Park Kultury w Powsinie (ul. Maślaków #1) położony jest na górnym tarasie Skarpy Warszawskiej [1]. Skarpa ma tu ok. 10 m wysokości. Poniżej skarpy rozciąga się taras nadzalewowy niższy (Praski). Profil geologiczny w rejonie Powsina to piasek drobnoziarnisty do 0.5 m, glina zwałowa piaszczysta do 0.7 m, pospółka do 5.8 m, ił pylasty do 6.3 m oraz piasek drobnoziarnisty poniżej [35].

Park posiada płaski, łagodnie pofałdowany teren, lekko opadający w kierunku wschodnim [9] przecięty dwoma wąwozami. Północny wąwóz stanowi dogodny dojazd do Parku. W drugim, mającym 750 m długości oraz od 4 do 10 m głębokości, znajduje się muszla koncertowa [43]. Wąwóz ten dzieli park na dwie części: północną i południową [1]. W części północnej o powierzchni ok. 16 ha znajduje się basen, zespół domków turystycznych, wypożyczalnia sprzętu, pawilon sportowo-turystyczny z kortami tenisowymi, ogród zabaw dla dzieci oraz punkty gastronomiczne i punkty poboru wód głębinowych. W części południowej, intensywnie zalesionej o pow. ok. 30 ha, znajdują się boiska oraz trasy spacerowe [9]. Przebiegająca tam ul. Trufli prowadzi do bocznego wejścia do Ogrodu Botanicznego PAN [1].

Administracyjnie większość parku należy do Ursynowa, mimo że swoją nazwę zawdzięcza pobliskiej miejscowości Powsin, włączonej wraz z Wilanowem do Warszawy w 1951 roku. Jedynie wąwozy należą do Wilanowa [6].

Przez park przebiegają fragmenty szlaków turystycznych, zielonego i czerwonego. Przekraczają one granicę parku na skrzyżowaniu ul. Maślaków i Nowoursynowskiej. Początkowo trasa obydwu szlaków biegnie fragmentem drogi stanowiącej zachodnią granicę Parku. Następnie szlaki rozwidlają się. Szlak zielony prowadzi na południe, do wąwozu i dalej koroną grobli do ul. Trufli, gdzie skręca do pętli autobusowej, a następnie ul. Prawdziwka i ul. Sadową wkracza na tereny Klarysewa. Szlak czerwony prowadzi obok wejścia głównego, na zachód do pawilonu rekreacyjno-sportowego [1].

U podnóża skarpy znajduje się pętla autobusowa [1]. Obecnie do parku można dojechać z Dworca Centralnego autobusem linii 519 [49]. Altana przy pętli autobusowej pojawiła się m.in. w serialu Tulipan z 1986 roku [26].

Przyroda

Park jest ostoją ptaków takich jak: sikory, pełzacze, kowaliki, dzięcioły, sójki, sowy puszczyki. Często zatrzymują się ptaki przelotne: rudziki, czyże i zięby [1]. Wśród drzew można spotkać stado saren, lisa, dzika czy zająca [41].

Teren Parku Kultury jest pokryty w 60% drzewami, a 20% zajmują trawniki, łąki i polany [9]. Kompleks leśny składa się głównie z lasu liściastego (grądowego) oraz boru mieszanego (drzewa iglaste i liściaste). Mimo, że jest to raczej młody las (są to nasadzenia planowe oraz sukcesja lasu na terenach porolnych [9]), pośród drzew porastających Park zachowało się nieco starodrzewu z takimi okazami jak dąb szypułkowy Hetman (pomnik przyrody [37]), grupa trzech topól czarnych rosnących na skarpie (pomnik przyrody [37], jedyne miejsce na Mazowszu, gdzie można je spotkać [11]), sosny stojące przy pętli autobusowej czy liczne grupy dębów [18]. Najczęściej spotykanymi gatunkami drzew są sosna, świerk, modrzew, buk, wiąz, brzoza i dąb [41]. Niższą warstwę tworzą krzewy leszczyny, kaliny, derenia. Wczesną wiosną można podziwiać konwalie, przylaszczki, pierwiosnki [18].

W ogrodzie regularnym rosną świerki srebrne i jarzębina płacząca oraz okalające ogród szpalery żywotników olbrzymich [18].

19 czerwca 2018 roku o godz. 11:00 otwarto w parku pierwszą w Warszawie plenerową EMOstrefę (drugą w Polsce), czyli zadaszone miejsce dla matek z dziećmi z przewijakiem i wygodnym fotelem do przytulania i karmienia. W otwarciu wzięli udział m.in. dyrektor Parku Kultury Grzegorz Górski, koordynatorka projektu Anna Hekelstrandt i aktorka Maja Bohosiewicz [13].

