Dom Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych ILW-B


Dom Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych ILW-B

Kamienica powstała w okresie międzywojennym i była wówczas bogato zdobiona. Została jednak zniszczona i odtworzona w uproszczonym zakresie (pozostała jedynie rzeźba daniela). Podczas okupacji znany scenograf Iwo Gall prowadził tu w swoim mieszkaniu tajne warsztaty teatralne.

rzeźbarzeźbazabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejska

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Juliana Smulikowskiego, ulica Tamka
  • Rok powstania:  1934-1937
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   15 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  funkcjonalizm
  • Związane osoby: Gall Iwo, Klukowski Józef, Pniewski Bohdan, Rzecki Stanisław

Opis urbanistyczny:

Dom mieszkalny Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (ul. Tamka #5) powstał według projektu Bohdana Pniewskiego. Jest to obiekt narożny, który tworzą pięciokondygnacyjna część od ul. Tamka i czterokondygnacyjna część od ul. Smulikowskiego. Obie części zazębiają się, tworząc od ul. Tamka wykusz. Wejście do budynku prowadzi od ul. Smulikowskiego. Elewacje na parterze są obłożone płytami z piaskowca. Elewację powyżej parteru wykończono tynkiem, w którym wyrobiono linearne podziały imitujące okładzinę kamienną. Niewykończony jest pas poniżej okien pierwszego piętra od strony ul. Smulikowskiego (ze ściany wystają metalowe kotwy) oraz elewacja wykusza przy ul. Tamka [1].

Kamienica powstała w nurcie romantycznego funkcjonalizmu [2]. Została ozdobiona dekoracją rzeźbiarską Stanisława Rzeckiego i Józefa Klukowskiego [3]. Na ścianie przejazdu znajduje się płyta z piaskowca z inicjałami Pniewskiego (pisany antykwą inicjał wiązany w zwierciadlanym odbiciu [2]). Na wykuszu znajduje się płyta z [1] płaskorzeźbą daniela [12] (jelonka) autorstwa Klukowskiego (z wyrytym w lewym górnym rogu nazwiskiem autora) [1], będąca symbolem tego domu. Oryginalna jest żeliwna tabliczka adresowa widniejąca na bramie, pochodząca z czasów budowy kamienicy [4] oraz kute lampy w sieni [2].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:

W połowie XIX wieku miejsce to znajdowało się w nurcie Wisły, a pod koniec XIX wieku była tu posesja z niewielkim obiektem, np. garażem.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zabudowania

[1900] Zabudowania (źródło)

Okres międzywojenny:

Dom mieszkalny wzniesiono w latach 1937–1938 (1934-[4]). Znajdował się wówczas pod adresem ul. Tamka 7 [1].

Pierwotnie fasada była w całości obłożona kamieniem, którego zużyto 716 m2. Wykorzystano również 26 metrów bieżących gzymsu blokowego z kamienia szydłowieckiego. W bramie zastosowano kamień szydłowiecki oraz 10 m2 bloków łukowych. Do obłożenia elewacji podwórza zastosowano piaskowiec oraz tynki zewnętrzne półcementowe ze szlichtą wapienną. Ściany na tarasie i nad dachem wykończono terrazytem. W obiekcie wykonano prostokątne rynny z blachy cynkowej pomiedziowanej [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zabudowania

[1935] Zabudowania (źródło)

Podczas budowy

[1937] Podczas budowy (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Podczas okupacji mieszkała tu pielęgniarka Irena Romanowska, w której mieszkaniu przechowywano broń, przez pewien czas działała u niej radiostacja, obywały się tajne spotkania [10].

W kamienicy mieszkał słynny grafik, malarz i scenograf Iwo Gall wraz z żoną Haliną. W czasie okupacji prowadził w mieszkaniu konspiracyjne dramatyczno-teatralne Studio Iwo Galla [8]. Iwo mieszkał od strony ul. Smoluchowskiego. W 1941 roku padły pierwsze prośby o udzielanie lekcji. Ostatecznie sformował się spory zespół: Hanna Sewer (zapoczątkowała przyszłe „Studio Iwo Galla”), Renata Kossobudzka, Jadwiga Karczewska, Maryla Kochańska, Maria Zakrzewska, Krystyna Dłuszyńska, Barbara Fijewska, Wanda Maliszewska, Stanisława Gromadzka, Zofia Perczyńska, Diana Srzednicka, Melania Klaczyńska, Joanna Siebauer, Nina Januszewska, Sylwia Łakomska, Barbara Krafftówna i Danuta Mancewicz, Bohdan Fidziński, Leopold Maliszewski, Włodzimierz Kwaskowski, Jerzy Michalewicz, Maciej Maciejewski, Wiktor Arnoldt. Ponadto Iwo kształcił jeszcze siedmiu młodych architektów [9].

Dom wedle rozporządzeń niemieckich władz musiał mieć dozorcę. Ponieważ był własnością Izby Lekarskiej, rolę tę przejął administrator z ramienia Izby, inż. Kazimierz Kierzkowski. Ten wiedział o prowadzeniu studio i dawał znać o każdym zjawieniu się Niemców. Praca artystów rozpoczynała się o 8:00 rano i trwała przez cały dzień niemal aż do godziny policyjnej. Uczestnicy zajmowali się dykcją, czytaniem głośnym, analizą tekstu i próbami scenicznymi. W listopadzie 1943 roku odbył się pierwszy pokaz fragmentów dzieł, a później kolejne m.in. w mieszkaniu państwa Zabielskich piętro niżej [9].

1 września 1944 roku na budynek spadło siedem bomb burzących i kilkadziesiąt zapalających. Do 3 września walczono z pożarem, jednak ostatecznie opuszczono piwnice i sutereny [11].

Odbudowa stolicy:

Po wojnie od ul. Tamka ocalała część do drugiego piętra, a od ul. Smulikowskiego do trzeciego piętra, przetrwała również żelbetonowa klatka schodowa. Obie części były osłonięte prowizorycznym dachem. W 1947 roku zarząd nad budynkiem przejęła Polska Kasa Oszczędności, jako likwidator przedwojennego właściciela. Planowano odbudowę elewacji w pierwotnym kształcie, jednak z braku środków płyty odtworzono jedynie na parterze, a pokrytą tynkiem górną część odcięto gzymsem [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budynek po zniszczeniach

[1945] Budynek po zniszczeniach (źródło)

Zniszczenia powojenne

[1945] Zniszczenia powojenne (źródło)

Projekt odbudowy

[1948] Projekt odbudowy (źródło)

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Przemiany 1989-2000:

Od 1989 roku w lokalu nr 10 funkcjonowało biuro firmy stolarskiej Koszpol [7]. W 1995 roku w budynku znajdowała się siedziba i klub środowiskowy Powiślańskiej Fundacji Społecznej [6].

XXI wiek:

Podczas Święta Ulicy Smulikowskiego w 2008 roku przygotowano w bramie wystawę prac Stanisława i Bogny Hiszpańskich [5].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom

[2008] Dom (źródło)

Tamka 5 - wnętrze

[2010] Tamka 5 - wnętrze (źródło)

Tamka 5

[2018] Tamka 5 (źródło)

Tabliczka adresowa

[2018] Tabliczka adresowa (źródło)

Jelonek

[2018] Jelonek (źródło)

Fasada od ul. Tamka

[2018] Fasada od ul. Tamka (źródło)

Fasada od ul. Smulikowskiego

[2018] Fasada od ul. Smulikowskiego (źródło)

Opis przygotowano: 2020-04