcowych oraz lokalnie pyłów i gruntów organicznych takich jak: torfy, namuły i gytie, a strop utworów nieprzepuszczalnych znajduje się na głębokości 50-60 metrów [13].

W grudniu 2011 projekt zwyciężył w konkursie Eurobuild Awards 2011 [2].

Kolejnym etapem było wykonanie wykopu o kubaturze 230 tys. metrów sześciennych, który mógłby pomieścić prawie cały Zamek w Malborku. Do 2013 roku trwały prace nad realizacją kondygnacji podziemnych [28]. Kamień węgielny wmurowano jesienią 2013 roku pod budynkiem wieżowym [1]. Zbudowanie jednej kondygnacji Warsaw Spire zajmowało około tygodnia [5]. Budowa kompleksu obsługiwana była łącznie przez sześć żurawi, nawet 200 ciężarówek dziennie [6], a w szczytowych momentach na placu budowy pracowało 1.2 tys. osób [28]. Do 2013 roku prace prowadzono jedynie na poziomach poniżej gruntu [11]. Konstrukcję budynku B wykonano w całości we wrześniu 2013 roku, a po kilku kolejnych miesiącach ukończono pokrycie elewacji i prace wykończeniowe. Pierwszy najemca, agencja Frontex, wprowadził się do budynku B we wrześniu 2014 roku [28].

W 2013 roku Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził prawo do fragmentu gruntu (1.4 tys. m2[15]) pod powstającym wieżowcem spadkobiercom dawnych właścicieli, rodziny Szymańskich [11], której został odebrany na mocy dekretu Bieruta [15]. W kwietniu 2014 Rada Warszawy nadała placowi w obrębie ulic: Towarowej, Grzybowskiej, Wroniej i Łuckiej nazwę placu Europejskiego. Od nazwy placu przyjęły numerację budynki Warsaw Spire: nr 1 (wieżowiec), nr 2 (budynek boczny po stronie północnej) i nr 6 (budynek boczny po stronie południowej) [2]. Deweloper sfinansował poszerzenie ulicy Łuckiej do dwóch pasów w każdą stronę [8].

W 2014 roku kompleks otrzymał certyfikat ekologiczny BREEAM Excellent [11]. W lipcu 2014 roku doszło do pożaru na szesnastym piętrze budynku C [11]. W trakcie prowadzenia robót izolacyjnych zapaliła się paleta ze styrodurem. Pożar nie spowodował wielkich zniszczeń [2].

Drugi 15-piętrowy budynek (C) oddany został do użytku [3] w grudniu 2015 roku [28]. W kwietniu 2015 roku został ukończony żelbetowy szkielet najwyższej wieży [18]. Wtedy tę największą belgijską inwestycję realizowaną w Polsce odwiedził Król Belgii, Filip [1]. Warsaw Spire wygrał w 2015 roku konkurs EuropaProperty CEE Investment & Green Building Awards w kategorii Green building of the Future [4]. W styczniu 2016 wieżowiec osiągnął wysokość 220 metrów wraz z 40-metrowymi iglicami [2]. W ten sposób stał się najwyższym biurowcem Warszawy [5]. Oficjalne otwarcie kompleksu biurowego wraz z placem Europejskim odbyło się w maju 2016 roku [3].

Kocham Warszawę

Od grudnia 2014 roku do lipca 2015 roku, na 140 metrze budynku A, zamontowany był neon z napisem Kocham Warszawę, który powstał z inicjatywy fundacji Ghelamco Sztuka w Mieście [3]. Słowa „KOCHAM” i „WARSZAWĘ” miały ponad 3 m wysokości, a bijące w różnych kolorach serce, miało 4,5 m wysokości. Całość była wysoka na 10 metrów i długa na 25 metrów. Do rozświetlenia iluminacji użyto 9000 diod LED. Stalowa konstrukcja ważyła 3500 kg, a do wykonania liter użyto profili aluminiowych o łącznej długości 350 metrów [1].