CH Plac Unii


CH Plac Unii

Miejsce to pełniło różnorodne funkcje na przestrzeni dziejów. Początkowo powstała tu końcowa stacja kolejki grójeckiej, położonej tuż za rogatkami Placu Unii Lubelskiej. Był tu też staw. W dwudziestoleciu międzywojennym zaplanowano tu monumentalny gmach radia, jednak jego budowę wstrzymała II wojna światowa. Po jej zakończeniu pusty plac corocznie służył występom cyrkowym aż do czasu, gdy powstał tu modernistyczny Supersam - pierwszy samoobsługowy sklep w Warszawie o unikalnej na skalę światową konstrukcji dachowej i kilku innych nowinkach technicznych. Obecnie pawilonu Supersamu już nie ma, a sam sklep mieści się w podziemiach nowoczesnego biurowca o nazwie Plac Unii.

aptekaaptekabiurowiecbiurowieccentrum handlowecentrum handlowekawiarniakawiarniasklep wielkopowierzchniowysklep wielkopowierzchniowysklepsklepwysokościowiecwysokościowiec

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Ludwika Waryńskiego, ulica Puławska, ulica Tadeusza Boya-Żeleńskiego
  • Rok powstania:  2010-2013
  • Obszar MSI:  Śródmieście Południowe
  • Wysokość:   90 m
  • Funkcja:  biurowa, handlowa
  • Styl:  postmodernizm
  • Związane osoby: Hempel Stanisław , Hryniewiecki Jerzy, Ihnatowicz Zbigniew, Kuryłowicz Stefan, Kuś Stanisław, Leib Alter Juda Ariel, Leykam Marek, Lubomirski Stefan, Paszkowski Eugeniusz, Pniewski Bohdan, Poniż Wienczesław, Rechowicz Gabriel, Romański Jerzy, Sieczkowski Józef, Zalewski Wacław, Zamoyski Tomasz, Żórawski Andrzej

Opis urbanistyczny:

W skład kompleksu Plac Unii (ul. Puławska #2) wchodzą trzy budynki połączone ze sobą na wysokości 30 metrów szklanym dachem [13], pod którym znajduje się galeria handlowa [24]. Budynek A ma powierzchnię 24 000 m2, budynek B powierzchnię 11 500 m2, a budynek C powierzchnię 5 800 m2 [22]. Dwa niższe są 6-kondygnacyjne (7-kondygnacyjne [24]), nad nimi wznosi się 22-kodygnacyjna (90-metrowa część A) [13] trójkątna wieża. Nawiązuje to do wysokości planowanego tu dawniej gmachu Polskiego Radia. Pod budynkami znalazły się cztery kondygnacje podziemne [16]. Trzy najniższe to parking na 800 samochodów. Piętro tuż pod poziomem gruntu zajmują delikatesy prowadzone przez kupców, którzy wcześniej prowadzili w tym miejscu Supersam [42]. Pod dwoma sześciokondygnacyjnymi budynkami płyta fundamentowa ma 1.30 m grubości, a pod 90-metrową wieżą 2.30 m [42].

Na trzech poziomach Plac Unii City Shopping o łącznej powierzchni 15500 m2 rozmieszczono punkty handlowe i gastronomiczne [19], w tym restauracje, kawiarnie i renomowane butiki [22]. Ofertę uzupełniają liczne punkty usługowe. Na poziomie -1 działają delikatesy Supersam [19]. Sklepy i restauracje znalazły się także na parterze i na pierwszym piętrze [44].

Każda z części kompleksu posiada osobne wejście (od ul. Waryńskiego, od ul. Boya-Żeleńskiego i od ul. Puławskiej [22]), piony komunikacyjne oraz niezależne recepcje [13]. Dostęp do wyższych kondygnacji zapewniają reprezentacyjne hole [22]. Atrakcyjnie prezentują się elewacje budynków wykonane z jasnych płyt mielonego marmuru przeplatanych partiami ciemnych okien [16]. Witryny zostały zrobione z niskożelazowego szkła o dużej przezroczystości. Pomiędzy nimi elewacje wyłożono czarnym granitem. Wyższe piętra mają elewacje z białego tzw. krystalizowanego szkła. Przejścia pomiędzy trzema niższymi budynkami przykryte zostały szklanym dachem o powierzchni 2100 m2 [44]. Mocno rzuca się w oczy ornament z logo kompleksu na pierwszej kondygnacji, a także krój tekstu, który został użyty do identyfikacji wizualnej [11]. Architektura wieży nawiązuje do trójkątnego kształtu jednego z najstarszych i najbardziej znanych nowojorskich drapaczy chmur, budynku Flatiron [24].

Budynek klasy A (A+ [24]) uzyskał certyfikat BREEAM na poziomie bardzo dobry [17]. Nowy wieżowiec otrzymał nazwę Plac Unii, choć używa się także określeń ING Tower i Puławska Supersam [14].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

Około 1780 roku powstało założenie urbanistyczne osi stanisławowskiej, którego częścią był obecny Plac Unii Lubelskiej. Przez wiele lat wyznaczał południową granicę Warszawy, nosząc nazwę Ronda Mokotowskiego. Teren obecnego biurowca znajdował się już poza rogatkami Warszawy, gdzie rozciągały się grunty orne [27].

XIX wiek:

Grunty orne znajdowały się w tym miejscu co najmniej do 1862 roku. W latach 1875-1919 plac Unii Lubelskiej nosił nazwę placu Keksholmskiego. W 1881 roku na plac dotarł tramwaj konny, a w 1909 roku tramwaj został zelektryfikowany. Powstał tu wtedy ważny węzeł komunikacyjny. W 1896 roku oddano do użytku stację wąskotorowej Kolei Wilanowskiej.