Z budżetu partycypacyjnego w 2018 roku przy ul Maślaków ustawiono dwustanowiskową automatyczną toaletę miejską. Nieopodal potężnego dębu ustawiona została również stacja Warszawskiego Roweru Publicznego Veturilo [34].

Wąwóz i skarpa

Południowa krawędź skarpy kryje zachowane pozostałości okopów, jaszczy i rowów łącznikowych z okresu II wojny światowej [9].

Wąwóz południowy przecina grobla (ze ścieżką), która kiedyś służyła jako łapacz śrutu i strzał, kiedy w dole jaru była czynna strzelnica sportowa [32], po lewej stronie grobli [1]. Można było wykopać tam z piasku małokalibrowe naboje [44]. Po prawej stronie grobli znajduje się ostoja przyrody [1].

Przy wąwozie istniała też mała skocznia narciarska do kilkumetrowych skoków amatorskich. W XXI wieku pozostało po niej parę desek [44].

Dąb Hetman

Przed pawilonem rekreacyjno-sportowym, od strony ul. Maślaków rośnie potężny dąb szypułkowy Hetman, będący pomnikiem przyrody [1]. Jest on regularnie przycinany i zadbany [11]. Ma on ok. 265 lat, 33 (31 [36], 28 [32]) metry wysokości i jest typu kandelabrowego. Obwód jego pnia wynosi 520 (457 [32]) cm [39], a rozpiętość korony sięga 14-18 metrów. Imię dębu zostało wyłonione w drodze publicznego konkursu [32].

Pawilon rekreacyjno-sportowy i korty tenisowe

W 2001 roku powstały cztery korty tenisowe, dwa odkryte (o nawierzchni ceglanej [32]) i dwa pod wielkimi namiotami, ogrzewanymi w porze zimowej (o nawierzchni syntetycznej [2]) [43]. Korty tenisowe zostały wyremontowane w 2017 roku [16] i 2 stycznia 2018 roku udostępnione [27]. Teraz ogrzewane są cichymi nagrzewnicami gazowymi, a powłoka posiada świetliki umożliwiające grę w dzień bez potrzeby używania sztucznego światła. Wieczorem odpowiednie doświetlenie zapewniają reflektory w technologii LED [16].

Również w 2001 roku powstał pawilon rekreacyjno-sportowy [43]. Trzy kondygnacje zapewniają wszechstronne możliwości wypoczynku: dwie siłownie i kręgielnia w piwnicy, sala bilardowa i sauna z solarium na parterze oraz sala restauracyjna i letni taras na piętrze [1]. Budynek wyposażony jest w podjazd dla wózków inwalidzkich, toaletę dla niepełnosprawnych oraz windę przystosowaną dla niepełnosprawnych do komunikacji między poziomami 0 i -1 [2].

W 2016 roku została gruntownie zmodernizowana siłownia. Tworzą ją dwa pomieszczenia z dużą ilością luster. Jest wyposażona w maszyny, ciężary wolne, sprzęt do treningu aerobowego, bieżnie, rower, wioślarza oraz wyłożona nowoczesną nawierzchnią gumową [2].

Na pomieszczenie sauny składa się sauna właściwa mieszcząca do czterech osób z temperaturą maksymalną 110 stopni Celsjusza i część wypoczynkowa z rozkładanymi krzesłami i stolikiem oraz dwoma prysznicami i toaletą [2].

W przyziemiu pawilonu rekreacyjno-sportowego znajduje się kręgielnia sznurkowa, czterotorowa [2].

Restauracja Powsin zlokalizowana jest w pawilonie rekreacyjno-sportowym. Dysponuje 60 miejscami, namiotem o wymiarach 15 m x 20 m, placem zabaw dla dzieci i dużym ogródkiem ze stołami i parasolami. Kompleks umożliwia organizację imprez okolicznościowych nawet dla kilku tysięcy osób [4].

Budynek administracyjny, wypożyczalnie

Pozostałością z okresu międzywojennego jest drewniany budynek, w którym mieści się m.in. administracja parku [3].

Letnia wypożyczalnia sprzętu sportowego, położona w centralnej części, posiada sprzęt do koszykówki, piłki nożnej, siatkówki, siatkówki plażowej, mini golfa oraz leżaki i krzesełka turystyczne. Konieczne jest posiadanie dokumentu tożsamości. Zimowa wypożyczalnia sprzętu sportowego mieści się w budynku pawilonu rekreacyjno-sportowego. Na wyposażeniu znajdują się narty biegowe (80 kompletów), buty do nart biegowych, czołówki, kijki oraz sanki dla najmłodszych [2].

