Parafia Matki Bożej Królowej Polski (ul. Rzeźbiarska #46) [2] to kompleks usytuowany wśród drzew i zieleni, oddzielony dużym placem parkingowym od domu parafialnego położonego na południu. Rosną tu charakterystyczne dla Anina wysokie sosny oraz dęby [7]. Kościół otoczony jest zielenią, na ściany wspinają się pnącza [8]. Zgodnie z zamysłem architekta kościół jest pomnikiem ofiar zbrodni niemieckiej z 27 grudnia 1939 roku [8], czego potwierdzeniem miała być tablica umieszczona na elewacji [20].

W kościele znajdują się obrazy: Jezusa Miłosiernego, ufundowanego w kwietniu 2009 roku i św. Judy Tadeusza z października 2009 roku [4]. Dzwon imienia Jana Pawła II był darem rodziny Pełków z Anina i ze Szwecji [4]. W świątyni znajdują się również tablice pamięci o. Placyda Galińskiego (poświęcona 27 listopada 2010 roku) [1] i upamiętniająca działania partyzantki Armii Krajowej [19]. Dziełem Władysława Trojana są drewniane stacje Drogi Krzyżowej [7].

Bryła

Budynki architekt ustawił na planie kwadratu wokół centralnego dziedzińca (patio). Właściwy kościół, przypominający kształtem namiot, znajduje się po południowej stronie. Od zachodu jest on połączony otwartymi arkadami z dzwonnicą [10]. Na północy znajduje się plebania, którą z kościołem połączona łączy skrzydło wschodnie, mieszczące ciągi komunikacyjne i salki katechetyczne na dwóch poziomach [7]. Patio to miejsce, gdzie stał wcześniejszy drewniany kościół [20] i wraz z głównym wejściem do kościoła jest na podwyższeniu, na które prowadzą szerokie, na całą szerokość zachodniej strony, schody. Z bocznej nawy kościoła na patio wychodzą przeszklone drzwi [7].

Właściwa świątynia jest nowoczesną budowlą z fasadą zdobioną łamanym kamieniem i wysoką ścianą od zachodu, stanowiącą tło dla wyższego od niej krzyża [8]. Jest budynkiem podłużnym, przykrytym dwuspadowym, nieregularnym dachem, z górnymi świetlikami wzdłuż kalenicy od strony południowej. Południowy bok kościoła jest najbardziej zróżnicowany, bowiem od południa boniowane łupanym piaskowcem ściany rozdziela szereg wydłużonych okien, a w połowie długości znajduje się cylindryczna boczna kaplica, nakryta stożkowatym hełmem [7]. Według projektu architekta miała być poświęcona Maksymilianowi Kolbemu i kształtem nawiązywać do bunkra, w którym poniósł on męczeńską śmierć. Kaplica miała pozostać betonowa, bez obłożenia jej kamieniem [20]. Za kaplicą znajduje się boczne wejście do kościoła, zakrystii i dolnej kaplicy Miłosierdzia Bożego [7].

Anińska świątynia od frontu przypomina kształtem namiot [10], który kojarzy się z wędrówką oraz z biblijnym Namiotem Spotkania. Najistotniejszymi elementami fasady głównej jest monumentalny, 21-metrowy, kryty miedzią krzyż oraz charakterystyczny „odwinięty” fragment ściany, sugerujący odchylanie się zasłony namiotu ku wejściu. Krzyż nie przylega do ściany, bowiem ta, jako „miękka zasłona”, nie dawałaby mu wsparcia [7]. Krzyż został zaprojektowany jako wolnostojący, jednak budowlańcy nie uwierzyli architektowi, że się utrzyma i z własnej inicjatywy przytwierdzili go grubą żelazną belką do frontowej elewacji (usuniętą w czasie wykańczania kościoła). Pęknięta ściana frontowa symbolizuje przerwane życie ludzkie, krzyż zwycięstwo nad śmiercią, a położone za nim wejście jest symbolem życia [20].