Kolej Grójecka

W miejscu dzisiejszego biurowca również znajdowała się stacja kolejowa [27], tzw. kolejki grójeckiej. Budowę tej kolei wąskotorowej rozpoczęto w marcu 1898 roku. Tory położono po lewej stronie szosy Nowoaleksandryjskiej (obecnie ul. Puławskiej), począwszy od Placu Keksholmskiego [29]. Kamień węgielny poświęcono w maju 1898 roku, a w październiku 1898 roku uruchomiono połączenie do Piaseczna [28]. Po zbudowaniu w 1914 roku odgałęzienia kolejki wiodącego z Piaseczna do Grójca, kolejkę zaczęto nazywać jej obecną nazwą [33]. Tory kolejki grójeckiej od pl. Unii Lubelskiej do ul. Odyńca rozebrano w 1935 roku [28]. Linię skracano jeszcze kilkakrotnie, najpierw do ul. Ikara, a w 1938 roku do późniejszego Dworca Południowego. Po wojnie w 1949 roku przejęło ją PKP. W latach 1968-1969 kolejka została zamknięta na trasie od Dworca Południowego po Dąbrówkę [29]. Odcinek kolejki znajdujący się poza Warszawą został w 1994 roku wpisany do rejestru zabytków [30].

Budowy kolejki grójeckiej podjęli się krawiec, hrabia, książę i Żyd. Krawcem był Eugeniusz Paszkowski (główny inicjator budowy), hrabią Tomasz Zamoyski, księciem Stefan Lubomirski, Żydem zaś cadyk Juda Ariel Leib Alter z Góry Kalwarii, ojciec Abrachama Mordechaja (chociaż jego uczestnictwo w spółce nigdy nie zostało potwierdzone) [29]. Parowozy nazwane na cześć Lubomirskiego i Zamoyskiego ich imionami ciągnęły wagony wypełnione letnikami podwarszawskich miejscowości i tłumami ortodoksyjnych Żydów, którzy jechali do Góry Kalwarii, gdzie rezydowali sławni chasydzcy cadykowie. Wagony II klasy pomalowane były na brązowo, a III klasy najprawdopodobniej na zielono [33]. Kolejka woziła wiele ton towaru, zwłaszcza cegłę z cegielni działających wzdłuż linii kolejowej. Całkowity koszt realizacji wraz z zakupem taboru miał wynieść 5 mln rubli. Szyny zakupiono w Hucie Ostrowiec i w westfalskim Bochum. Pierwszy parowóz zamówiono w 1898 roku w berlińskiej fabryce Maksa Orensteina. Tory biegły ul. Puławską, mijały Mokotów, Henryków, Wierzbno, Królikarnię, Służewiec i podążały do Piaseczna [29].

Stacja początkowa znajdowała się za granicami miasta, kilkadziesiąt metrów na południe od ronda Mokotowskiego. Miała 12 rozjazdów z budynkami stacyjnymi, budynkiem służbowym i magazynem. Zbudowano tu też szopę dla parowozów (maleńką drewnianą parowozownię [33]), rampę towarową i skład opału oraz budkę zwrotniczego. W drewnianym budynku stacji z wydatnym okapem znajdowały się pomieszczenia dla zawiadowcy, kasy biletowe, bagażowe, pokój dla konduktorów, poczekalnie I, II i III klasy oraz bufet. Z kolei w budynku służbowym obok pomieszczeń dla maszynistów i żandarmów znajdowała się lampucernia, czyli pomieszczenie, w którym czyszczono i napełniano lampy naftowe. W 1903 roku na stacji Mokotów stanęły nowe zabudowania stacyjne. Główny pawilon dworca wyróżniał się uzdrowiskową architekturą, z powodzeniem mógłby stanąć w Konstancinie albo Otwocku. Jego najbardziej charakterystycznym elementem był szczyt ożywiony koronkową dekoracją wyciętą w drewnie [29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren dworca kolejki grójeckiej

[1900] Teren dworca kolejki grójeckiej (źródło)

Peron stacji kolejki grójeckiej

[1911] Peron stacji kolejki grójeckiej (źródło)

Okres międzywojenny:

Tereny dawnej kolejki grójeckiej od ul. Puławskiej oddzielał drewniany płot. Między ogrodzeniem i koszarami carskimi znajdował się staw [13] z gąszczem szuwarów [33]. W pobliżu stawu rosła młodziutka topola białodrzew, widoczna później obok wejścia do sklepu Supersam. Staw zasypany został około 1925 roku [13].

