Fort II Wawrzyszew (w okresie międzywojennym, od 1921 roku Fort II Opalin [18]) podzielony jest obecnie na dwie części: w jednej mieszczą się warsztaty i magazyny, a w drugiej hotel pracowniczy [6] o nazwie FORT przy ul. Księżycowej #76. Na jego przedpolu w części zachodniej powstało osiedle domów jednorodzinnych [14] wzdłuż ul. Kalinowej Łąki, a na północy znajdują się ogródki działkowe (ROD Magnolia [5]). Koło fortu znajduje się spory parking i liczne dawne zabudowania wojskowe.

Przyczyną powstania fortu Wawrzyszew było zamknięcie od północy kilkukilometrowego niezalesionego pasa, biegnącego wzdłuż Wisły, pomiędzy Warszawą i Modlinem. Fort usytuowany na równinie warszawskiej otoczony był na przedpolu podmokłymi łąkami z licznymi przeszkodami wodnymi. Jego całkowita powierzchnia wynosiła 34.08 ha, a rzędna najwyższego punktu 111.2 m n.p.m. [1].

Ze względu na ukształtowanie terenu został zaprojektowany jako dzieło nieregularne, co stanowiło rzadkość w ówczesnych fortyfikacjach rosyjskich. Miał około 400 metrów szerokości u podstawy oraz około 250 metrów głębokości (wzdłuż osi). Otoczony został mokrą fosą, przy czym czoło i prawy bark były w sposób typowy dla takich dzieł bronione z wałów, zaś dla obrony barku lewego wzniesiono półkaponierę. Posiadał początkowo dwa wały: dla artylerii i piechoty (później przekształcone w jeden wał). Głównym obiektem zaplecza były ceglane koszary, mające około 130 metrów długości, zakończone na obydwu krańcach nadbudówkami. Szyi broniła duża kaponiera, osłonięta charakterystycznym dziełem ziemnym o narysie małego bastionu. W szyi fortu, już poza obrębem rowów, wzniesiono niewielki schron amunicyjny [9].

Fosa fortu stanowi jeden z czystszych zbiorników wodnych tej części Warszawy [6], pełna jest dzikiej roślinności i ptactwa [7].

Mimo nazwy fort administracyjnie nie znajduje się na Wawrzyszewie [2], lecz jest częścią Chomiczówki.

Osiedle Kalinowej Łąki

Istniejące tu ogródki działkowe przekształcono na prywatne działki budowlane, na których zbudowano wolnostojące domy mieszkalne [17]. Osiedle przy ul. Kalinowej Łąki powstało na początku XX wieku, według niektórych źródeł w 2004 roku [15], chociaż niektóre domy stały co najmniej od 2001 roku. Jest to osiedle domów jednorodzinnych pojedynczych lub połączonych w bliźniaki, o numerach nieparzystych (ul. Kalinowej Łąki od #1 do #99) oraz numerach parzystych (ul. Kalinowej Łąki od #4 do #46). Być może administrowała tym Spółdzielnia Pomocy w Budownictwie Jednorodzinnym WIEŻA, która ma siedzibę przy ul. Kalinowej Łąki 1A.

Budynki znajdują się na zamkniętym osiedlu, na którym jest plac zabaw, małe boisko i plac do koszykówki [15]. Są podłączone do wodociągu i kanalizacji miejskiej. Są najczęściej dwukondygnacyjne (na parterze z garażem, toaletą, spiżarnią, pralnią; salonem, jadalnią i kuchnią, a na piętrze z gabinetem, tarasem, biblioteką, łazienkami i sypialniami), podpiwniczone (m.in. z kotłownią, piwnicą i siłownią), dodatkowo z poddaszem użytkowym (np. przeznaczonym na pracownię) [16]. Domy zostały wybudowane z tradycyjnych materiałów: drzwi i dachówka ceramiczne, okna drewniane, a na poddaszu drewniane belki ze skosami. Wylewki są betonowe, a ściany z cegły [15].

Fort II został wzniesiony w ramach pierwszego etapu budowy Twierdzy Warszawa. Powstał jako fort artyleryjski, główny, ogniowy do obrony bliskiej, w zewnętrznym pierścieniu fortyfikacji stałych, według projektu standardowego fortu rosyjskiego z 1879 roku. Budowę rozpoczęto wiosną 1883 roku od robót ziemnych przy kopaniu fos i wznoszeniu wałów. W 1886 roku zbudowano koszary szyjowe, a w 1888 roku ukończono roboty ziemne i murowe [17].

Pierwotnie był to fort dwuwałowy, z wodną fosą, z zewnętrznym, niższym wałem dla piechoty i wewnętrznym, wyższym wałem dla artylerii oraz drogą międzywałową. Wały były wysokie o krótkich przedpiersiach, z trawersami na wale artyleryjskim. Wodnej fosy broniono z wałów piechoty, ziemnej kaponiery lewego barku i ziemnego działa w szyi. Koszary standardowo znajdowały się w szyi na osi fortu [17].

W 1899 roku powstał projekt generalnej modernizacji fortu, w wyniku której powstał nowocześniejszy jeden wał dla artylerii lekkiej i piechoty, niższy, o długim przedpiersiu. Zapewne zdjęto wówczas nasypy ziemne i wzmocniono betonem ceglane sklepienia schronów podwalni, kaponier i potern (te nie zachowały się, zatem nie wiadomo w jakim zakresie przeprowadzono modernizację) [17].

W 1902 roku zaprojektowano przebudowę otwartego dzieła ziemnego w szyi i zapewne zbudowano w nim betonowy tradytor, obecnie niezachowany [17].

