Dom Spółdzielni Mieszkaniowej Zjednoczenie


Dom Spółdzielni Mieszkaniowej Zjednoczenie

W tej śródmiejskiej kamienicy najbardziej charakterystyczne są trójkątne wykusze. Powstała ona w okresie międzywojennym i nie uległa większym przekształceniom do chwili obecnej. Podczas II wojny światowej działała tu tajna drukarnia.

rejestr zabytkówrejestr zabytkówsklepsklepzabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejska

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Czerwonego Krzyża, ulica Dobra, ulica Stefana Jaracza
  • Rok powstania:  1926-1928
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   18 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  eklektyzm
  • Związane osoby: Collonna-Czosnowski Bronisław, Jankowski Karol

Opis urbanistyczny:

Dom Spółdzielni Budowy Własnych Mieszkań i Domków Zjednoczenie (ul. Jaracza #7 róg Dobra #4, dawniej ul. Czerwonego Krzyża 17 róg Dobra 2) powstał według projektu Karola Jankowskiego [1]. Był to sześciokondygnacyjny budynek z lokalami mieszkalnymi (14 mieszkań pięcioizbowych, 27 czteroizbowych, 20 trzyizbowych, 8 dwuizbowych, 36 jednoizbowych) oraz dodatkowymi pomieszczeniami zarządu spółdzielni, mieszkaniem dozorcy, mieszkaniem numerowej obsługującej wspólną kuchnię dla 35 pokoi kawalerskich oraz dwoma sklepami. Kubatura całości wynosiła 30175 m3, a powierzchnia użytkowa mieszkań 6517 m2. Wartość domu po wybudowaniu wyniosła 2.2 mln zł nie licząc 33.4 tys. zł wartości zakupu gruntu [10].

Najbardziej charakterystyczne są ekspresjonistyczne trójkątne wykusze [5], mające za zadanie doświetlać pomieszczenia. Zaprojektował je zapewne Bronisław Collonna-Czosnowski. Podstawy wykuszy uzyskały formę piętrzących się trójkątów [11]. Budynek ma krótszą fasadę od ul. Dobrej (siedem osi, w tym trzy wykusze) oraz dłuższą od ul Jaracza (szesnaście osi, w tym cztery wykusze). Wykusze znajdują się na wysokości od pierwszego do czwartego piętra. Na ich zwieńczeniu ciągnie się (gierowany [11]) gzyms, stanowią też podstawę balkonów ostatniej kondygnacji. Na dłuższej fasadzie są również po dwa balkony w środkowej części (na drugiej i piątej kondygnacji połączone w jeden). W trzeciej osi od prawej znajduje się przejazd bramny, a . łuk bramy jest powtórzony również w trzech innych miejscach. Mniej więcej od połowy budynku ostatnia kondygnacja jest lekko cofnięta. Charakterystyczny jest narożnik, ścięty przez pierwsze trzy kondygnacje, z balkonem na drugiej kondygnacji oraz wysuniętym wykuszem na poziomie czwartej i piątej kondygnacji. Cały budynek jest na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem.

Budynek jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków.

Obiekty, pomniki, tablice:

Na budynku znajdował się przedwojenny reper warszawski o numerze 1719 (wklęsła cecha, kulka na szczycie repera) [6]. Na piątym piętrze ukryta jest mała kapliczka z obrazem Matki Boskiej, przeniesiona tu w czasie (lub tuż po) Powstania Warszawskiego [8]. Na budynku znajduje się też od ul. Dobrej tabliczka informacyjna zamontowana między 2014 i 2017 rokiem.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:

W połowie XVIII wieku był tu brzeg Wisły. Teren ten nie był zagospodarowany, parcele przy ulicy wytyczono dopiero 1904 roku. Wytyczona tu ul. Czerwonego Krzyża powstała kilka lat wcześniej, między 1987 i 1898 rokiem (w 1951 roku została przemianowana na ul. Stefana Jaracza) [9].

Okres międzywojenny:

Spółdzielnia zjednoczenie powstała w 1925 roku i została zarejestrowana 25 marca 1926 roku [10]. Budynek powstał w latach 1926-1928 [1].

Według jednej (zapewne nieprawdziwej) z wersji słynnego tajemniczego zniknięcia Włodzimierza Zagórskiego, politycznego przeciwnika Józefa Piłsudskiego, został on zastrzelony w lokalu organizacji „Strzelec” przy Dobrej 2 [2]. Porwano go z Krakowskiego Przedmieścia i przewieziono na ul. Dobrą, gdzie obrzucano wyzwiskami, bito po twarzy, okładano szablami, przypalano skórę papierosami, cygarami oraz kłuto sztychem szabli. W torturowaniu Zagórskiego uczestniczyli ppłk. Piątkowski i Józef Beck, major Wenda, kapitanowie Kowalski, Miładowski, Myśliszewski, Płaskowski oraz Łokietek. Zagórskiego dręczono w ten sposób przez kilka dni. Podczas jednej z tych sesji generałowi udało się uwolnić i zdzielić krzesłem dwóch oprawców, według innej wersji zaatakował nawet samego obecnego tam Piłsudskiego [4].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ul. Dobra 2

[1937] Ul. Dobra 2 (źródło)

Ul. Dobra 2

[1937] Ul. Dobra 2 (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Mieszkanie Zofii ze Strzałkowskich Kilińskiej ps. „Barbara” przy ul. Dobrej 2 mieściło jedną z trzech siedzib wydawnictwa podziemnego czasopism Demokrata (pismo informacyjne) i Moskit (tygodnik humorystyczny). Pomysłowo zamaskowane piwnice mieściły stacje nasłuchowe, maszyny do pisania oraz powielacze. Kilińska wywoziła pismo z powielarni w wózku z paromiesięczną córką Ewą. Do obrony lokali zgromadzono nieco broni, przekazanej SOB po wybuchu Powstania w Getcie. Z czasem zasoby broni uzupełniono [3].

Podczas Powstania Warszawskiego sąsiednie kamienice były połączone, a na podwórku wystawiano teatrzyki kukiełkowe [12]. Podczas walk budynek nie ucierpiał znacząco.

Odbudowa stolicy:


Odbudowa stolicy

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

We wrześniu 2011 roku na rogu ul. Dobrej i ul. Jaracza funkcjonowała instalacja artystyczna, którą była budka telefoniczna, którą wypełniono kolorowymi piłeczkami do zabawy. Instalacja miała zachęcać do uwolnienia piłek. Była to jedna z jedenastu budek przekształconych w ramach projektu „Halo! Tu Warszawa”, została jednak zdewastowana w ciągu jednej nocy. Autorką instalacji była Edyta Ołdak [7].

Przy budynku do 2013 roku stał również kiosk ruchu.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budka telefoniczna

[2011] Budka telefoniczna (źródło)

Budka telefoniczna

[2011] Budka telefoniczna (źródło)

Kiosk

[2014] Kiosk (źródło)

Widok od narożnika

[2014] Widok od narożnika (źródło)

Balkony

[2017] Balkony (źródło)

Balkony

[2017] Balkony (źródło)

Wjazd bramny

[2017] Wjazd bramny (źródło)

Narożnik

[2017] Narożnik (źródło)

Fasada wzdłuż ul. Jaracza

[2017] Fasada wzdłuż ul. Jaracza (źródło)

Opis przygotowano: 2020-10