Gmach Polskiego Radia

Na placu po osuszonym stawie oraz po dworcu kolei grójeckiej [2] planowano wybudowanie wielokondygnacyjnego budynku przeznaczonego dla Polskiego Radia, który zamknąłby perspektywy od ul. Marszałkowskiej i od ul. Puławskiej [11]. W gmachu miały się znaleźć rozproszone po całej Warszawie oddziały Polskiego Radia. Prace nad projektem rozpoczęto w 1937 roku. Kubaturę gmachu określono na 121 000 m3. Miał on mieć 20 różnej wielkości studiów radiowych. Pod jego budowę Polskie Radio wykupiło za sumę 1 040 419 zł teren o powierzchni 5000 m2 przy zbiegu ul. Puławskiej i ul. Batorego [31]. Projekt gmachu został wyłoniony w zamkniętym konkursie architektonicznym [13]. Do udziału zaproszono znanych architektów: Rudolfa Świerczyńskiego, Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę, Zygmunta Skibniewskiego i Kazimierza Marczewskiego, Bohdana Pniewskiego i Tadeusza Łobosa [33]. Wyniki ogłoszono w 1938 roku, wygrał Bohdan Pniewski [13]. Gmachu tworzyło kilka zespolonych z sobą bloków. Podstawowym akcentem projektu był blok dyrekcji naczelnej i głównej dyrekcji programowej w postaci wieżowca o 22 kondygnacjach [31]. Płaska i wysoka wieża o bocznych ścianach ożywionych fakturą płyt kamiennych przypominała wieżowiec ONZ w Nowym Jorku (zrealizowany 20 lat później) [33]. Gdyby budynek powstał, byłby najwyższym w Polsce, a dodatkowo planowano umieścić na dachu 30-metrową antenę telewizyjną. W marcu 1939 roku zaczęto kopać fundamenty [13]. Inwestycja miała zostać ukończona w roku 1942 [31], jednak budowę przerwała wojna [13]

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zabudowa dworca i rondo

[1920] Zabudowa dworca i rondo (źródło)

Stacja kolejki grójeckiej w tle

[1932] Stacja kolejki grójeckiej w tle (źródło)

Stacja kolejki grójeckiej w tle po lewej

[1932] Stacja kolejki grójeckiej w tle po lewej (źródło)

Plan dworca

[1935] Plan dworca (źródło)

Rozbiórka stacji na pl. Unii Lubelskiej

[1935] Rozbiórka stacji na pl. Unii Lubelskiej (źródło)

Projekt gmachu Polskiego Radia

[1938] Projekt gmachu Polskiego Radia (źródło)

Makieta projektu gmachu Polskiego Radia projektu B. Pniewskiego

[1938] Makieta projektu gmachu Polskiego Radia projektu B. Pniewskiego (źródło)

Makieta projektu gmachu Polskiego Radia projektu B. Pniewskiego

[1938] Makieta projektu gmachu Polskiego Radia projektu B. Pniewskiego (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Jezioro na terenie kompleksu

[1944] Jezioro na terenie kompleksu (źródło)

Odbudowa stolicy:

Po wojnie dziurę po fundamentach zasypano. Na obudowanym barakami placu latem stawiano namioty sezonowego cyrku państwowego [33], będącego jedną z nielicznych atrakcji dla mieszkańców miasta [2]. Plac, gdzie cyrk rozbijał swój namiot, był wysypany żużlem [15]. Pod koniec 1954 roku rozstrzygnięto konkurs na zagospodarowanie tzw. placu Puławskiego [33]. Biuro Odbudowy Stolicy zaplanowało tu reprezentacyjny plac [2], wokół którego rozmieszczono wysokie bloki mieszkalne z podcieniami. Do realizacji tego pomysłu nie doszło [33].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Fundamenty budynku Polskiego Radia

[1945] Fundamenty budynku Polskiego Radia (źródło)

Glinianka

[1947] Glinianka (źródło)

Rogatki i plac

[1948] Rogatki i plac (źródło)

Miejsce budowy Supersamu

[1948] Miejsce budowy Supersamu (źródło)

Glinianka

[1948] Glinianka (źródło)

Pozostałości po dworcu

[1949] Pozostałości po dworcu (źródło)

Ul. Puławska

[1949] Ul. Puławska (źródło)

Cyrk

[1950] Cyrk (źródło)

Cyrk na Placu

[1955] Cyrk na Placu (źródło)

Makieta konkursowa

[1959] Makieta konkursowa (źródło)

Makieta konkursowa

[1959] Makieta konkursowa (źródło)

Czasy PRL-u:

Supersam

Pod koniec lat 50-tych XX wieku Mokotów wypadał tragicznie jeśli chodzi o metraż powierzchni handlowych. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego rozpisało konkurs na halę spożywczą przy pl. Unii Lubelskiej [6]. Supersam miał stać się spadkobiercą przedwojennych hal targowych. Następnie bazując na jego konstrukcji planowano zbudować w Warszawie kilkanaście takich supermarketów [2].

Pod koniec lat 50-tych XX wieku wyznaczono działkę o wymiarach 85 na 45 metrów, na której miał stanąć pawilon [9]. Założenia przewidywały budynek parterowy, w części jednopiętrowy [2]. Projekt wstępny powstał w 1953 roku [8]. W zorganizowanym w 1959 roku konkursie bezkonkurencyjny był zespół architektów i konstruktorów skupionych w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego, wśród których byli: Zbigniew Ihnatowicz, Marek Leykam i Jerzy Romański oraz konstruktorzy: Stanisław Hempel, Wacław Zalewski, Stanisław Kuś, Wienczesław Poniż [2], Andrzej Żórawski [7] i Józef Sieczkowski [2]. Aluminium przygotowali Andrzej Koy i Bohdan Koy [2]. Projekt zrealizowali Jerzy Hryniewiecki i Maciej Krasiński [7], Ewa Krasińska [1] i Maciej Gintowt. Konstrukcja dachu jest dziełem Wacława Zalewskiego [6]. Dekoracje tworzyli m.in. Gabriel Rechowicz, Hanna Rechowicz, Edward Krasiński, Piotr Nagabczyński i Stanisław Fiszer, a meble Stanisław Matuszewski, Zygmunt Pomorski i Stanisław Przemyski. Inwestorem było Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, wykonawcą P.B.M. Ochota, w tym konstrukcji stalowej Mostostal Warszawa [2].