Prawdopodobnie na początku XX wieku wybudowano w pobliżu dawnej dojazdowej drogi fortecznej tzw. lodownię, czyli magazyn do przechowywania żywności, częściowo przykrytą nasypem ziemnym. Być może wówczas wzniesiono wolnostojącą wieżę transformatorową, stojącą nieopodal skrętu z drogi fortecznej w kierunku grobli drogowej ]17].

W 1909 roku podjęto decyzję o likwidacji Twierdzy Warszawa. Na wiosnę 1913 roku przystąpiono do fizycznej likwidacji fortu. Wyprowadzono załogę wojskową, wyniesiono ruchomości. Rozpoczęto przygotowania do wysadzenia urządzeń obronnych fortu i przeprowadzono częściowo rozbiórkę budowli murowych. Na początku 1914 roku wstrzymano wysadzanie umocnień, które wykorzystano w obronie miasta przed niemieckim atakiem. W 1915 roku forty przejęły wojska niemieckie, nie wykorzystując jednak budynków fortecznych [17].

W okresie międzywojennym fort przejęło Wojsko Polskie, lokalizując w zachowanych koszarach szyjowych zapewne warsztaty amunicyjne. Prawdopodobnie wówczas zasypano fosę szyi, tworząc groblę, aby umożliwić drugi, szerszy i bardziej wytrzymały wjazd. Rozebrano też zrujnowane budowle murowe. Główne prace rozbiórkowe przeprowadzono w 1927 roku. Most żelazny na fosie istniał co najmniej do 1939 roku [17]. Podobno z Fortu Bema do Fortu Wawrzyszew prowadziła w okresie międzywojennym linia wąskotorowa [9].

We wrześniu 1939 roku załoga polska broniła się tutaj w kilkugodzinnym boju, poddana bombardowaniom artyleryjskim i lotniczym [7], jednak fort nie odegrał istotnej roli w obronie miasta. W okresie okupacji hitlerowskiej na terenie fortu znajdowały się niemieckie magazyny materiałów pędnych. 14 czerwca 1943 roku grupa bojowa PPS pod dowództwem Władysława Andrzejczaka dokonała aktu sabotażu, podpalając te magazyny. Być może w okolicy obecnych baraków koszarowych znajdował się niemiecki cmentarz wojskowy [1].

Po II wojnie światowej fort pozostał w użytkowaniu Ludowego Wojska Polskiego [17]. Stacjonowała tutaj m.in. wojskowa jednostka samochodowa, Bateria Remontowa JW 3688 [11]. W 1947 roku nie było już mostu na fosie [17].

W następnych latach zlokalizowano tu wojskowy ośrodek wypoczynkowy. Zniwelowano częściowo od wnętrza wały forteczne, niemal całkowicie nasyp poterny głównej oraz zdeformowano dzieło ziemne w szyi. Na dziedzińcu głównym zbudowano utwardzone boiska do gry, na zniwelowanych wałach wzniesiono obiekty o charakterze wypoczynkowym (pokoje sypialne szeregowo usytuowane w długich budynkach ceglanych, świetlicę, stołówkę, betonowe schody terenowe, itp.). W fosie szyi, na styku szyi i lewego barku usypano drugą groblę (o mniejszych gabarytach niż poprzednia), umożliwiając dostęp do terenów zielonych na forcie mieszkańcom baraków usytuowanych na zapolu lewej części fosy szyi (tu obecnie mieści się hotel pracowniczy). W fosie prawego barku wzniesiono pomost drewniany łączący oba stoki fosy [17].

Na przedpolu fortu powstały ogródki działkowe. W miejscu nieistniejącego mostu umieszczono stalową (zespawaną zapewne z dwóch ram pojazdów) konstrukcję „kładki” nad fosą, opierając jej krańce na częściowo zachowanych przyczółkach mostowych, umożliwiając ponownie dostęp przez most. Koszary szyjowe przebudowano, likwidując większość otworów okiennych. W ich miejsce umieszczono duże, stalowe wrota bramowe, przystosowując sale koszarowe do funkcji garażowej. Wyjście z poterny koszar, poprzez przelotnię na dziedziniec fortu zostało przemurowane i przekształcone, gdyż dostawiono ściany i zadaszenie powiększając kubaturowo całość i przeznaczając je na funkcję kotłowni (obecnie nieużytkowanej), z niewysokim kominem ceglanym i drugim kominem stalowym, później mocno przechylonym i opartym o mury przelotni [17].

Od 1993 roku fort znajduje się w rejestrze zabytków [3] pod numerem 1560-A [8]. Zachowały się w dobrym stanie kazamaty dawnych koszar szyjowych, ruiny kaponiery szyjowej oraz ślady zwodzonego mostu [1], a także wały i fosa. W krzakach znaleźć można słup z ogrodzenia wojskowego z lat międzywojennych ze świetnie zachowanym napisem "Ministerstwo Spraw Wojskowych", zaś w szyi fortu pagórek kryjący dawną lodownię [7].

Na początku XXI wieku funkcjonował w forcie ośrodek jeździecki [17]. Był tu też zakład produkujący kostkę [2] i firma zajmująca się montażem okien. Koło Wędkarskie zajmuje jeden z domków letniskowych [4]. W ceglanych koszarach znajduje się dość warsztat samochodowy Hess otoczony drutem kolczastym [3]. Pozostały teren (w tym ośrodek wypoczynkowy) jest opuszczony, a zrujnowane budynki na wałach sezonowo zamieszkują bezdomni. Teren z obiektami stanowią własność Skarbu Państwa i są we władaniu Agencji Mienia Wojskowego [17]. Wejście jest możliwe jedynie po uzyskaniu specjalnego zezwolenia [6].