Kościół pw. Opatrzności Bożej w Wesołej (ul. Piotra Skargi #2) stoi na końcu ulicy, na szczycie piaszczystej wydmy, zwanej Górą Milową, porośniętej sosnami. To najwyższe wzniesienie w okolicy [2], a sama bryła świątyni stanowi dominujący akcent architektoniczny [1]. Przy bramie znajduje się wolnostojąca dzwonnica, a nieco na południe dom parafialny. Od wschodu prowadzi wjazd na plac sąsiadujący z plebanią i garażami. Cały teren jest dość duży i sprzyjający spacerom. Na zachodzie znajduje się cmentarz parafialny, na którego teren można wejść również od południa.

Parafia liczy około 4400 wiernych [21]. Pierwszym proboszczem był ks. Antoni Rutkowski (1950-1972), następnie ks. Stefan Wysocki (1972-2003), ks. Zbigniew Feliks Wojciechowski (2003-2011), o. Mariusz Tłokiński CCN (2011-2019), o. Adam Strojny CCN (2019-) [9].

Koncepcja świątyni czerpie z tradycji architektury wczesnochrześcijańskiej, nawiązując do stylu romańskiego. Budynek z wyjątkiem przebudowy chóru i dobudowy zakrystii, zachował pierwotną formę architektoniczną [1]. Świątynia jest jednonawowa, od południa zamknięta niszą półkolistej absydy, kryta dwuspadowym dachem o drewnianej konstrukcji więźby nakrytej dachówką ceramiczną [1]. Pojedyncze wąskie okna znajdują się na poziomie pierwszej kondygnacji, a podwójne, dużo niższe, na poziomie drugiej kondygnacji (z wyjątkiem zakrystii, gdzie okna są tej samej wielkości na obu poziomach). Osie okien oddzielają proste ryzality. Przy górnej krawędzi fasady oraz absydy znajduje się łukowy fryz. Fasada ma trzy osie, każdą zaakceptowano niewielką niszą z latarenką. W środkowej umieszczono drzwi wejściowe, a nad nimi na poziomie drugiej kondygnacji potrójne okno. Przed wejściem jest niewielki podest, na który prowadzą schody.

Prezbiterium

Wnętrza zaprojektowane zostały przez Jerzego Nowosielskiego. Grekokatolickie korzenie i prawosławna tożsamość artysty powodują, że można określić je jako styl bizantyjski, prawosławny czy wczesnochrześcijański [15]. W absydzie znajduje się ogromna polichromia z umieszczoną na szczycie modlącą się Matką Boską (Orantką) [14], symbolizującą Maryję Bogurodzicę, Matkę Kościoła [8].

Na dwóch niższych poziomach polichromii znajdują się postaci świętych wymienionych w Kanonie Rzymskim (postacie mają ciemne twarze i wschodnie szaty [14]). W części środkowej są to trzy męczenniczki: Agnieszka, Łucja i Anastazja oraz trzej męczennicy: Szczepan, Kosma i Damian. Między nimi znajduje się hetoimasia (tron przygotowany), motyw o symbolice eschatologicznej (końca świata) [14]. Widoczna w nim księga podkreśla symbolikę maryjną, a gołąb związek Matki Bożej z Duchem Świętym. Krzyż, który koronuje kompozycję, sugeruje pasyjny aspekt [8]. Na dolnym poziomie, bezpośrednio nad półkolistą ławą dla służby liturgicznej, przedstawieni są święci Cyprian, Jakub, Piotr, Paweł i Klemens (trzej apostołowie, papież i jeden z ojców Kościoła). Nietypowe jest umieszczenie tronu biskupiego w miejscu szóstego świętego po prawej stronie absydy, symetrycznie w stosunku do św. Cypriana. Cała kompozycja powoduje, że kapłan, gdy odmawia kanon, jest otoczony wizerunkami świętych, których przywołuje w tej modlitwie eucharystycznej [14].