Największym problemem zespołu była konstrukcja pawilonu. Założone parametry wysokościowe spowodowały, że konieczne okazało się stworzenie zupełnie nowej koncepcji przykrycia tak dużej powierzchni budynku, przy tak małej jego wysokości i ograniczeniu wielkości działki budowlanej. Określono schemat wysokości pomieszczeń: wysokość sali sprzedażowej miała wynosić 6 metrów, sali baru 4.8 metra, pomieszczeń zaplecza 3 metry. Uzyskany układ brył można było przykryć jednym dachem wiszącym. Taki dach wymagałby jednak odciągów na zewnątrz. Wówczas powstał pomysł, by odciągi zastąpić skośnymi słupami rozpierającymi wewnątrz budynku. Zdecydowano się jednak na rozwiązanie będące zupełnym novum, za które zespół otrzymał nagrodę honorową na Biennale w Sao Paulo w 1965 roku [2]. Dostał też nagrodę SARP w 1959 roku, jako jedna z najlepszych w Polsce realizacji tzw. stylu brukselskiego [13]. Autorzy wykorzystali po raz pierwszy w Polsce tzw. układ tensegrity [7], konstrukcję, w której następuje wzajemna stabilizacja elementów rozciąganych i ściskanych [8]. Stalowe, ważące 100 ton elementy łuków konstrukcyjnych przykrycia dachowego, które swoim ciężarem rozpierają betonową konstrukcję pawilonu, są jednocześnie ściskane od spodu i wynoszone do góry przez zastosowanie supermocnych, kablobetonowych lin ściągających, zakotwiczonych na dwóch skrajnych ścianach konstrukcyjnych pawilonu. Tym samym sala sprzedażowa była drugą co do wielkości powierzchnią niepodpartą w Warszawie (po Sali Kongresowej PKiN). Obiekt nie miał jednolitych ścian nośnych. Ściany wschodnia i zachodnia były w rzeczywistości prefabrykowanymi filarami, na których oparte zostały stalowe łuki konstrukcyjne przykrycia dachowego. Powierzchnie między filarami wypełnione zostały taflami szkła. Jeszcze ciekawsza była reprezentacyjna, parawanowa ściana południowa, gdzie zastosowano olbrzymie, wiszące ekrany aluminiowe, mające ograniczyć dopływ promieni słonecznych do wnętrza. Nie było tu mowy o dźwiganiu konstrukcji budynku, a lekkość i finezja konstrukcji Supersamu była jego największym atutem. Konstrukcja dachu nie wytrzymała prowadzonych wówczas prób obciążeń. W konsekwencji zamiast żelbetu pokryta została deskami, osłoniętymi blachą cynkową na zewnątrz i sufitem z pokładówki świerkowej od wewnątrz. Użycie drewna jako okładziny konstrukcji stalowej wymagało spełnienia norm przeciwpożarowych. Aby je spełnić stworzono pierwszy krajowy bezbarwny lakier ognioodporny, który pokrywał sufit do końca istnienia hali. Po raz pierwszy na szeroką skalę wykorzystano aluminium (drzwi, ściany osłonowe i wyposażenie wnętrza). Gigantyczne łuki dachu spełniały jednocześnie rolę przewodów wentylacyjnych. Na potrzeby Supersamu polskim hutom udało się po raz pierwszy odlać szyby o grubości 16 mm, powierzchni tafli 8 m2 i ciężarze blisko 400 kg [2].

Forma zewnętrzna pawilonu ozdobiona została rzeźbiarsko potraktowaną fałdą dachu, zaprojektowaną do oglądania z pobliskich wysokich budynków. Otwarty na południe teren przed Supersamem miał zostać ozdobiony swobodnie ukształtowaną taflą wody, otoczoną zielenią. Przed budynkiem miał stanąć podświetlany neonami, tzw. akcent reklamowy i przewidywano możliwość umieszczenia napisów neonowych na płaszczyznach ściennych w górnej partii budynku [2]. Supersam to jeden z najlepszych przykładów powojennego modernizmu i jeden z najciekawszych przykładów architektury użytkowej Warszawy [6]. Zarzutem był jedynie braku parkingu przy hali [11].

W obiekcie na dział handlowy składała się sala samoobsługowego sklepu spożywczego o powierzchni 1100 m2, sala sklepu z artykułami gospodarstwa domowego o powierzchni 500 m2, zaplecza obu sklepów (magazyny, chłodnie, rozbieralnie mięsa, paczkownie, palarnia kawy, biura, pomieszczenia sanitarne o łącznej powierzchni 1000 m2). Dział gastronomiczny tworzyła sala baru szybkiej obsługi systemu szwedzkiego (bar Frykas o 175 miejscach, w którym mogło posilić się 2500-3000 osób dziennie [33]) o powierzchni 400 m2, sala baru kawowego na 25 miejsc siedzących o powierzchni 100 m2, zaplecze produkcyjne (kuchnia wraz z zapleczem, garmażernia, ciastkarnia, chłodnie, magazyny, pomieszczenia socjalne pracowników) o łącznej powierzchni 800 m2 [2]. Działała tu również własna piekarnia typu Liliput [33].

W Supersamie znajdowały się pierwotnie dwie duże kompozycje autorstwa Gabriela Rechowicza. W samoobsługowym barze Frykas znajdowała się wielka płaszczyzna abstrakcyjnego malarstwa ściennego, wprowadzając do wnętrza baru kolor i złudzenie większej przestrzeni. Po przejęciu baru przez restaurację McDonalds oryginalny wystrój został usunięty. W hallu głównym znajdowała się druga kompozycja, mozaikowa, wykonana z różnokolorowych otoczaków, współgrająca z surowymi, oszczędnymi płaszczyznami ścian i okien pawilonu. Również ten akcent plastyczny został wyburzony. Zniknęły też oryginalne meble sali sprzedażowej, jak i specjalnie dla Supersamu projektowane stoły, stołki i wyposażenie baru Frykas [2]. Za wystrój malarski baru kawowego odpowiadał artysta konceptualny Edward Krasiński, który pomalował pomieszczenie na czarno, zostawiając jedynie na ścianie mały czerwony pasek, charakterystyczny dla jego twórczości [6].

