Zakon Sióstr Szarytek na Tamce


Zakon Sióstr Szarytek na Tamce

Teren Klasztoru i przyległe ogrody to miejsce, gdzie czas się zatrzymał kilkaset lat temu. Jest ono niedostępne dla mieszkańców. Mieszkają tam siostry Szarytki. Ich nazwa pochodzi od francuskiego słowa oznaczającego miłosierdzie i nie ma nic wspólnego z kolorem habitu (który jest w dodatku niebieski). Siostry sprowadziła i wzięła pod opiekę królowa Ludwika Maria Gonzaga, aby zajmowały się wspieraniem bezdomnych i chorych, zwłaszcza podczas wielkich epidemii.

kościółkościółpomnikpomnikrejestr zabytkówrejestr zabytkówzabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Tamka
  • Rok powstania:  1659-1699
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  sakralna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Gonzaga Ludwika Maria, Paulo à Wincenty

Opis urbanistyczny:

Zakład Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo (Szarytek) znajduje się przy ulicy Tamka #35 [13]. Początkowo były to dużo większe tereny między obiema ulicami Tamki, Czerwonego Krzyża, Solec i Wisłą oraz wąski pas ciągnący się od ul. Nowego Światu między ulicami Warecką, Sienkiewicza, Sienną i Moniuszki [13].

Zakład Sióstr Szarytek tworzy zespół wielu budynków pochodzących z różnych epok. W jego skład wchodzą m.in. Kościół i Klasztor, Spichlerz, Dom Wychowanic, Kapelanka, dworki z VIII wieku oraz budynki gospodarcze. Część z nich (Dom Wychowanic, Spichlerz, Kapelanka) zostały wpisane w 1965 roku do rejestru zabytków [2]. Kompleks klasztorny zajmuje około 30% powierzchni [6], reszta to mnóstwo zieleni, liczne sady, szklarnie i pola uprawne oraz grządki z kwiatami [1]. Oryginalny bruk ułożony jest w geometryczny wzór. Do dziś zachowała się studnia oraz pochyły dziedziniec [11]. Zabytkowa jest również XIX wieczna brama wjazdowa [13].

Obiekty, pomniki, tablice:

Klasztor i Kościół pw. Św. Kazimierza

Budynek powstał jako klasztor murowany z wirydarzem (wewnętrzny dziedziniec z ogrodem kwiatowym) i kaplicą [3]. W 1842 [1] kościół odnowiono według projektu Henryka [3] (Władysława [13]) Marconiego i Franciszka Tournelle [3]. Dodano boczną nawę z figurą Jezusa Miłosiernego [13] oraz dwa dwupiętrowe skrzydła od wschodniej i południowej strony, zmieniając kaplicę w kościół [3].

Podczas II wojny światowej pierwsze zniszczenia powstały podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku. Kościół prowizorycznie odbudowano, jednak ponownie został zniszczony w 1944 roku [4]. odbudowano go w latach 1949-1956 według projektu Stanisława Marzyńskiego [1].

Bryła dwunawowej świątyni jest włączona w budynek klasztoru na planie kwadratu (z dziedzińcem pośrodku). Nad głównym wejściem znajduje się tympanon z płaskorzeźbą, a nad całością wznosi się wieżyczka z zegarem. Wnętrze jest barokowe, zdobione drewnianą sztukaterią i złotą snycerką. W niszy drewnianego ołtarza w nawie głównej znajduje się figura Najświętszej Maryi Panny. Korytarze mają sklepienia krzyżowe i szachownicowe oraz kamienne posadzki [3]. Budynki zostały wiernie odtworzone, a kościół ma dziś charakter klasycystyczny [13].

Spichlerz

Spichlerz powstał w XVIII wieku. Został otynkowany w 1966 roku [1], natomiast jest to jedyny budynek z tamtego okresu, który nie został gruntownie przebudowany.

Dom Wychowanic

Dom Wychowanic został zbudowany w 1859 roku według projektu Franciszka Tournelle’a. Został uszkodzony zarówno podczas obrony Warszawy w 1939 roku, jak i podczas Powstania Warszawskiego. Po odbudowie budynek zajęła szkoła podstawowa [1].

