Kościół parafii Najczystszego Serca Maryi (ul. Chłopickiego #2) powstał w stylu modernistycznym, jednak nawiązuje do architektury gotyku nadwiślańskiego [1] z elementami kubizmu [25]. Ma plan krzyża rzymskiego z wyniosłą trójdzielną wieżą pełniącą funkcję dzwonnicy. Powstał jako pomnik upamiętniający bitwę z Rosjanami pod Olszynką Grochowską w czasie powstania listopadowego w 1831 roku [1]. 25 lutego każdego roku odprawiana jest msza w intencji poległych [11]. Nocą jest podświetlany [1] i dominuje w tej części miasta [3]. Zamyka też oś widokową ul. Zamienieckiej od strony północnej [24]. Projekt jest zbliżony do kościoła Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Sokołowie Podlaskim, autorstwa tego samego architekta [2].
Trzynawowa świątynia ma żelbetonową konstrukcję [3]. Ławy żelbetowe tworzą fundamenty, ściany są w konstrukcji mieszanej, a szkielet jest żelbetowy z wypełnieniem z cegły ceramicznej pełnej. Ma około 2100 m2 powierzchni użytkowej i kubaturę 50.4 tys. m3 [29]. Bryła jest strzelista. Elewacje boczne są symetryczne, siedmioosiowe. Pierwszą i ostatnią oś stanowią wysunięte i flankowane kaplicami odpowiednio transept i kruchta. Pięć części środkowych oddzielonych ryzalitami mieści pośrodku wąskie gotyckie okna. Na przedłużeniu każdego okna, na wysokości nawy głównej umieszczone mniejsze, okrągłe okienka. Na zakończeniu transeptu okna znalazły się w wykuszach ozdobione manswerkiem. Z boku transeptu znajdują się niskie przybudówki, w których umieszczono wejścia. Dodatkowo przy prawym transepcie od strony zakrystii jeszcze mniejsza przybudówka prowadzi do kaplicy. Ściany korpusu głównego obiega ślepy fryz arkadowy.
Prezbiterium jest zamknięte ośmiobocznie. Na ścianie szczytowej znalazło się w wykuszu okno nad ołtarzem flankowane dwiema wąskimi dwupoziomowymi basztami (z dzwonami [29]), z dachami ostrosłupowymi. Boczne ściany wypełniają podłużone oraz okrągłe okna lub blendy. Na skrzyżowaniu transeptu i nawy głównej umieszczono strzelistą sygnaturkę z ośmioma kolumnami i ostrosłupowym dachem.
Za ołtarzem znajduje się dobudówka mieszcząca zakrystię. Część środkowa jest obniżona, dawniej znajdował się tu skarbiec. Boczne części są podniesione. Kościół jest podpiwniczony pod zakrystią i prezbiterium, jest tam węzeł cieplny [30]. Obecnie kotłownia jest nieczynna, kościół podłączono do ogrzewania miejskiego. Nad zakrystią po stronie wschodniej [29]. znajduje się sala, dawniej katechetyczna następnie przeznaczona dla Caritas. Osobne wejście od ul. Ossowskiej ma kaplica pogrzebowa (raczej nigdy nie była użyta w tym celu), służąca początkowo jako sala katechetyczna, później przeznaczona dla Bielanek [30].
Więźba dachowa nad korpusem głównym ma konstrukcję mieszaną. Na wylewanych elementach żelbetowych oparta została nietypowa konstrukcja drewniana. Nawa główna nakryta jest dachem dwuspadowym, nawy boczne posiadają dachy jednospadowe, transept i prezbiterium nakryte są dachami wielopołaciowymi. Wieże kryte są blachą miedzianą [29].
Fasada świątyni ma pięć osi, jeżeli liczyć wąskie okna umieszczone w ryzalitach między szerszymi częściami. Oś środkową stanowi główne wejście, nad którym w ostrołukowym trójkątnym przyczółku umieszczona została figura Maryi. Szczyt ten nachodzi na gotyckie, półokrągłe, trójczęściowe okno. Dwie zewnętrzne osie stanowią wejścia na wprost naw bocznych. Powtórzony jest tu układ centralnej osi, z pomniejszonymi trójkątnym przyczółkiem i ostrołukowym oknem. Liczne wertykalne podziały elewacji przez elementy konstrukcyjne, nawiązujące formą do gotyckiego oszkarpowania ścian, podkreślają pionową kompozycję elewacji [29].
Kontynuacją środkowej osi fasady jest cofnięta trzyczęściowa wieża z dzwonnicą. Każda kolejna część wieży jest o połowę niższa od poprzedniej. Na pierwszym poziomie wieży między trzy wąskie pasy okien został od frontu wmontowany okrągły zegar (umieszczono go w 2009 roku, a autorem jest Witold Rzeczycki [14]). Z pozostałych stron na tej wysokości występują okrągłe blendy. Na drugim poziomie wieży trzyczęściowe okna przechodzą w trzyczęściowe otwory. Ostatnia kondygnacja wieży na rzucie ośmioboku posiada w górnej partii formy nawiązujące do gotyckich pinakli i jest zwieńczona ośmiobocznym wysmukłym hełmem, zakończonym dużym metalowym krzyżem. Na wieży umieszczone są trzy dzwony (zawieszone na stalowej konstrukcji [29]), które mają elektryczno-magnetyczny napęd [2].