Budowa dwukondygnacyjnej budowli wystartowała w 1960 roku [12]. 6 czerwca 1962 roku otworzono Supersam i tym samym był to pierwszy wielki sklep samoobsługowy w Warszawie [33]. Uroczystemu otwarciu towarzyszyło ogromne zainteresowanie mieszkańców Warszawy oraz mediów [3]. Na otwarcie przyszły setki Warszawiaków. Mimo, że przy szklanych drzwiach czuwał milicjant tłum napierał coraz bardziej, przez co szyba rozpadła się w drobny mak [33]. Supersam stanowił wtedy absolutną nowość w sposobie i możliwościach dokonywania zakupów. Zawsze słynął z bardzo dobrego zaopatrzenia, szerokiego asortymentu towarowego i sprawnej obsługi [3]. Było dostępne mięso i bywały kurczaki z rożna. Szefem zespołu był człowiek, który miał za sobą praktykę w sklepie kolonialnym. Załoga była dumna, że pracuje w Supersamie [7]. Wielkie wrażenie po otwarciu robiła mnogość kas, specjalne chłodnie, do których towar sam wpadał czy zastosowane w Supersamie po raz pierwszy wózki na kółkach [6]. W panującym tłoku ludzie wykradali sobie artykuły z koszyków [13]. Atrakcją była nawet kolejka po wózki, gdyż nad kolejką wisiał telewizor z kamerą i można było siebie oglądać [14].

Mankamentem Supersamu był cieknący dach. Z tego powodu w piwnicy stała woda, ale tam nikt nie zaglądał prócz zatrudnionych. Po drugiej stronie ulicy znajdował się dział zamówień Supersamu. Wejście na zaplecze było w bramie kamienicy [45].

Od obiektu pochodzi nazwa podobnych placówek charakterystycznych dla drugiej połowy okresu PRL [1]. W latach 80-tych XX wieku Supersam uruchomił własną wymianę zagraniczną i sprowadzał całymi wagonami atrakcyjne towary [3]. W okresie koniunktury był odwiedzany przez 30 tysięcy klientów dziennie. Opowiadano o nim anegdoty i tworzono dowcipy. W Supersamie kręcono też filmy, m.in. komedię „Dzięcioł” Jerzego Gruzy i „Lekarstwo na miłość” Jana Batorego [8].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Projekt Supersamu

[1960] Projekt Supersamu (źródło)

Schemat naprężeń

[1960] Schemat naprężeń (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Budowa

[1961] Budowa (źródło)

Wnętrze baru

[1962] Wnętrze baru (źródło)

Budowa

[1962] Budowa (źródło)

Budowa

[1962] Budowa (źródło)

Wejście

[1962] Wejście (źródło)

Wnętrze

[1962] Wnętrze (źródło)

Supersam - wnętrze

[1962] Supersam - wnętrze (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Neon

[1962] Neon (źródło)

Wnętrze

[1962] Wnętrze (źródło)

Antresola

[1962] Antresola (źródło)

Otwarcie

[1962] Otwarcie (źródło)

Supersam mozaika

[1962] Supersam mozaika (źródło)

Supersam budynek

[1962] Supersam budynek (źródło)

Przed otwarciem - dach

[1962] Przed otwarciem - dach (źródło)

Przed otwarciem - fasada

[1962] Przed otwarciem - fasada (źródło)

Przed otwarciem - fasada

[1962] Przed otwarciem - fasada (źródło)

Przed otwarciem - fasada

[1962] Przed otwarciem - fasada (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Budowa

[1962] Budowa (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Przed otwarciem - wnętrze

[1962] Przed otwarciem - wnętrze (źródło)

Przed otwarciem - kuchnia

[1962] Przed otwarciem - kuchnia (źródło)

Przed otwarciem - bar

[1962] Przed otwarciem - bar (źródło)

Przed otwarciem

[1962] Przed otwarciem (źródło)

Przed otwarciem

[1962] Przed otwarciem (źródło)

Przed otwarciem

[1962] Przed otwarciem (źródło)

Budowa

[1962] Budowa (źródło)

Wnętrze

[1962] Wnętrze (źródło)

Otwarcie Supersamu

[1962] Otwarcie Supersamu (źródło)

Supersam - wnętrze

[1962] Supersam - wnętrze (źródło)

Supersam - wnętrze

[1962] Supersam - wnętrze (źródło)

Widok zewnętrzny elewacji od strony południowej z barem

[1962] Widok zewnętrzny elewacji od strony południowej z barem (źródło)

Widok sali samoobsługowej z antresoli przed oddaniem

[1962] Widok sali samoobsługowej z antresoli przed oddaniem (źródło)

Supersam

[1962] Supersam (źródło)

Dach

[1962] Dach (źródło)

Otwarcie

[1962] Otwarcie (źródło)

Projekt

[1962] Projekt (źródło)

Projekt

[1962] Projekt (źródło)

Projekt

[1962] Projekt (źródło)

Projekt

[1962] Projekt (źródło)

Budynek Supersamu

[1962] Budynek Supersamu (źródło)

Budynek Supersamu

[1962] Budynek Supersamu (źródło)

Budynek Supersamu

[1962] Budynek Supersamu (źródło)