Bar Pod Sosnami mieści się w dawnym drewnianym budynku klubowym [38]. Wyłączność na gastronomię na terenie Parku ma Pan Awłas. Kiosk prowadzi pani Beata Adamska [44].

Plac zabaw

Pierwszy plac zabaw powstał pod koniec lat 90-tych XX wieku [38]. Znalazł się on w bezpośrednim sąsiedztwie regularnego ogrodu z fontanną i wypożyczalni sprzętu sportowego i zajął teren niemal 4000 m2 [2].

2 czerwca 2018 roku [15] udostępniono plac zabaw po wartym 1.5 mln zł remoncie [31]. Zgodnie z założeniami projektantów został podzielony na strefy funkcjonalne dla dzieci najmłodszych, średnich i większych [10]. W centralnej części placu powstała scena przygotowana do zabaw z animatorami i organizacji małych przedstawień teatralnych. Wokół sceny zorganizowano przestrzeń wypoczynkową ze źródełkiem wody pitnej i stołami piknikowymi. Tuż obok zbudowano ogród muzyczny (ogród zmysłów) wyposażony w ksylofony, bębny, dzwony. W części do zabawy zainstalowano zestawy do wspinaczek (linarium), piaskownice, huśtawki, bujaki, trampoliny, zestaw integracyjny oraz zjeżdżalnie. Na skraju placu powstały ściana i fragment chodnika przeznaczone do rysowania kredą. Są też tunele i przejścia wykonane z pędów różnych gatunków wierzb, umożliwiające np. zabawę w chowanego, pająk z lin, a dla starszych dzieci stanowisko do street workoutu i tyrolka. Wszystko w cieniu drzew [31]. Nawierzchnia jest zróżnicowana. Wokół urządzeń zabawowych została ułożona z materiałów naturalnych tj. barwionych zrębków drewnianych oraz z EPDM. Przejścia zostały wykonane z desek kompozytowych odpornych na warunki atmosferyczne, natomiast przy wejściach na plac pojawiła się kostka granitowa. Przeważająca część terenu została obsiana trawą i obsadzona krzewami [15]. Urządzenia znajdują się wśród drzew i krzewów, a dojście do nich zapewnia oryginalny system drewnianych podestów [41]. Teren placu zabaw jest w całości ogrodzony [7].

Siłownie plenerowe

Na terenie Parku Kultury w Powsinie znajdują się dwie siłownie plenerowe. Przeznaczone są dla osób dorosłych i dzieci powyżej 10 roku życia i powyżej 140 cm wzrostu. Pierwsza powstała ze środków Dzielnicy Ursynów, a jej lokalizacja została wybrana przez mieszkańców dzielnicy. Posiada następujące urządzenia: biegacz, prasa nożna, wioślarz, jeździec, rower, steper, surfer, narty, orbitrek, ławka, twister, krzesło do wyciskania i wyciąg górny [2].

Druga siłownia powstała dzięki firmie Atletica Nova i znajduje się w sąsiedztwie amfiteatru. Są w niej: prasa nożna, poręcze, biegacz, orbitrek, drążek, podciąg nóg, trenażer nóg, ławka do ćwiczeń mięśni grzbietu oraz wioślarz [2].

Ujęcia wody

Na terenie znajdują się dwa ujęcia przeznaczone do czerpania wody. Ujęcie całoroczne znajduje się obok wejścia na teren basenu kąpielowego, natomiast ujęcie sezonowe czynne jest w okresie letnim obok budynku głównego. Woda w ujęciach jest pobierana z utworów czwartorzędowych [2], a nie jak w większości Warszawy z otworów trzeciorzędowych (oligoceńskich). Uważana jest tym samym za zdrowszą. Ta sama woda znajduje się w basenie [11]. Woda wydobywana jest z głębokości ok. 30 metrów od 1948 roku [43]. Przez lata mieszkańcy Ursynowa tłumnie dojeżdżali autobusem 139 do parku właśnie po wodę [6]. Szczególnym zainteresowaniem studnia cieszyła się po katastrofie w elektrowni jądrowej w Czarnobylu [43].