Kapelanka

Kapelanka powstała w 1895 roku. Podobnie jak Dom Wychowanic, została spalona w 1939 i 1944 roku, a następnie odbudowana [1].

Dom Prawd

Ze spichlerzem sąsiaduje XVIII-wieczny Dom Prawd, który od strony ulicy wygląda jak wmurowany w chodnik, jednak od strony ogrodu jest to pełnoprawny budynek. Jest to jeden z budynków gospodarczych [15].

Ogród

W klasztornym ogrodzie pochowane są Siostry Szarytki, które zmarły podczas zarazy morowej w 1706 roku. Pomagały wtedy chorym, zatem nie można było ich pogrzebać na ogólnodostępnym cmentarzu. Obecny krzyż stoi w miejscu zniszczonego, na co wskazuje data „1879” [12]. Od strony ul. Kruczkowskiego znajduje się wmurowana w ogrodzenie kapliczka z napisem: Święta Anno Módl się za nami. 1874-1974. Druga data do moment wytyczenia tego odcinka ulicy.

XVIII wiek i wcześniej:

Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia zostało założone w 1633 roku w Paryżu przez św. Wincentego a Paulo i św. Ludwikę de Marillac [10]. W Polsce określa się ich Szarytkami, ale nie ze względu na kolor habitów (te są granatowe), lecz dlatego, że francuskie słowo „charité” oznacza miłosierdzie. Celem Zgromadzenia jest pełnienie służby ludziom cierpiącym i samotnym [14].

W 1652 roku Szarytki sprowadziła do Polski Ludwika Maria Gonzaga, żona króla Jana Kazimierza. Przez kilka lat siostry mieszkały przy szpitalu Świętego Krzyża, a w 1659 roku wprowadziły się do swojej siedziby przy ul. Tamka [4]. W 1855 roku pisano: „Na początek przysłali przełożeni trzy siostry miłosierdzia pod przewodnictwem Małgorzaty Moreaux. [..] Pod koniec r. 1651 siostry miłosierdzia już się znajdowały w Warszawie, bo spieszno im było nieść pomoc chorym zapowietrzonym, których wszyscy opuszczali. [..] Byt zgromadzenia ustalił się dopiero po wojnie szwedzkiej. Królowa cel kupiła od Agnieszki Skąpskiej dziedziczki część folwarku Kałęczyńskiego nad Wisłą przy Solcu (w roku 1659); od innych zaś właścicieli dokupiła grunta nazwane Glinki [źródła podają, że dworek i tzw. dworzec „Gisowski” zakupiła od Marianny z Potockich Wesslowej, na ziemiach zwanych Glinkami, należącymi dawniej do rodziny Gizów na folwarku Kałęczyn [13]] i na wybranym placu zaczęła stawiać zabudowania drewniane. Wystawiła dla tego królowa przy kościółku odosobniony budynek, do którego zakonnice miały zbierać chorych i ubogich [..] Samo się rozumie, że musiały być na zawołanie klasztoru apteka i pracownia, w której zakonnice same wyrabiały lekarstwa. [..] Kościołowi nadała M. Ludwika narodowy tytuł świętego Kazimierza królewicza polskiego. [..] Powoli same dziewice myśleć poczęły o rozwinięciu swojej dobroczynności na większą skalę. Z drobnych oszczędności dokupiły więcej gruntów dla klasztoru i utworzyły na około siebie nowe miasteczko, czyli jurydykę, która pod nazwiskiem Tamki i Kałęczyna przetrwała do roku 1795.” [5].

Maria Ludwika osobiście nadzorowała zatwierdzenie fundacji na sejmie w 1662 roku. Wtedy trzej najznamienitsi urzędnicy królewscy potwierdzili, że dobra zostały zakupione przez królową, które ona aktem erekcyjnym przekazała wieczyście „Szpitalowi Ubogich i Sierot” [13].