Wnętrze Supersamu

[1962] Wnętrze Supersamu (źródło)

Budynek Supersamu

[1962] Budynek Supersamu (źródło)

Budynek Supersamu

[1962] Budynek Supersamu (źródło)

Wnętrze baru

[1962] Wnętrze baru (źródło)

Wnętrze Supersamu

[1962] Wnętrze Supersamu (źródło)

Wnętrze Supersamu

[1962] Wnętrze Supersamu (źródło)

Supersam - budynek

[1963] Supersam - budynek (źródło)

Supersam - budynek

[1963] Supersam - budynek (źródło)

Supersam - budynek

[1963] Supersam - budynek (źródło)

Supersam z lotu ptaka

[1964] Supersam z lotu ptaka (źródło)

Supersam

[1964] Supersam (źródło)

Supersam

[1964] Supersam (źródło)

Dach

[1965] Dach (źródło)

Supersam na Puławskiej

[1965] Supersam na Puławskiej (źródło)

Supersam na Puławskiej

[1965] Supersam na Puławskiej (źródło)

Super Sam przy ulicy Puławskiej

[1965] Super Sam przy ulicy Puławskiej (źródło)

Dach

[1966] Dach (źródło)

Baner reklamowy

[1966] Baner reklamowy (źródło)

Kobieta handlująca baziami przed budynkiem Supersamu

[1966] Kobieta handlująca baziami przed budynkiem Supersamu (źródło)

Wejście do supersamu

[1967] Wejście do supersamu (źródło)

Frykas - bar szybkiej obsługi

[1967] Frykas - bar szybkiej obsługi (źródło)

Supersam - wnętrze

[1967] Supersam - wnętrze (źródło)

Fasada Supersamu

[1969] Fasada Supersamu (źródło)

Frykas

[1970] Frykas (źródło)

Supersam z lotu ptaka

[1970] Supersam z lotu ptaka (źródło)

Kadr z filmu Dzięcioł

[1970] Kadr z filmu Dzięcioł (źródło)

Kadr z filmu Dzięcioł

[1970] Kadr z filmu Dzięcioł (źródło)

Pawilon

[1972] Pawilon (źródło)

Supersam w tle

[1973] Supersam w tle (źródło)

Pawilon

[1975] Pawilon (źródło)

Wnętrze Supersamu

[1975] Wnętrze Supersamu (źródło)

Mozaika

[1980] Mozaika (źródło)

Wnętrze

[1980] Wnętrze (źródło)

Przemiany 1989-2000:

W 1994 roku McDonalds otworzył w miejscu baru restaurację [13]. Podczas przebudowy obniżono sufit [13], a dekoracje artystyczne zniknęły ze ścian [6].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Prace rozbiórkowe

[1995] Prace rozbiórkowe (źródło)

Szyld

[1995] Szyld (źródło)

XXI wiek:

Początek XXI wieku to koniec istnienia Supersamu. Budynek, który miał stać 10 lat przetrwał 44 lata [3]. W 2005 roku okazało się dość niespodziewanie, że budynek jest w złym stanie technicznym [10]. Ekspertyza zespołu prof. Kazimierza Szulborskiego z Politechniki Warszawskiej stwierdziła, że 15 kabli sprężających wykonanych z wiązek stalowych drutów jest skorodowanych w zakresie 20-60%. Dwa kable zostały zerwane, albo ich montaż został źle wykonany [34].

Opinia publiczna protestowała przeciwko rozbiórce. Historyk sztuki Paweł Giergoń rozkręcił akcję obrony Supersamu. Powstał wniosek, aby obiekt umieścić w rejestrze zabytków [8]. Pomysły odrzucono i zdecydowano się na rozbiórkę. Aby uspokoić opinię publiczną wymyślono, że Supersam zostanie przeniesiony i złożony na terenie Politechniki Warszawskiej przy ul. Poleczki. Nie zostało to jednak zrealizowane.

Najpierw zamknięto sklep samoobsługowy, a nieco później również restaurację McDonalds (która początkowo protestowała przeciwko wyburzeniu). W drugiej połowie 2006 roku hala została rozebrana. Do czasu rozpoczęcia budowy wysokościowca można było zobaczyć resztki środkowej części budynku [10], które pozostały nieco dłużej jako magazyny [37]. W 2009 roku otwarto Supersam w tymczasowej lokalizacji przy metrze Wilanowska [1]. Do hali udało się przenieść niemal całą ekipę i część urządzeń [4]. Po wybudowaniu CH Plac Unii Spółdzielnia "Supersam" posiada trzy placówki handlowe w Warszawie [3].

W 2006 roku pawilon Supersamu został wyburzony [11]. Spółdzielcy, do których należał sklep i teren doszli do wniosku, że należy zbudować tu nieduży dom towarowy, a nad częścią handlową umieścić biura [32]. Działkę kupiła firma BBI Development NFI SA z Poznania [14]. Konsorcjum stworzyli: Spółdzielnia Spożywców Supersam, fundusz inwestycyjny BB Investment oraz spółka developerska Juvenes [32].

Do konkursu na zagospodarowanie placu zaproszonych zostało pięć pracowni architektonicznych, w tym JEMS Architekci i Kuryłowicz & Associates. Architekci mieli odwołać się do planowanego projektu gmachu Polskiego Radia [11]. Zwyciężyła pracownia Kuryłowicz & Associates [13]. Architekci zaproponowali 22-kondygnacyjną, srebrzystą, trójkątną wieżę, otoczoną trójkątnym pierścieniem trzech niższych sześciopiętrowych budynków. Wszystkie budynki mają srebrzyste elewacje, a dwa najniższe piętra zostały obłożone polerowanym czarnym granitem z frezowanym rzeźbiarskim wzorem. Niższe budynki przykryto szklanym dachem, łączą je także piesze kładki [39]. II miejsce w konkursie zajął projekt Bulanda Mucha Architekci [38]. Architekci zaprojektowali wieżę wyglądającą jak nierówno posklejane trzy płaskie pudełka [39].