Basen

Basen zewnętrzny ma wymiary 24.9 m x 12.5 m i głębokość od 0.9 m do 1.9 m. Niecka basenu wykonana została z konstrukcji żelbetowej. Brodzik o wymiarach 6.4 m x 2.8 m wyposażony w wpusty odpływowe oraz natryski stanowi strefę przejściową między budynkiem szatni i basenem kąpielowym. Zespół brodzików dla dzieci składa się z trzech komór: o wymiarach 13.4 m x 7.2 m (dla dzieci w wieku 5-7 lat), o wymiarach 5.3 m x 2.9 m (dla dzieci w wieku 3-4 lat) oraz brodzika przejściowego o wymiarach 16.5 m x 15.5 m [33].

Na basenie znajduje się pełne zaplecze sanitarne z prysznicami oraz toaletami, szatnią męską i damską [2]. Budynek zaplecza basenów dzieli się na część techniczną (piwnica, w tym kotłownia z pojemnikami oleju opałowego, pomieszczenia na filtry z pompownią i chlorownią) i część socjalną (parter, po 3 natryski i 6 kabin w częściach damskiej i męskiej, pomieszczenie dla ratowników, kasy biletowe, sanitariaty). Powstał w konstrukcji cegły pełnej na zaprawie cementowo-wapiennej. Dach to stropodach z nadbetonem i szlichtą cementową pokryty dwukrotnie papą bitumiczną. Na parterze umieszczono płytki gresowe na podłożu lastriko, ściany wykonano w pomieszczeniach przebieralni, natrysków i sanitariatów z płytek ceramicznych do wysokości 2.0 m. Brak kanalizacji miejskiej (szambo) [33].

Dookoła basenu znajduje się teren rekreacyjny, na którym można zażywać kąpieli słonecznych [2]. Woda pochodzi z własnego ujęcia, jest automatycznie uzdatniana i podgrzewana [5]. Teren jest oddzielony od innych urządzeń parkowych ogrodzeniem i częściowo zadrzewiony od strony południowo-wschodniej, a od strony wejścia głównego znajdują się nasadzenia krzewów. Przy wejściu głównym znajduje się budynek tymczasowy kasy biletowej [33].

Odkryty basen kąpielowy powstał w 1961 roku [43]. W 2005 roku dokonano również wymiany instalacji uzdatniania wody oraz wymiany górnych koryt przelewowych z kratkami z tworzywa sztucznego oraz remont niecki basenu [33]. W tym samym roku zajął II miejsce w rankingu Życia Warszawy w kategorii basenów odkrytych [5].

Na lata 2018-2019 zaplanowano modernizację basenu. Przebudowane zostaną niecki basenu i brodzika, pojawi się zjeżdżalnia w zakręconej rurze, plaża i wodny plac zabaw, a teren rekreacyjny wokół basenów zostanie [31] powiększony o około 600 m2 trawiastej przestrzeni [12] i wzbogacony m.in. o kosze plażowe, stałe leżanki, stoły piknikowe, miejsca do przewijania dzieci, małą piaszczystą plażę, pergole z zacienionymi przestrzeniami do siedzenia, a także parking rowerowy i suchy plac zabaw [31]. Projekt zakłada również dostosowanie obiektu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz modernizację szatni (pojawią się nowe przebieralnie, szafki i prysznice [12]) oraz modernizację stacji uzdatniania i ogrzewania wody [16]. Roboty za 9.5 mln złotych przeprowadzi firma Moris Polska [34].

Domki wypoczynkowe

W latach 60-tych XX wieku postawiono domki letniskowe, gdzie organizowane były wczasy i kolonie [44]. Do dyspozycji gości było 75 miejsc noclegowych w domkach dwu-, trzy- i czteroosobowych [2]. Początkowo w żadnym z nich nie było wody, prądu ani sanitariatów, ale chętnych nigdy nie brakowało. Domki były oblegane na całe turnusy. Na początku XXI wieku zwiększono standard [11]. Każdy domek wyposażony jest w łazienkę z prysznicem, umywalką i WC. Jeden z domków przystosowany jest do potrzeb osób niepełnosprawnych [2].

Amfiteatr

Zanim w 1961 roku powstała muszla koncertowa, w wąwozie były ułożone deski, na których tańczyła młodzież. Muzykanci wynajęci przez stołeczny urząd grali taneczne melodie. Młodzież ubierała się na wzór mody zachodniej w jeansy, marynarki w kratę, kraciaste czapki czy kolorowe skarpetki. Ekstrawagancka fryzura, ubiór odbiegający od polskich zwyczajów oraz popularne w krajach kapitalistycznych melodie były nie na rękę ówczesnym władzom. Bywało, że wchodzono na scenę i wskazywano, kto ma opuścić muszlę koncertową, ponieważ jego styl tańca i ubiór były niezgodne z wytycznymi partii komunistycznej. W latach 2005-2006 powstał nowy, większy amfiteatr wraz z miejscami dla publiczności położonymi na skarpie [43] na 900 osób. Scena znajduje się w cieniu drzew na dnie naturalnego wąwozu [11].

