Cmentarz Staroobrzędowców na Kamionku


Cmentarz Staroobrzędowców na Kamionku

Dzisiaj przy ul. Grochowskiej 307 znajduje się niewielki zadrzewiony skwer oraz pawilon usługowy. Jednak od XIX wieku aż do lat 60-tych XX wieku był tu cmentarz staroobrzędowców, na którym znajdowały się charakterystyczne pomniki w kształcie trumien. Jednak decyzją władz Warszawy został on zlikwidowany (a nagrobki przeniesiono na Wolę) i jedynym jego wspomnieniem jest tablica.

dostępne całodobowodostępne całodobowoparkparktablica pamięcitablica pamięci

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Grochowska
  • Rok powstania:  1875-1875
  • Obszar MSI:  Kamionek
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  angielski (krajobrazowy)
  • Związane osoby:

Opis urbanistyczny:

W miejscu zlikwidowanego cmentarza staroobrzędowców (starowierców, raskolników, bezpopowców) na Kamionku przy ul. Grochowskiej #307 (dawniej ul. Grochowskiej 73 [5]) znajduje się niewielki skwer. Obecnie są tam alejki i drzewa, głównie klony i nieco wiązów.

Obecnie w miejscu dawnej bramy cmentarza stoi niewielki pawilon usługowy. Przez wiele lat była tu kwiaciarnia, a od 2003 roku mieszczą się w nim usługi wulkanizacyjne [2]. To parterowy murowany budynek, wzniesiony w latach 60-tych lub 70-tych XX wieku [4].

Na początku października 2017 roku na terenie cmentarza ustawiono tablicę informacyjną przybliżającą historię nekropolii. Projekt został zgłoszony i wybrany przez mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego i miał w intencji autora Patryka Bieleckiego ochronę terenu przed planowaną zabudową [2].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:

Nie jest znana data założenia cmentarza. Często podaje się, że cmentarz został założony w 1831 roku [2]. Gdy 25 lutego 1831 roku w czasie bitwy pod Olszynką Grochowską polskie wojsko opierało się natarciu rosyjskiej armii, przez polskie linie przedarli się kawalerzyści Małorosyjskiego Pułku Kirasjerów dowodzonego przez księcia Alberta Pruskiego (Aleksandra P. Zona [2]). W rejonie, gdzie obecnie stoi Pomnik Budowniczych Szosy Brzeskiej, nastąpiła potyczka z pułkiem Jazdy Kaliskiej [3]. Wielu Rosjan wówczas zginęło.

W zbiorowej mogile przy ul. Grochowskiej złożono kilkaset ciał [3]. Podobno monumentem opiekował się później pułk dragonów, który wykupił grunt otaczający pomnik. Lokalizację pomnika kirasjerów przy ul. Grochowskiej 73 podaje ks. Wincenty Trojanowski. Jednak wiele źródeł wskazuje, że pomnik kirasjerów był na końcu wąskiego placyku na północ od dzisiejszej ul. Grochowskiej. Tym samym cmentarz położony po południowej stronie powstał najprawdopodobniej niezależnie od tego miejsca pamięci. Można go znaleźć na mapach z 1875 roku [1].

Przed 1885 rokiem kupiec Machotkin otoczył cmentarz solidnym ogrodzeniem, zamienionym przed 1893 rokiem na mur. Stopniowo nekropolia zapełniała się też nagrobkami, wśród których wyróżniał się grobowiec Machotkinów [1]. Być może to właśnie rodzina Machotkinów ufundowała cmentarz, gdyż była jednocześnie właścicielem gruntu do 1945 roku [2].

Niezależnie od wersji, na cmentarzu nie chowano zmarłych aż do 1880 roku, kiedy zaczął on funkcjonować zgodnie ze swoim przeznaczeniem [8]. Rozpoczęto wtedy pochówki rodzin rosyjskich kupców należących do wspólnoty religijnej staroobrzędowców [3]. Niektóre nagrobki miały kształt charakterystycznych dla tego wyznania trumien ułożonych poziomo [9] na wysokich katafalkach [10], wykonanych z piaskowca [7].

Ostatni odnotowany pochówek miał miejsce w 1908 roku. Stanęły wówczas trójramienne krzyże na wysokich cokołach dla rodziny Machotkinów [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Cmentarz

[1875] Cmentarz (źródło)

Okres międzywojenny:

Po 1918 roku niewielki cmentarz był przepełniony, a staroobrzędowcy chowali zmarłych na Cmentarzu Prawosławnym [3].

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Cmentarz na Kamionku przetrwał obie wojny światowe bez większych strat [2]. W 1945 roku zajmował powierzchnię 0.24 ha (można spotkać też informację o 0.4 ha) [1].

Odbudowa stolicy:


Odbudowa stolicy

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Cmentarz

[1945] Cmentarz (źródło)

Cmentarz staroobrzędowców

[1948] Cmentarz staroobrzędowców (źródło)

Czasy PRL-u:

Decyzją władz miejskich z dnia 27 lipca 1961 roku cmentarz został formalnie zamknięty i przeznaczony do likwidacji [2]. 8 mogił (kilkadziesiąt nagrobków [2]) [6] przeniesiono na Cmentarz Prawosławny na Woli, nie odtwarzając niestety ich pierwotnej formy [7]. Ekshumację wykonano do 15 sierpnia 1961 roku [5]. Groby umieszczono [2] w kwaterze nr 69 [1] w północno-zachodniej części cmentarza. Ostatnim aktem likwidacji było wyburzenie bramy wejściowej, która stała do 1970 roku [2].

W miejscu cmentarz powstał skwer, fragment terenu włączono też zapewne do terenu Fabryki Perun [1].

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:


XXI wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zakład wulkanizacyjny

[2010] Zakład wulkanizacyjny (źródło)

Tablica w miejscu dawnego cmentarza

[2017] Tablica w miejscu dawnego cmentarza (źródło)

Skwer w miejscu cmentarza

[2019] Skwer w miejscu cmentarza (źródło)

Skwer w miejscu cmentarza

[2019] Skwer w miejscu cmentarza (źródło)

Przeniesione katafalki

[2019] Przeniesione katafalki (źródło)

Teren po cmentarzu

[2020] Teren po cmentarzu (źródło)

Teren po cmentarzu

[2023] Teren po cmentarzu (źródło)

Teren po cmentarzu

[2023] Teren po cmentarzu (źródło)

Jeden z przeniesionych nagrobków

[2024] Jeden z przeniesionych nagrobków (źródło)

Opis przygotowano: 2025-07