W 2009 roku flamandzki deweloper Liebrecht & wooD podpisał list intencyjny z inwestorem kompleksu, firmą BBI Development. W 2010 roku Liebrecht & wooD utworzył fundusz inwestycyjny o kapitale 100 mln euro [40]. Całkowity koszt budowy oszacowano na 300 mln euro [16].

Budowa ruszyła w trzecim kwartale 2010 roku, a zakończyła się w czwartym kwartale 2013 roku. Generalnym wykonawcą inwestycji była firma Warbud z Warszawy [25]. W trakcie budowy był to największy wykop w stolicy, w którym zmieściłaby się stacja metra Centrum. Budowę osłonięto ścianami szczelinowymi sięgającymi 53 m poniżej poziomu gruntu, czyli wysokości budynku PAST-y. Płyta fundamentowa powstała w latach 2011-2012 [42]. Na budowie pracowało pięć żurawi wieżowych. W najbardziej zaawansowanej fazie prac dwa z nich miały 100 metrów wysokości [43]. Do końca 2012 roku powstała 23-kondygnacyjna wieża, która rosła w tempie jednej kondygnacji na półtora tygodnia. Na budowie pracowało 380-600 robotników [44].

Podczas budowy pojawiły się głosy sprzeciwu, że projekt jest za wysoki i niszczy widok na Belweder od strony Łazienek Królewskich [23]. Wyspecjalizowany gang próbował też ukraść koparkę. Obserwujący zajście policjanci postanowili ją zatrzymać. Złodzieje uciekali maszyną pod prąd ulicą Waryńskiego i Trasą Łazienkowską. Złodieje, widząc wyprzedzające go radiowozy, próbowali je staranować, a funkcjonariusze musieli użyć broni [26]. W październiku 2013 roku ukończono inwestycję [14]. Koszt wyniósł 276 mln zł, z czego 56 mln pochłonęła budowa części podziemnej [44].

Plac Unii otrzymał tytuł Top Inwestycje Komercyjne w Przestrzeni Miejskiej 2014 [25]. W grudniu 2014 roku Grupa Liebrecht & wooD i BBI Development SA sprzedała kompleks za 226 mln euro firmie Invesco Real Estate [25].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Front i parking

[2005] Front i parking (źródło)

Wejście

[2005] Wejście (źródło)

McDonalds

[2005] McDonalds (źródło)

Obszar Supersamu

[2005] Obszar Supersamu (źródło)

Wejście

[2005] Wejście (źródło)

Front

[2005] Front (źródło)

Wejście

[2005] Wejście (źródło)

Dach

[2005] Dach (źródło)

Wnętrze

[2005] Wnętrze (źródło)

Dzień przed zamknięciem

[2006] Dzień przed zamknięciem (źródło)

Supersam

[2006] Supersam (źródło)

McDonalds

[2006] McDonalds (źródło)

Supersam przed zamknięciem

[2006] Supersam przed zamknięciem (źródło)

Supersam przed zamknięciem

[2006] Supersam przed zamknięciem (źródło)

Parking

[2006] Parking (źródło)

Wnętrze

[2006] Wnętrze (źródło)

Wyburzanie

[2006] Wyburzanie (źródło)

Wyburzanie

[2006] Wyburzanie (źródło)

Wyburzanie

[2006] Wyburzanie (źródło)

Pawilon Supersamu

[2006] Pawilon Supersamu (źródło)

Dach

[2006] Dach (źródło)

Dach

[2006] Dach (źródło)

Wnętrze

[2006] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2006] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2006] Wnętrze (źródło)

Projekt konkursowy biurowca

[2007] Projekt konkursowy biurowca (źródło)

Projekt konkursowy biurowca

[2007] Projekt konkursowy biurowca (źródło)

Projekt konkursowy biurowca

[2007] Projekt konkursowy biurowca (źródło)

Projekt konkursowy biurowca - makieta

[2007] Projekt konkursowy biurowca - makieta (źródło)

Wizualizacja biurowca Plac Unii

[2007] Wizualizacja biurowca Plac Unii (źródło)

Wizualizacja projektu z II miejsca

[2007] Wizualizacja projektu z II miejsca (źródło)

Supersam przed wyburzeniem

[2008] Supersam przed wyburzeniem (źródło)

Wizualizacja biurowca Plac Unii

[2008] Wizualizacja biurowca Plac Unii (źródło)

Supersam przeniesiony na róg. ul. Puławskiej

[2010] Supersam przeniesiony na róg. ul. Puławskiej (źródło)

Pozostałości

[2010] Pozostałości (źródło)

Pozostałości

[2010] Pozostałości (źródło)

Początek budowy

[2010] Początek budowy (źródło)

Budowa biurowca

[2010] Budowa biurowca (źródło)

Wizualizacja dachu

[2010] Wizualizacja dachu (źródło)

Budowa w miejscu Supersamu

[2011] Budowa w miejscu Supersamu (źródło)

Budowa biurowca Plac Unii

[2011] Budowa biurowca Plac Unii (źródło)

Budowa

[2011] Budowa (źródło)

Budowa

[2011] Budowa (źródło)

Budowa

[2011] Budowa (źródło)