Pod kompozycją tronu przygotowanego znajduje się wmurowane w ścianę tabernakulum [8]. Pierwsze tabernakulum było skromne, przesłaniane zasłonką w jednym z czterech kolorów liturgicznych, zależnie od okresu. Nowe tabernakulum (powstałe podczas przekształceń około 2004 roku) jest złote, a płaskorzeźba na drzwiach powtarza wizerunek Oranty. Po lewej stronie wisi prosta lampka [14].

Ołtarz symbolizuje skromny grób Chrystusa i wykonany jest z kamienia [17]. Wokół ołtarza znajduje się czarna konstrukcja, cztery kolumny u jego narożników i dwie po bokach absydy oraz łączący je poziomy [14] architraw, który jest zagięty ponad mensą ołtarzową. Całość tworzy tzw. templon starochrześcijańskich kościołów [8], nawiązuje też do cyborium oraz wschodniego ikonostasu. Nad ołtarzem na środkowej z desek opiera się duży polichromowany krucyfiks. Sprawia to wrażenie, jakby krzyż lewitował między dłońmi modlącej się Marii, a ona kierowała wzrok ku niemu [14]. Początkowo namalowana Orantka miała trzymać Jezusa, lecz wtedy Zbawiciel pojawiłby się dwukrotnie (na polichromii i na krzyżu), więc po sugestii proboszcza artysta zmienił koncepcję [23].

Po lewej stronie ołtarza znajduje się zabudowana ambona, połączona ze ścianą absydy. Kształt ambony nawiązuje do tradycyjnej formy starokościelnej. Jest ona odsunięta od ołtarza i na tyle masywna, że odnosi się wrażenie, iż jest to odrębny stół słowa z wyraźnie zaznaczonym miejscem [8].

Całe prezbiterium jest w bardzo ciepłych barwach. Dalsza część wnętrza kościoła to barwy zimne: biel ścian, czerń sufitu, granat przedsionka i antresoli [17].

Nawa główna

Podłoga nawy ułożona została z drobnych jasnych kafli (w odcieniu szarawo-żółtawym), między którymi nieregularnie rozsypane są ciemne kafle. Prezbiterium wyodrębnione jest kaflami rudej barwy. Z kolei pod chórem kontrastowo między ciemnymi kafelkami pojawiają się pojedyncze białe cegiełki. Środek kościoła akcentuje kwadrat kafli czerwonych. Posadzka przypomina międzywojenne warszawskie posadzki z ceramiki, nawiązuje też do zdobień wczesnochrześcijańskich [16].

Strop jest podzielony na kasetony i pomalowany na kolor indygo. Wewnątrz kasetonów umieszczono jaśniejsze motywy [16], przypominające gwiazdozbiór [17]. Żyrandole w nawie są bardzo proste [16].

Witraże uzupełniają półokrągłe okna [17] i mają charakter abstrakcyjny. Ich celem było przyciemnienie zbyt jasnego wnętrza. Proporcje barw czerwonej (dominującej), białej i niebieskiej są tak wyważone, aby stworzyć odpowiednie dla polichromii oświetlenie [8], tworząc nieco różowawy odcień białych ścian [15]. Jedynie w potrójnym oknie nad chórem, zgodnie z kolorystyką przedsionka, nie dominuje czerwień [16]. Witraże wykonała Teresa Reklewska [1].

Stacje Drogi Krzyżowej przedstawione przez Nowosielskiego wydobywają mroczny aspekt pasyjny cierpienia Chrystusa [8]. Za motyw przewodni posłużył mur Jerozolimy, obecny we wszystkich scenach [5]. Obok bieli i czerni pojawiają się akcenty zakrzepło-krwisto-ochrowe [15]. Z postaci Chrystusa i otaczających osób pozostał cień, realistycznie przedstawiono natomiast szaty i ogólną scenerię egzekucji. Stacje mają różnorodne wymiary [8] i wiszą na bocznych ścianach na różnej wysokości, zwykle lekko powyżej oczu. Nowosielski nie widział potrzeby podpisywania stacji drogi krzyżowej, zostały one później podpisane naklejanymi literami [15].