Park linowy

Park linowy został otwarty w 2007 roku (być może jako pierwszy w Warszawie park linowy [11]) i jest zarządzany przez firmę Lor&Lor [2]. Na obszarze 2 ha między koronami drzew zamontowane są mosty na linach [11]. Oferuje cztery trasy, dwie przewidziane dla dzieci i dwie dedykowane młodzieży oraz dorosłym [2].

Teren rekreacyjny

Teren rekreacyjny można podzielić na część północną i południową. W części południowej w naturalnym, zalesionym terenie znajdują się dwa boiska do koszykówki z naturalną i sztuczną nawierzchnią pokrytą tartanem, osiem boisk do siatkówki z naturalną i sztuczną nawierzchnią pokrytą tartanem, boisko do piłki nożnej oraz miejsce do gry w bule (petanque) [2].

W północnej (centralnej) części Parku znajdują się nasadzenia ogrodu regularnego wraz z odrestaurowaną fontanną. To najbardziej ciche miejsce w Parku [32]. Obok mieści się kącik, gdzie szachiści i brydżyści, miłośnicy tenisa stołowego i piłkarzyków mogą cieszyć się nowymi stołami do gry. W okolicy pojawiły się leżaki i stoły piknikowe. Nowe wyposażenie nawiązuje swoją stylistyką do lat 50-tych XX wieku [16]

Nieco na zachód, w kierunku pawilonu rekreacyjno-sportowego znajduje się plac gier z boiskami do siatkówki plażowej, siatkówki, ogrodem zabaw dla dzieci i barem Pod Jaskółką [1]. Jest również ścianka wspinaczkowa o wys. 3 m, skocznia w dal i drążki do podciągania oraz terenowe prysznice [2].

Plac gier został zmodernizowany w 2018 roku. Plac gier wzbogacono wówczas o pierwszy w Warszawie publiczny [2] pełny 18-dołkowy tor do minigolfa, nowoczesne zadaszenia membranowe chroniące przed słońcem, szatnie plażowe dla zawodników, poidełko pozwalające na ugaszenie pragnienia, zamgławiacze dające wytchnienie w gorące dni oraz dodatkowe boisko do siatkówki plażowej, poidełko pozwalające na ugaszenie pragnienia. Modernizacja objęła 5000 m2 parku [16][14].

Przy wejściu od północnego-wschodu stoi drewniana altanka, dawna budka kasjera pracującego na przedwojennym polu golfowym [1].

Kilkaset lat temu teren ten leżał bezpośrednio nad Wisłą [6]. Pozostałością z tych czasów jest wyznaczająca wschodnią granicę krawędź skarpy.

Dobra wilanowskie

Tereny te należały wcześniej do tzw. klucza wilanowskiego, będącego w posiadaniu rodziny Branickich, czyli Wilanowa i ok. 3000 ha gruntów po obu stronach Wisły, na południe od granic ówczesnej Warszawy. 21 grudnia 1938 roku sporządzony został akt kupna-sprzedaży pomiędzy Adamem Branickim i Gminą Miasta Stołecznego Warszawy, na mocy którego stolica nabyła zalesiony obszar, zwany Las Kabaty o powierzchni 919 ha, za cenę 3.43 mln złotych [25]. Branicki, borykający się z poważnymi problemami finansowymi wyprzedawał wówczas swoje grunty, aby spłacić swoje gigantyczne długi [18].

Polski Country Club

W 1928 roku powstał w Warszawie przy ul. Nowosielskiej (obecna ul. Bartycka) „Warszawski Golf Club” [20], którego inicjatorem był francuski ambasador Jules Larroche. W 1938 roku klub został przeniesiony do Powsina i zmienił nazwę na Polski Country-Club [22].

11 kwietnia 1932 roku powołany został do życia Polski Country Club Sp. z o.o. [25], czyli grupa osób skupiona wokół przemysłowca Alfreda Faltera oraz inżyniera Szymona Landaua [23]. Prezesem był Józef Wielowieyski, z którego inicjatywy rozpoczęto poszukiwanie gruntów [29]. Po dłuższych poszukiwaniach znaleziono teren w Powsinie Górnym odpowiadający wszystkim koniecznym dla klubu golfowego wymaganiom. Po długich negocjacjach z administratorem gruntów spółka wydzierżawiła teren o powierzchni 50 ha na okres 15 lat za cenę 10 tys. zł rocznie oraz otrzymała opcję nabycia tego terenu w ciągu 3 lat za cenę 200 tys. złotych [25]. Transakcji dokonano zapewne w 1938 roku [11].