Budowa

[2011] Budowa (źródło)

Budowa - montaż kotw w ścianie szczelinowej

[2011] Budowa - montaż kotw w ścianie szczelinowej (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - prace w podziemnej części

[2011] Budowa - prace w podziemnej części (źródło)

Budowa - zbrojenie

[2011] Budowa - zbrojenie (źródło)

Budowa - zbrojenie

[2011] Budowa - zbrojenie (źródło)

Budowa

[2011] Budowa (źródło)

Budowa CH Plac Unii

[2012] Budowa CH Plac Unii (źródło)

Budowa biurowca Plac Unii

[2012] Budowa biurowca Plac Unii (źródło)

Budowa biurowca Plac Unii

[2012] Budowa biurowca Plac Unii (źródło)

Budowa biurowca Plac Unii

[2012] Budowa biurowca Plac Unii (źródło)

Konstrukcja i lokalizacja żurawi

[2012] Konstrukcja i lokalizacja żurawi (źródło)

Wizualizacja

[2012] Wizualizacja (źródło)

Wizualizacja

[2012] Wizualizacja (źródło)

Wizualizacja

[2012] Wizualizacja (źródło)

Budowa

[2012] Budowa (źródło)

Budowa

[2012] Budowa (źródło)

Budowa

[2012] Budowa (źródło)

Budowa

[2012] Budowa (źródło)

Budowa

[2012] Budowa (źródło)

Galeria Plac Unii

[2013] Galeria Plac Unii (źródło)

Budowa biurowca Plac Unii

[2013] Budowa biurowca Plac Unii (źródło)

Otwarcie CH Plac Unii

[2013] Otwarcie CH Plac Unii (źródło)

Widok z ul. Puławskiej

[2013] Widok z ul. Puławskiej (źródło)

Fasada

[2013] Fasada (źródło)

Elewacja

[2013] Elewacja (źródło)

Wejście

[2013] Wejście (źródło)

Wejście do galerii handlowej

[2013] Wejście do galerii handlowej (źródło)

Galeria handlowa

[2013] Galeria handlowa (źródło)

Galeria handlowa

[2013] Galeria handlowa (źródło)

Recepcja

[2013] Recepcja (źródło)

Biura

[2013] Biura (źródło)

Centrum handlowe - wnętrza

[2013] Centrum handlowe - wnętrza (źródło)

Centrum handlowe - wnętrza

[2013] Centrum handlowe - wnętrza (źródło)

Centrum handlowe - wnętrza

[2013] Centrum handlowe - wnętrza (źródło)

Wnętrze

[2013] Wnętrze (źródło)

Budowa

[2013] Budowa (źródło)

Budowa

[2013] Budowa (źródło)

Budowa - dach

[2013] Budowa - dach (źródło)

Budowa

[2013] Budowa (źródło)

Budowa z lotu ptaka

[2013] Budowa z lotu ptaka (źródło)

Zielone to wejścia jedynie z zewnątrz, niebieskie to wejścia alternatywne z zewnątrz

[2013] Zielone to wejścia jedynie z zewnątrz, niebieskie to wejścia alternatywne z zewnątrz (źródło)

Finalizacja budowy

[2013] Finalizacja budowy (źródło)

Budowa

[2013] Budowa (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Przejście

[2013] Przejście (źródło)

Budowa chodnika

[2013] Budowa chodnika (źródło)

Budowa chodnika

[2013] Budowa chodnika (źródło)

Wykończenie

[2013] Wykończenie (źródło)

Wykończenie

[2013] Wykończenie (źródło)

Wykończenie

[2013] Wykończenie (źródło)

Wejście

[2013] Wejście (źródło)

Sufit

[2013] Sufit (źródło)

Galeria

[2013] Galeria (źródło)

Galeria

[2013] Galeria (źródło)

Galeria

[2013] Galeria (źródło)

Plan - Budynek A

[2014] Plan - Budynek A (źródło)

Plan - Budynek A

[2014] Plan - Budynek A (źródło)

Plan - Budynek B

[2014] Plan - Budynek B (źródło)

Plan - Budynek C

[2014] Plan - Budynek C (źródło)

Inwestycja Plac Unii

[2014] Inwestycja Plac Unii (źródło)

Inwestycja Plac Unii

[2014] Inwestycja Plac Unii (źródło)

Inwestycja Plac Unii

[2014] Inwestycja Plac Unii (źródło)

Parking

[2014] Parking (źródło)

Parking

[2014] Parking (źródło)

Supersam

[2014] Supersam (źródło)

Galeria handlowa

[2014] Galeria handlowa (źródło)

Wejście

[2014] Wejście (źródło)

Wjazd

[2014] Wjazd (źródło)

Wjazd

[2014] Wjazd (źródło)

Plac Unii - biurowiec

[2015] Plac Unii - biurowiec (źródło)

Kompleks handlowo-biurowy Plac Unii

[2016] Kompleks handlowo-biurowy Plac Unii (źródło)

Kompleks handlowo-biurowy Plac Unii

[2016] Kompleks handlowo-biurowy Plac Unii (źródło)

Model

[2016] Model (źródło)

Wejście

[2016] Wejście (źródło)

Budynek

[2016] Budynek (źródło)

Centrum handlowe - plany -1

[2017] Centrum handlowe - plany -1 (źródło)

Centrum handlowe - plany 0

[2017] Centrum handlowe - plany 0 (źródło)

Centrum handlowe - plany +1

[2017] Centrum handlowe - plany +1 (źródło)

Centrum Plac Unii

[2017] Centrum Plac Unii (źródło)

Opis przygotowano: 2017-07