Jedyny element wnętrza, którego Nowosielski nie przekształcił, to ławki [16]. Planował je w kolorze kobaltowym, jednak proboszcz nie zgodził się na ten pomysł [23]. Zostały one jednak około 2004 roku przeniesione do kaplicy sąsiedniego domu rekolekcyjnego, a w świątyni pojawiły się wówczas istniejące obecnie drewniane ławki. W zbliżonym czasie na bocznych ścianach zawieszono obrazy Matki Bożej Częstochowskiej, Jana Pawła II (po prawej stronie ołtarza) oraz Jezu ufam Tobie i św. Faustyny (po lewej stronie) [16].

Przedsionek

Początkowo nie było w kościele chóru muzycznego. Po wojnie dobudowano chór z betonu na dwóch filarach. Nowosielski zdecydował się go przekształcić w prostokątny narteks (są to drewniane arkady, tworzące pod chórem przedsionek [14]), który został oddzielony dodatkowymi kolumnami od nawy (co ją skróciło) [8]. Filary i ściany zostały obłożone deskami, na których rozpięto pomalowane płótno, dziś postrzępione i odłażące [14]. W narteksie wszystkie polichromie są w tonacji ciemnogranatowej, kontrastującej z absydą. Przedstawiono tu ikony związane z Maryją: Zwiastowanie, Zaśnięcie Matki Bożej, Narodziny Jezusa, Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Ofiarowanie Marii w świątyni, Ucieczka do Egiptu i Nawiedzenie św. Elżbiety. Przy samych drzwiach po lewej umieszczono wizerunki proroka Izajasza (z cytatem Iz 7,14) i ewangelistę Łukasza, a po prawej Matkę Bożą tronującą z Dzieciątkiem. Sceny są bliskie tradycji prawosławnej i średniowiecznemu chrześcijaństwu zachodniemu (m.in. w zaśnięciu duszę Maryi pokazano jako małą lalkę [5] czy narodziny Jezusa przedstawione są w grocie, a nie w stajence) [8]. Na jednym z filarów umieszczono miniaturę krzyża ołtarzowego z absydy [14].

Stan polichromii w kościele pozostawia wiele do życzenia. Wykonano je dostępnymi w PRL-u farbami syntetycznymi na tynku nie pierwszej jakości, a obłożenie elewacji świątyni styropianem w XXI wieku sprawiło, że na ścianach pojawiła się wilgoć [2].

W 2020 roku w lesie otaczającym kościół powstała zewnętrzna droga krzyżowa. Czternaście kapliczek wykonanych przez p. Bala kolorem nawiązuje do kobaltowego przedsionka świątyni [23].

Dom rekolekcyjny

Na południe od kościoła stoi duży dom rekolekcyjny. Budynek powstał w latach 1981-1987 [1]. To budynek dwu- czterokondygnacyjny na planie litery L, z dwupoziomowym poddaszem użytkowym. Bryła jest zróżnicowana, właściwie każda z elewacji jest nieco inna. Od północy prowadzi po szerokich schodach wejście do budynku. Opadający dach wsparty jest na kolumnach, a całość zwieńcza trójkątne okno nad którym znalazł się krzyż. Elewacja zachodnia to pas półkolistych okien na pierwszej kondygnacji i trzy bramy wejściowe, oddzielone szerokimi oknami. Od wschodu znajduje się dziedziniec, na który wychodzą trójczęściowe okna pierwszej i drugiej kondygnacji oraz łukowo sklepione lufciki na poddaszu. Jest tu również podjazd dla niepełnosprawnych, który prowadzi do zaokrąglonego fragmentu budynku. Część od południa jest najwyższa, o charakterze mieszkalnym (są tu m.in. balkony i okna dachowe na kilku kondygnacjach).