Wnętrze kościoła jest proste, świątynia ma układ bazylikowy, trójnawowy. Wykładany drewnem modrzewiowym strop podtrzymują rzędy surowych, betonowych filarów. W cylindrycznej bocznej kaplicy-bunkrze, z małymi podłużnymi oknami u góry, znalazła się kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej [7], gdyż w kwietniu 2008 roku została poświęcona Matce Bożej Królowej Polski. Inicjatorem budowy był ks. proboszcz Stanisław Markowski [4]. Położono posadzkę z szarego granitu. Górne okna biegnące pasem pod samym szczytem z prawej strony miały zostać oszklone żółtym szkłem katedralnym, troje dużych przeszklonych drzwi prowadzących na dziedziniec miało otrzymać witraże z postaciami świętych polskich, a wąskie okienka po prawej stronie witraże figuralne. Czerwonawy kolor modrzewia, żółte szkło katedralne i witraże miały wypełnić świątynię ciepłym światłem [20].

Ołtarz główny

W wystroju wnętrza dominuje ołtarz główny dłuta Władysława Trojana. Ścianę prezbiterium zdobi witraż przedstawiający krzew gorejący. Znajduje się on nad wyrzeźbionym w drewnie (lipowym [4]) retabulum, które ma formę rozłożystego drzewa. Drzewo wyrastające z tabernakulum to symbol Chrystusa dającego życie [7]. Forma ołtarza miała też symbolicznie łączyć Stary i Nowy Testament [4]. Tabernakulum ozdobione jest bursztynami i otoczone złotą aureolą. Pomysłodawcą był ks. Wiesław Kalisiak. Ołtarz powstał w latach 1988-1991 i został poświęcony podczas konsekracji kościoła [4].

Witraże

Witraże w kościele pochodzą z pracowni Teresy Marii Reklewskiej. Dziełem samej Reklewskiej jest „Krzew gorejący”, dwa zespoły okien w kruchcie, które ukazują Chrystusa i Maryję Matkę Boga, oraz witraż ze świętym Benedyktem w przedsionku bocznego wejścia do kościoła [7].

Witraż krzewu gorejącego nad ołtarzem wraz z upływem dnia zmienia barwy. Rankiem pojawiają się błękity i biele (w zwieńczeniu witraża), następnie zielenie (liście u podstawy), a końcu czerwień (języki ognia pnące się do góry). Siedem soczewkowatych form przy pionowych krawędziach, przypominające pąki tulipanów, można interpretować jako dary Ducha Świętego. O zmierzchu kolejność wygaszania kolorów jest odwrotna [7].

Południowa ściana kościoła rozdzielona jest ośmioma pionowymi oknami. Pięć z nich znajduje się przed kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej, a trzy pomiędzy kaplicą i bocznym wyjściem z kościoła. Witraże te (oraz witraże od strony patio) zostały wykonane przez Tomasza Tuszkę, ucznia Marii Teresy Reklewskiej. Pozornie ukazują one gęstwiny splątanych gałązek. Rozpoznać można liście dębu, osiki, magnolii, miłorzębu i sumaka. W listowiu ukryte zostały niewielkie scenki z Historii Świętej, tzw. Biblia Pauperum. Opowieść czyta się tu, wędrując od chóru ku prezbiterium. , Każdy witraż ma rodzinę lub osobę fundatora: Leokadię i Gabriela Sienkiewiczów, rodziny Siegów, Skrzypczaków, Kowalskich, Kaczorowskich, Julittę Sobieszczak, rodziny Niedziółków i Gójskich [7]. W każdej scence narracyjnego cyklu obecna jest Maryja [7].