W 1677 r. wybuchła w kraju (również w Warszawie) zaraza morowa. Szarytki opiekowały się wtedy około 4000 chorych, których umieściły w odosobnionych barakach [13]

W XVII wieku w Warszawie w sierocińcu Szarytek uczono sieroty umiejętności takich jak koronkarstwo, tkactwo, szycie. Liczba wychowanek pod koniec XVII wieku dochodziła do 130 osób. Był to jeden z dwóch sierocińców w Warszawie, drugi był przeznaczony dla chłopców [8].

Dzięki darowiznom możnych (w tym kardynała Michała Radziejowskiego, biskupa Mikołaja Święcickiego i księdza Michała Bartłomieja Tarły) można było w 1697 roku zastąpić drewniany budynek nowym, murowanym. W 1699 roku rozpoczęto budowę, którą zakończono 9 lipca tego samego roku. Powstała wtedy również kaplica jednonawowa z murowanym ołtarzem i obrazem św. Kazimierza [13].

Od 1712 r. dom na Tamce stał się centralnym domem Prowincji [10].

Do 1799 roku przyjechało z Francji 88 sióstr, a do końca życia pozostały w Warszawie 52 siostry [9].

XIX wiek:

Przez wiele lat gromadzili się tu na mszy Francuzi mieszkający w Warszawie [13].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Brama do Zakładu św. Kazimierza

[1850] Brama do Zakładu św. Kazimierza (źródło)

Kościół Św. Kazimierza

[1855] Kościół Św. Kazimierza (źródło)

Dom Prowincjonalny Sióstr Miłosierdzia

[1900] Dom Prowincjonalny Sióstr Miłosierdzia (źródło)

Okres międzywojenny:


Okres międzywojenny

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Odbudowa stolicy:

Władza ludowa chciała odebrać część ziemi należącej do sióstr Szarytek, jednak obroniły się pokazując oryginalny akt nadania ziemi przez samą Marię Ludwikę Gonzagę [7].

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Brama, a za nią teren klasztoru

[1984] Brama, a za nią teren klasztoru (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W 2011 roku został przeprowadzony remont elewacji kompleksu według projektu architektów Aleksandry Szadkowskiej, Piotra Jaszczaka, Agaty Boszczyk [2]. W 2013 roku Szarytki wystąpiły do dzielnicy Śródmieście o warunki zabudowy dla pięciopiętrowego obiektu (18,5 m) z dwoma kondygnacjami podziemnymi. Budynek powstałby wzdłuż ul Kruczkowskiego jako dom pomocy osobom wykluczonym [16].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom prawd

[2006] Dom prawd (źródło)

Budynek mieszkalny Klasztoru

[2006] Budynek mieszkalny Klasztoru (źródło)

Spichlerz

[2006] Spichlerz (źródło)

Wejście do klasztoru

[2007] Wejście do klasztoru (źródło)

Rzeźba Jezusa Miłosiernego w kościele

[2010] Rzeźba Jezusa Miłosiernego w kościele (źródło)

Korytarz w klasztorze

[2010] Korytarz w klasztorze (źródło)

Rzeźba Wincentego à Paulo

[2010] Rzeźba Wincentego à Paulo (źródło)

Ołtarz z figurą Najświętszej Marii Panny

[2010] Ołtarz z figurą Najświętszej Marii Panny (źródło)

Konfesjonały w kościele sióstr Szarytek w Warszawie

[2010] Konfesjonały w kościele sióstr Szarytek w Warszawie (źródło)

Plan zabudowy

[2011] Plan zabudowy (źródło)

Projekt remontu elewacji

[2011] Projekt remontu elewacji (źródło)

Teren klasztoru

[2012] Teren klasztoru (źródło)

Tereny zakonu Szarytek

[2012] Tereny zakonu Szarytek (źródło)

Tereny zakonu Szarytek

[2012] Tereny zakonu Szarytek (źródło)

Wewnętrzny dziedziniec

[2013] Wewnętrzny dziedziniec (źródło)

Figura św. Anny

[2018] Figura św. Anny (źródło)

Figura św. Anny

[2019] Figura św. Anny (źródło)

Kapliczka św. Anny

[2019] Kapliczka św. Anny (źródło)

Dom Prowincjonalny Sióstr Miłosierdzia

[2020] Dom Prowincjonalny Sióstr Miłosierdzia (źródło)

Opis przygotowano: 2015-02