W Domu Rekolekcyjnym jest kaplica ozdobiona polichromią autorstwa Nowosielskiego. Tworzą ją najważniejsze sceny z życia Chrystusa i Matki Bożej [17], umieszczone wokół centralnego przedstawienia Chrystusa. Sceny stylistyką nawiązują do ikon świątecznych, które tradycyjnie, w liczbie dwunastu grupowane są w rzędzie prazdników w ikonostasie [19]. Kompozycje są bardzo klarowne i statyczne. Sceny zamknięto namalowanymi ramami, które poprzez cieniowanie sprawiają wrażenie, jakby patrzono na nie przez prześwit [17]. Polichromia powstała w latach 1987-1989 we współpracy z Haliną Onichrymiuk [4].

Obecnie w domu mieszkają członkowie i sympatycy Wspólnoty Chemin Neuf (Nowej Drogi). Tworzą tzw. fraternię (wspólnotę) życia, przypominającą nieco rytm klasztorny. W 2006 roku były w niej dwa małżeństwa, siostry konsekrowane, osoby stanu wolnego i kapłan [12].

Cmentarz parafialny

Na zboczu i u podnóża wydmy znajduje się cmentarz parafialny [2], jeden z trzech cmentarzy w Wesołej. Pierwszy pochówek miał tu miejsce w 1952 roku. W 2019 roku cmentarz, razem ze świątynią, został wpisany do rejestru zabytków [24].

Spoczywają na nim m.in. siatkarz Zdzisław Ambroziak, malarz Ludwik Maciąg, generał Andrzej Tyszkiewicz, paleontolog Teresa Maryańska czy proboszcz Stefan Wysocki [24].

Ponieważ w okolicy rozbudowującej się Wesołej brakowało miejsca modlitwy, w 1933 roku mieszkańcy zawiązali Komitet Budowy Kaplicy w Wesołej. W 1935 roku ówczesny właściciel majątku Wesoła, książę Emanuel Bułhak, ofiarował pod budowę świątyni teren znajdujący się na wzniesieniu nazywanym Górą Milową [1]. Chciał on jednocześnie, aby świątynia stała się jego mauzoleum (jednak ostatecznie opuścił on Polskę) [2]. Przedstawił projekt Włocha Luigiego Malgheriniego [13], w którym budowla była w stylu wczesnochrześcijańskich świątyń południowej Europy [2]. Komitet podjął uchwałę o zaniechaniu budowy kaplicy i przystąpił do budowy kościoła [1].

Adaptację projektu powierzono Konstantemu Sylwinowi Jakimowiczowi. Jesienią 1937 roku położono ławę fundamentową i wykonano zbrojenie ze stali dostarczonej przez warszawską firmę Elibor. W latach 1938-1939 wzniesiono mury z czerwonej cegły [1]. Podobno znaczną część kosztów budowy poniósł Bułhak, cześć środków pochodziła również ze składek parafian [13]. Kościół został zadaszony 31 sierpnia 1939 roku (prace zakończono w październiku tego roku [13]) [20]. Przed wojną nie zrealizowano kampanili i schodów, które miały prowadzić po stromym zboczu skarpy na przedłużeniu ul. Kościelnej [1].

Pierwszą mszę świętą w kościele odprawiono 24 maja 1942 roku. Ołtarz poświęcił ks. Zdzisław Waś, proboszcz parafii MB Zwycięskiej z Rembertowa, a nabożeństwa odprawił Ks. Andrzej Tacikowski [9].

Kościół był aż do 1950 roku kościołem filialnym parafii Rembertów [6]. Dekretem kard. Stefana Wyszyńskiego z 27 czerwca (16 lipca [9]) 1950 roku z części parafii M.B. Zwycięskiej w Rembertowie oraz części parafii Św. Anny w Długiej Kościelnej utworzona została parafia pw. Opatrzności Bożej w Wesołej [17]. Kościół został konsekrowany jako parafialny [2].