9 dołkowe pole urządzono na wzór obiektów angielskich [22]. Autorem projektu pola golfowego był jeden z najbardziej znanych w Europie architektów golfowych P. Noskowski (według innych źródeł Szkot Denis McIllroy [24]), który w październiku 1932 roku dokonał potrzebnych pomiarów, a w styczniu 1933 roku nadesłał gotowe plany tej budowy [25]. Zakupiony teren trzeba było odpowiednio przygotować: usunąć zarośla i chwasty, zniwelować, posiać trawę, wykopać niewielkie, okrągłe dołki. Do tych prac zatrudniono m.in. mieszkańców Powsina [21]. Powstało pole z prawdziwego zdarzenia. Od pierwszego półmetka do mety było 350 jardów [19]. W obrębie znajdowało się kilka stawów, urządzono tzw. greeny (podwyższenia gruntu) [6]. Wytyczone na nieco pofałdowanym terenie, wśród topól, brzóz i dębów, wymagało od grających znacznych umiejętności, był nawet jeden dołek par 5 (czyli obliczony na trafienie piłki do celu co najmniej pięcioma uderzeniami) [23].

Klub golfowy powstał dla elit finansowych, czyli ówczesnych polskich milionerów [25]. Był popularnym miejscem spotkań dyplomatów i warszawskiej śmietanki towarzyskiej [22], chociaż niektórzy członkowie klubu maniery miewali prowincjonalne. Sekretarz klubu Antoni Uniechowski narzekał, że przemycali na pole swoich gości (od których mieli obowiązek uiścić opłatę w wysokości pięciu złotych oraz odnotować ich nazwiska w specjalnej księdze). Parkowali samochody z dala od wejścia i wspinali się po zboczach skarpy, wchodząc w okolicach dołka numer 2 [44]. W klubie i na polu pracowało około 15 osób [28]. Henryk Krzycholik, zajmował się pielęgnacją pola golfowego, a Piotr Małecki pełnił funkcję gospodarza odpowiedzialnego za stan techniczny obiektu [21]. Wybitnym ówczesnym golfistą był Karol hr. Radziwiłł, który osiągnął hcp 4 [20].

Uczniowie wracający ze szkoły podstawowej w Powsinie obstawiali graczy i podawali im piłeczki, za którą płacono im po ok. 10 groszy. Spostrzegawczy i obrotny młodzieniec mógł w ciągu dnia zarobić nawet trzy złote, co było warte np. trzem kilogramom cukru [21].

Na terenie znajdowało się pięć budynków, z których trzy pełniły rolę rekreacyjno-mieszkalną (siedziba klubu, pomieszczenia gastronomiczne oraz sala spotkań dla amatorów golfa [21]) [22]. Do dzisiaj stoi drewniany pawilon klubowy - szatnia (obecnie to budynek administracyjny [32]), gdzie golfiści wypoczywali na tarasie, a na górze było biuro [28]. Autorem projektu drewnianego budynku z podcieniami, który po wojnie został nieco rozbudowany, był najprawdopodobniej architekt Marcin Weinfeld [25]. Drugi z zachowanych obiektów to dawna budka kasjera (obecnie altanka wejściowa) [32].

W 1938 roku w miejscu polnej drogi prowadzącej z Powsina do Lasu Kabackiego (ul. Przekorna i ul. Opieńki) w krótkim czasie położono bruk, aby umożliwić gościom z Warszawy swobodny dojazd samochodami [21]. Na pole golfowe można było dojechać z Warszawy również kolejką wilanowską [22].

Działalność Polskiego Country Clubu zakończyła II wojna światowa [19].

Z chwilą wybuchu II wojny światowej na terenie klubu wylądowały polskie samoloty wojskowe, płatowce, które miały tu zapasowe lądowisko. Piloci ukryli samoloty pod drzewami przed niemieckim bombardowaniem. Jeden z płatowców w czasie lądowania ugrzązł w polu i był wyciągany przez okolicznych mieszkańców. Dzieci i młodzież przynosili gałęzie, aby pomóc w ukryciu samolotów. Po kilku dniach, po odśpiewaniu przez pilotów „Pod Twą obronę, Ojcze na Niebie”, samoloty odleciały, prawdopodobnie do Rumunii [21].