Kolejni proboszczowie parafii to ks. Jan Sztuka (1925-1970), ks. Franciszek Foks (1971-1993), ks. Eugeniusz Bączyk (1993-2006), ks. Krzysztof Ukleja (2006-) [2]. W kościele pracują siostry orionistki [2]. Parafia liczy 17 tys. wiernych [7]. Parafia ma swój hymn maryjny, autorstwa Kamili Zagórowskiej [13].
Kościół występuje w utworze Chamowo Mirona Białoszewskiego, który pisze: „W środku duży, strzelisty, filary z różowego i sinego marmuru, pewnie sztucznego, całość zajmująco małpuje którąś z katedr francuskich” [11].
Wnętrze
Wnętrze kościoła jest trójnawowe w stylu bazylikowym [1]. Neogotyckie elementy są wyraźnie widoczne również we wnętrzu [18]. Sklepienia nad podpiwniczeniem oraz nad zakrystiami są żelbetowe, wylewane, a nad nawami, prezbiterium i nad salką katechetyczną na gurtach ceglanych, nawiązujące formą do ostrołukowych, krzyżowo-żebrowych sklepień gotyckich. Nad chórem sklepienie kryształowe [29]. Sklepienie nad nawami wspierają dwa rzędy wysokich kolumn. Marmur dominuje w wystroju wnętrza [18]. Nawy zostały wydzielone ostrołukowymi arkadami wspartymi na wysmukłych czworobocznych filarach. Pomiędzy łukami arkad od strony nawy głównej i w transepcie stoją figury aniołów [29]. We wnętrzach na elementach stanowiących architektoniczne podziały ścian (pilastry) i na kolumnach umieszczono kolorowe stiuki, a w dolnych partiach ścian okładziny z marmuru. Posadzkę tworzy wielobarwne lastriko we wzory geometryczne. W prezbiterium i w kaplicy Najświętszej Maryi Panny posadzki wykonano z płytek kamiennych, a żelbetowe, wspornikowe, dwubiegowe schody na chór i wieżę wykończone są lastriko [29]. Dzięki temu, że większość wyposażenia kościoła została zaprojektowana przez architekta samego kościoła, świątynia jako całość ma jednolity styl i charakter [1].
Do środka prowadzi trzyczęściowa kruchta [1]. Przez jedną z trzech sieni przechodzi się do krużganków, które zostały zaplanowane jako miejsce do rozmieszczenia tablic pamięci (część z czarnego marmuru [18]), poświęconych pierwszemu proboszczowi parafii, budowniczemu kościoła (w prawej kruchcie [1]), ofiarodawcy działki pod budowę kościoła oraz upamiętniające żołnierzy poległych w boju o Olszynkę Grochowską [29] z nazwami pułków i nazwiskami ich dowódców [18], m.in. 4 Pułku Piechoty [3], 2, 3, 4 i 5 Pułku Ułanów [12]. Jedną z tablic w 130 rocznicę Powstania Listopadowego ufundowali parafianie. Odsłonięta została w 1961 roku [26]. Wśród tablic jest też poświęcona pułkom kawalerii z okresu II wojny światowej [3] czy tablica upamiętniająca żołnierzy 21 Pułku Piechoty "Dzieci Warszawy" poległych w obronie Pragi we wrześniu 1939 roku oraz żołnierzy AK z III Rejonu Grochów obwodu praskiego [18]. Jedną z tablic jest upamiętnienie kard. Stefana Wyszyńskiego.
Na ścianach bocznych transeptu znajduje się polichromia wykonana w 1961 roku w stylu sgraffito. Jej autorami byli plastycy [1] Edward Baran i Józef Sławiński, którzy zaprojektowali polichromię całego wnętrza [24]. Z transeptu po zachodniej stronie prezbiterium prowadzi wejście do kaplicy Najświętszej Maryi Panny, a po wschodniej stronie przejście do zakrystii i pozostałych pomieszczeń [29].
Prezbiterium ma plan zbliżony do kwadratu, wewnętrzne ściany przechodzą w trójboczne zamknięcie [29]. W głównym ołtarzu umieszczono nad tabernakulum trzymetrową wielkości figurę Serca Matki Bożej [19]. Ołtarz główny (tak jak ołtarze boczne) został wykonany w marmurze. Pod figurą znajduje się relikwiarz św. Faustyny [1]. Stół ofiarny został wykonany w 2001 roku [2]. Za prezbiterium znalazła się zakrystia (z lewej) oraz skarbiec (pośrodku) i kaplica przedpogrzebowa (z prawej).