W latach 50-tych XX wieku we wnętrzu powstał chór muzyczny na planie trapezu wsparty na dwóch czworobocznych filarach. Wybudowano schody prowadzące do głównego wejścia, dzwonnicę oraz budynek zakrystii przylegający do południowego krańca nawy. Na zboczu wydmy założono cmentarz [1]. Pojawił się również budynek plebanii [6].

W 1966 roku w prezbiterium ustawiono ołtarz projektu Krzysztofa Henisza [3].

Do lat 70-tych XX wieku nikt nie potrafił zaaranżować wnętrza. Znajomi artyści podpowiedzieli nowemu proboszczowi, ks. Stefanowi Wysockiemu, żeby skontaktował się z prof. Jerzym Nowosielskim. Chciał on bowiem uszanować życzenie Bułhaka, aby kościół przypominał wczesnochrześcijańską świątynię, a Nowosielski czuł sztukę tamtego czasu [5]. Profesor przez długi czas odmawiał, lojalnie uprzedzając, że tworzy obrazy nie dla wszystkich czytelne i budzące kontrowersje [10].

Gdy Nowosielski wiosną 1975 roku był w Warszawie, przy okazji odwiedził Wesołą. Przez dwie godziny oglądał kościół, mierzył krokami, sprawdzał proporcje, a na koniec się zgodził [5]. Prace we wnętrzu trwały w latach 1975-1979 [1]. Jako pierwsze powstały polichromie w absydzie [14]. Ponieważ Nowosielski miał lęk wysokości tworzył malowidła tylko na dole, zaś jego asystent (Zbigniew Benedyktynowicz [1]) malował górne partie według wskazówek mistrza [14]. Benedyktynowicz był synem biskupa metodystów, więc w efekcie katolicki kościół ozdobił prawosławny artysta z protestanckim pomocnikiem [10]. W trakcie prac zabrakło pędzli, absyda była wówczas malowana gałgankami, które przynosili parafianie [23].

Następnie powstała część przy wejściu do kościoła [2]. Nowosielski planował umieścić tam duże przedstawienie Sądu Ostatecznego, lecz przeszkodził w tym betonowy chór [14]. Ostatecznie chór przebudowano na planie prostokąta, zamurowano boczne okna pod chórem, a między filarami chóru dostawiono cztery okrągłe drewniane kolumny i na podporach rozpięto półkoliste łuki arkad [1]. Na ścianach pod chórem umieszczono sceny z życia Matki Bożej [14].

Wyzwaniem dla Nowosielskiego była Droga Krzyżowa, gdyż jako prawosławny nigdy jej nie malował [10]. Podobno po modlitwie proboszcza otrzymał natchnienie i seria powstała dość szybko w 1978 roku [1].

Kiedy po zakończeniu prac ks. Wysocki nie miał jeszcze zebranych pieniędzy, żeby autorowi zapłacić i poprosił o rozłożenie na raty, ten odrzekł, że ma pensję profesorską i dobrze zarabia, więc rezygnuje z wynagrodzenia [5]. Początkowo sceny wierni przyjęli z niepokojem. Jedni w stacjach Męki widzieli Oświęcim, inni ubeckie więzienie na Mokotowie [10]. Mówiono, że proboszcz wprowadza do kościoła sztukę prawosławną. Agresywna czerwień absydy wywołała szok. Dopiero kiedy nad ołtarzem umieszczono krzyż, ludzie trochę się uspokoili [5]. Artysta podczas niedzielnych kazań tłumaczył znaczenie ilustracji [10].

Wystrój kościoła zaliczany jest do największych osiągnięć współczesnej polskiej sztuki sakralnej [2]. Wkrótce kościół Opatrzności Bożej stał się słynny w całej Polsce. Przyjeżdżały tu wycieczki, wnętrzem zachwycali się badacze sztuki współczesnej [10].