Klub golfowy przestał działać [21]. Początkowo błędnie uważano, że w czasie okupacji niemieckiej tereny dawnego Country Clubu przejęły siły armii powietrznej niemieckiej. Faktycznie w celu zabezpieczenia terenu przed okupantem Zarząd PCClubu postanowił go wydzierżawić. Dzierżawcą został inż. Stanisław Staszyński i pełnił tę funkcję od wiosny 1940 roku do 1947 roku. W Powsinie zamieszkał z żoną Stanisławą i czworgiem dzieci w wieku od 11 do 18 lat. Sprawozdania składał prezesowi klubu Józefowi Wielowieyskimu lub sekretarce klubu Halinie Stankiewiczowej, która pełniła nadzór nad majątkiem [29]. Aby zapewnić utrzymanie swojej rodzinie oraz uciekinierom, którzy znaleźli u niego schronienie, Staszyński postanowił ok. 10 ha zamienić w gospodarstwo rolne [21]. Uzyskiwane zyski z uprawy roślin i hodowli inwentarza zapewniały żywność mieszkańcom Klubu, wystarczały na wspieranie potrzebujących, a nadwyżki sprzedawano. Z dochodów pokrywano zobowiązania wobec Zarządu Klubu i pracowników, bieżące potrzeby oraz opłacano koszty kształcenia dzieci w Warszawie [29].

Wykorzystując bezpieczne oddalenie mógł zapewnić wielu osobom opiekę i schronienie, m.in. osobom wysiedlonym z terenów Kujaw, Pomorza i Ziemi Płockiej, dwóm rodzinom wielodzietnym czy kobietom z Wileńszczyzny i z Lubelszczyzny. Staszyński zorganizował specjalistyczną praktykę rolniczą dla kilku młodych chłopców z Warszawy, co zabezpieczyło ich przed wywiezieniem na roboty do Niemiec. Pracował i ukrywał się tu młody Żyd z Wileńszczyzny. Kilkakrotnie z Klubu była wywożona żywność do warszawskiego getta. Na strychu przechowywano kilka skrzynek kontrowersyjnych wydawnictw Roju, m.in. sławna Sztafeta Melchiora Wańkowicza. W wakacje odpoczywały tu dzieci i młodzież z zaprzyjaźnionych rodzin, przebywał tu chory nauczyciel ze Starego Brześcia. Pod koniec okupacji przyjęto trzech dezerterów z wojska niemieckiego, skierowanych tu przez ruch oporu, Polaków spod Działdowa (Franciszek Bartosiewicz, Tadeusz Łuczak i Jan Żuchowski) na siłę wcielonych do wojska. W styczniu 1944 roku zostali zabici dwaj synowie Stanisława Staszyńskiego oraz Tadeusz Łuczak [29]. Niemcy pojawili się tu trzykrotnie dopiero pod koniec okupacji [6].

Po wybuchu Powstania na tym terenie operował Batalion „Krawiec” [30]. Po Powstaniu Warszawskim zatrzymały się w klubie cztery rodziny uciekinierów z Warszawy z małymi dziećmi i osobą starszą. Mieszkali aż do wyzwolenia Warszawy. W tym samym czasie został przygarnięty do klubu na 1.5 roku mały chłopiec, błąkający się samotnie po Warszawie. Po wysiedleniu mieszkańców wsi i plebanii z Powsina zamieszkał tu wikary powsiński ks. mgr Romuald Gawlik. Od ostatnich miesięcy 1944 roku aż do ucieczki Niemców [29] Staszyński udostępnił mu największe pomieszczenie w swoim domu, aby mógł w nim odprawiać msze święte, na których w niedziele i święta gromadzili się wysiedleni mieszkańcy Powsina [21]. W 1945 roku została przyjęta na mieszkanie w klubie wdowa po gajowym z Kabat [29].

Przejściowo stacjonowali tu żołnierze radzieccy obsługujący reflektor przeciwlotniczy [6].

W uznaniu zasług p. Staszyńskiego, prezes PCC Wielowiejski postawił warunek, aby z przekazywanych terenów wydzielić w nagrodę dla Stanisława Staszyńskiego 3 ha ziemi, a dla Haliny Stankiewiczowej domek z ogródkiem. Mimo przyjęcia tych warunków przez ówczesnego prezydenta m. st. Warszawy, nie zostały one nigdy spełnione. Zarząd m.st. Warszawy uzasadniał to tym, że tego rodzaju odpisom sprzeciwia się reforma rolna PKWN [29].