Jest sześć ołtarzy bocznych, z których trzy poświęcone są patronce kościoła. W kaplicy na lewo od prezbiterium znajduje się ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej. Kaplica została zaprojektowana jako ceglana ściana z metalowym wypełnieniem (na górze znajdują się wykonane z drutu dwie postaci aniołów), obrazem i koroną nad nim, poniżej znajdują się liczne wota. Jest tu m.in. relikwiarz św. brata Alberta Chmielowskiego, przedstawiony dłoń trzymającą bochen chleba [1]. Pod kaplicą znajduje się krypta grobowa ks. Jana Sztuki, pierwszego proboszcza [30]. Dwa pozostałe ołtarze maryjne to ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej. Ten ostatni (strona zachodnia) oraz ołtarz św. Antoniego Padewskiego (strona wschodnia) znajdują się przy pierwszym przęśle naw bocznych jako wydzielone kaplice [29]. Z tego powodu krużganki są nieco wysunięte poza bryłę prostokąta. Z kolei w skrzydłach transeptu znajdują się ołtarz Świętej Rodziny i ołtarz Miłosierdzia Bożego ze sprowadzonymi w 2003 roku relikwiami św. Faustyny [2].
Na jednym z filarów znajduje się ośmiokątna ambona z baldachimem. Nad mównicą umieszczono gołębia, który jest podświetlany. Ściany ambony są proste, ozdobione figurami geometrycznymi. Schody poprowadzono wokół filara, od nawy bocznej.
Konfesjonały są drewniane z dekoracją wzorowaną na elementach gotyckich [29]. Uwagę zwraca wykonana z gipsu Droga Krzyżowa, wkomponowana w ściany naw bocznych [1]. Została wykonana w postaci jasnych, bogatych płaskorzeźb.
W owalnych oknach znajdują się witraże z wizerunkami apostołów. Witraż za ołtarzem zawiera wiele scen, natomiast witraż w kaplicy bocznej przedstawia różne wizerunki Maryi.
Na chórze znajdują się 56-głosowe organy [2]. Jeszcze podczas okupacji ks. Jan Sztuka apelował do parafian o ufundowanie piszczałek w budowanych organach. Zostały na nich wygrawerowane imiona według intencji fundatorów [16]. Pierwszy etap ich budowy został ukończony w 1948 roku. Uruchomiono wtedy 33 głosy z docelowych 68 [17]. Uzupełnień dokonywano w latach 1954-1955. Ostatecznie Zygmunt Kamiński wyposażył instrument w 40 głosów. Dyspozycja była następująca (gwiazdka oznacza brak piszczałki): Manuał I (Pryncypał 16, Pryncypał 8, Flet kryty 8, Kwintadena 8, Flet Szpiczasty 8, Kwinta 5 1/3, Oktawa 4, Róg nocny 4, Blokflet 4, Rurflet 4, Nazard 2 2/3, Rurflet 2*, Róg nocny 2, Mixtura IV-VI*, Kornet III-IV*, Sesquialtera II, Trompet 8*, Obój 4*) Manuał II (Bourdon 16, Pryncypał 8, Flet podwójny 8, Klarnet 8, Holflet 8*, Gamba 8, Pryncypał 4, Gemshorn 4*, Kwintadena 4, Flet łagodny 4, Róg nocny 2, Flet leśny 2, Tercja 1 2/3, Oktawa 1, Mixtura III, Mixtura IV-VI*, Krumhorn 8*, Zink 4*) Manuał III (Kwintaton 16, Pryncypał 8, Gemshorn 8*, Flet harmoniczny 8, Aeolina 8, Vox coelestis 8, Oktawa 4, Gedeckt 4, Flet przedm. 4, Kwinta 2 2/3, Flet 2, Kwinta 1 1/3, Mixtura III-IV, Cymbały III*, Vox humana 8*, Klarnet 4*) Pedał (Pryncypał 32*, Pryncypał 16*, Subbas 16, Flet 16*, Kwinta 10 2/3, Oktawa 8*, Gemshorn 8, Flet 8, Oktawa 4*, Flet 4*, Róg nocny 2*, Mixtura IV-VI*, Puzon 16*, Fagot 8*, Trompet 4*, Regał 2*). W 1958 roku i w 1962 roku powstały projekty przebudowy autorstwa Stanisława Możdżonka, organisty archikatedry warszawskiej. Zakładał on zmianę traktury na elektropneumatyczną, dobudowanie manuału IV, powiększenie organów do około 80 głosów i zmianę dyspozycji w kierunku neobarokowym. Plany te nie zostały zrealizowane. W 2000 roku działało około 20 głosów, przez co w obliczu pogarszającego się stanu organów podjęto decyzję o przebudowie. Przeprowadził ją w 2002 roku Dariusz Zych. Zmieniono wtedy trakturę na elektropneumatyczną i powiększono o 16 głosów. Przebudowano również prospekt. Obecnie skala manuałów to C-c4, a skala pedału: C-g1. Urządzenia dodatkowe to Tremolo M. III, Tremolo Nazard, Tremolo Gemshorn, Tremolo Róg nocny. Połączenia: Man III-I, Man II-I, Man III-II, Super Man III-II, Sub Man III-II, Man I-P, Man II-P, Man III-P [17].