W 1998 roku dekretem bp. Kazimierza Romaniuka prowadzenie Domu Rekolekcyjnego przy parafii zostało powierzone wspólnocie Chemin Neuf [22]. Małżeństwa mieszkające w domu zajęły wygospodarowane na poddaszu mieszkania, pozostali bracia i siostry zamieszkali w pokojach jednoosobowych [12]. Dom Rekolekcyjny stanowił też tzw. Gniazdo Rodzinne, służące ludziom starszym [17].

W 2000 roku ks. Wysocki wystąpił do służb konserwatorskich o umieszczenie w rejestrze zabytków wystroju kościoła. Konserwator z Siedlec (Wesoła była na jego terenie) nie miał środków na dokumentację, jednak fundusze znalazł stołeczny konserwator zabytków [10]. W efekcie wnętrze stało się w 2004 roku zabytkiem ruchomym [1]. Było wówczas najprawdopodobniej najmłodszym polskim zabytkiem [13].

W 2004 roku proboszczem został ks. Zbigniew Wojciechowski, który zadbał o otoczenie świątyni, uporządkował cmentarz (pojawiły się tablice informacyjne, oznakowanie alei na cmentarzu przy kościele [17]), zbudował ołtarz polowy, ocieplił i otynkował kościół [6] na biało. Zbudowany z czerwonej cegły nigdy wcześniej nie był tynkowany, wiele cegieł było mocno skruszałych, a całość bardziej sprawiała wrażenie rozlatującej się rudery niż świątyni [12]. Niestety z powodu ocieplenia pojawiły się zawilgocenia murów i fresków pod chórem [1]. Wprowadził też drobne zmiany we wnętrzu [6], gdyż na dzieło Nowosielskiego patrzył nieufnie. Po bokach ołtarza powiesił obrazy, wzdłuż nawy rozciągnął dywan [10]. Pojawiły się nowe, rzeźbione ławki w kościele [17] i przez jakiś czas drewniane boazerio-lamperie [13].

We wrześniu 2011 roku abp Henryk Hoser przekazał pieczę duszpasterską nad parafią oraz świątynią Instytutowi Chemin Neuf, mianując proboszczem o. Mariusza Tłokińskiego [4]. Tym samym jest to parafia, którą prowadzi ekumeniczna wspólnota, której powołaniem jest modlitwa o jedność chrześcijan Wschodu i Zachodu (co dobrze współgra z historią świątyni). Wierni przyzwyczaili się, że decyzji nie podejmuje proboszcz, lecz są konsultowane w gronie wspólnoty. Za dom rekolekcyjny odpowiada s. Dominika [18]. W Polsce jest to druga parafia tej wspólnoty, po Mistowie koło Mińska Mazowieckiego [7].

3 czerwca 2019 roku podjęto decyzję o wpisie budynku kościoła, terenu przykościelnego i cmentarza do rejestru zabytków [1] pod numerem A-1503 [3].

We wrześniu 2019 roku urząd proboszcza przejął o. Adam Strojny, wikariuszem został o. Krzysztof Charańczuk. Razem z księżmi ekipę prowadzącą parafię tworzą też: siostra konsekrowana Katarzyna Jackowska oraz osoby żyjące w związkach małżeńskich: Jolanta Łęczycka i Marek Sęczek [7]. Do pomocy jest ks. rezydent Artur Kasprzak z diecezji kaliskiej [21].

Kilkaset metrów od kościoła planowana jest budowa wschodniej obwodnicy Warszawy. Wysoki nasyp obwodnicy może odciąć parafian od świątyni od południa i zachodu, a ruch pogłębić erozję (nietrwały grunt już teraz spowodował powoduje pęknięcie absydy [1]), dlatego parafia protestuje przeciw budowie [2].