Ośrodek Wczasów Świątecznych

Po wojnie akcjonariusze Polskiego Country Clubu przekazali cały teren wraz z nieruchomościami Zarządowi Miasta Stołecznego Warszawy, pod warunkiem zorganizowania na tym terenie ośrodka sportowo-rekreacyjnego [3]. Zburzono wówczas dwa pawilony gospodarcze [6], do budynku klubu dobudowano skrzydła, a pole golfowe zarosło samosiejkami [23]. Golf jako sport zbyt ekskluzywny nie nadawał się jako rozrywka dla klasy robotniczej [6]. Uchwałą nr 2010 przez Prezydium Zarządu Miejskiego [3] w 1948 roku na bazie dawnego klubu powołano Ośrodek Wczasów Świątecznych w Powsinie [9]

W 1951 roku Wilanów i wraz z nim Powsin włączono do Warszawy [1].

Park Kultury w Powsinie

W 1956 (1963 [6]) roku Wydział Kultury i Sztuki Prezydium Miasta Stołecznego Warszawy zmienił nazwę na Park Kultury w Powsinie [3].

W latach 1960-1994 teren ten należał do Mokotowa [44]. Dla wygody przybywających tu na wypoczynek mieszkańców Warszawy urządzono liczne rabaty kwiatowe, zieleńce, domki kempingowe, basen oraz boiska sportowe [21]. Klimat spędzania wolnego czasu w gronie rodziny lub znajomych przy grach towarzyskich panował w Powsinie co najmniej do końca lat 90-tych XX wieku. Miejsce było popularne, autobusy podjeżdżające pod skarpę przywoziły tłumy [44].

Początkowo ze Śródmieścia kursowały autobusy MZK z literą P oznaczającą Powsin Park [43]. Linia 139 została wprowadzona w 1957 roku [6]. Od 1983 roku w każdą niedzielę oraz dzień świąteczny do Powsina dojeżdżała tu linia 140. Od wakacji 1992 roku trasa linii 140 do Powsina była już codzienną, a 1 września 1993 roku linia została zastąpiona przez 519 [40].

Od 2000 roku park zarząd nad parkiem Józef Pawlak i zapoczątkował zmiany [11]. W 2001 roku nastąpiło oddanie do użytku pawilonu rekreacyjno-sportowego z kortami tenisowymi [1]. W 2003 roku przekształcono Park Kultury w Powsinie z zakładu budżetowego na jednostkę budżetową Uchwałą Nr III/23/2002 [1].

W 2011 roku w ramach happeningu Grzybobranie umieszczono w parku ponad 20 instalacji artystycznych m.in. wełnianą jemiołę, tekturowe grzyby czy pluszową chmurę z deszczem. Każdy otrzymywał atlas grzybów i wyruszał do lasu po zbiory [6].

W latach 2015-2019 Park Kultury w Powsinie przeszedł remonty i modernizacje na łączną kwotę ponad 16.6 mln złotych. Modernizacja obejmuje prawie 5000 m2 terenu rekreacyjno-sportowego [34].

Modernizacja infrastruktury informatycznej i teleinformatycznej została przeprowadzona w latach 2015-2016 [34].

Na początku 2018 roku zostały zmodernizowane zadaszone korty tenisowe [8]. Pojawiło się 120 nowych ławek, 100 koszy na śmieci, 20 leżanek, 20 stołów piknikowych, 24 stoły do gry w szachy, brydża oraz chińczyka, 2 stoły do tenisa stołowego, stół do piłkarzyków, 100 stojaków na rowery [42], które wypełniły przestrzeń dotąd pozbawionej infrastruktury strefy wypoczynkowej [8]. Zmiana wyposażenia z lat 50-tych i 60-tych XX wieku była pierwszą tego typu inwestycją od początku istnienia parku. Za nowe wyposażenie zapłaciło miasto 550 tys. złotych w ramach programu "Przyjazna przestrzeń rekreacyjna dla mieszkańców" [42]. Zniknęły wówczas śmietniki w kształcie muchomorków z czerwono-białymi kapeluszami, które przez wiele lat były symbolem parku [44], gdyż nie spełniały parametrów określonych w regulaminie utrzymania porządku i czystości w m.st. Warszawa oraz nie były odporne na ogień [42].

Wymieniona została nawierzchnia na boiskach, jedno z boisk do siatkówki przekształcono w boisko do siatkówki plażowej. Na terenie pojawiły się zadaszenia membranowe chroniące przed słońcem, letnie przebieralnie, piłkochwyty, źródełka z wodą, zamgławiacze rozpraszające delikatną mgiełkę wodną [34].

W czerwcu 2018 roku zakończyła się budowa nowego placu zabaw. Rozpoczęto również modernizację placu gier z budową 18-dołkowego tor do minigolfa [34].