Pierwszy witraż, datowany na 1986 rok, skomponowany jest w palecie błękitów, czerwieni, brązów i zieleni. Wśród liści o sercowatym kształcie są dwie tajemnice różańca: Zwiastowanie (u góry) i Nawiedzenie (u dołu, zobrazowane przez powitalny uścisk Maryi i Elżbiety). U szczytu witraża gołębica Ducha Świętego powraca do nieba. W drugim witrażu liście dębów osłaniają u dołu obraz Bożego Narodzenia. Dzieciątko leży na sianie, jego głowy dosięga promień gwiazdy betlejemskiej, a po bokach znajdują się Rodzice i zwierzęta. Na trzecim witrażu są dwa epizody: Pokłon Trzech Króli i Ofiarowanie w świątyni. Pierwsze wyobrażenie podkreślone zostało odcieniem szafiru i błękitów, drugie brązami i czerwieniami. Ekspresyjnym akcentem jest umieszczony u góry duży, pikujący, ptak. Czwarty witraż to kompozycja błękitów i zieleni. W tej scenie Znalezienia w świątyni, Jezus ukazany został w centrum na tronie, nad którym widnieje gwiazda Dawida. Uczeni w Piśmie przysłuchują się słowom Jezusa, a po prawej stronie stoją Maryja i Józef. Piąty witraż ukazuje cud w Kanie Galilejskiej. U dołu, przy okrągłym stole z siedmioramiennym świecznikiem widać młodożeńców, a nad nimi unosi się para gołębi. Czerwienie symbolizują miłość, a po przeciwnej stronie króluje błękit. Widać tam Maryję z Jezusem przed wielkimi stągwiami. W prawym dolnym narożniku umieszczona jest sygnatura artysty „Witraże wykonane w pracowni T.M. Reklewskiej projektował i malował Tomasz Tuszko [7]. Szósty witraż, z datą AD 1987 pokazuje Ukrzyżowanie i Pietę. Ukrzyżowanie pokazuje Chrystusa nieco z boku. Po lewej (od patrzącego) stronie krzyża stoi Maryja, po przeciwnej święty Jan i żołnierz trzymający lancę. Siódmy witraż przedstawia Zesłanie Ducha Świętego. Maryja ukazana jest w centrum jako Matka Kościoła pomiędzy dwoma grupami apostołów, w chwili gdy otrzymują dary Ducha Świętego pod postacią ognistych mieczy. Na górze sceny znajduje się powracająca do nieba gołębica Ducha Świętego. Na ósmym witrażu pokazana jest scena Zaśnięcia. Maryja leży na łożu, jej Syn ukazany frontalnie trzyma w rękach duszę Swej Matki w postaci małego dziecka, jak to zwyczajowo przedstawiano w średniowieczu. Wokół zebrali się przyjaciele [7].

W przedsionku bocznego wejścia do kościoła, od strony południowej jest witraż przedstawiający świętego Benedykta. Upamiętnia on wieloletnią działalność w parafii opata benedyktyńskiego, ojca Placyda Galińskiego. Witraż w formie koła wpisanego w kwadrat kojarzy się z gotyckimi rozetami. Od głównego tonda z wyobrażeniem świętego Benedykta w pracowni rozchodzą się koncentryczne okręgi. Na jednym z ostatnich okręgów, naprzemiennie z motywami roślinnymi, ukazane są najstarsze opactwa benedyktyńskie (od godziny szóstej): Tyniec, Fulda, Monte Cassino, Martin du Canigou, Abbeville, San Pedro de Roda, Cluny, Norwich i Mont Saint-Michel [7].

Po stronie północnej, od patia, dekoracja ujęta została w spokojniejszej, jesiennej tonacji brązów. Przez przezroczyste partie szkła widoczne są krzewy i sosny rosnące na zewnątrz [7].

Witraże w kruchcie nawiązują do niderlandzkich tryptyków. Boczne skrzydła nie przedstawiają scen lecz motywy ze świata przyrody. Tryptyk Matki Boskiej usytuowany jest niemal naprzeciwko ołtarza. Dominują w nim odcienie czerwieni. Tryptyk Chrystusa znajduje się na ścianie północnej, na wprost głównego wejścia do kościoła. Utrzymany jest w tonacjach szafiru i błękitu. Chrystus ukazany został jako kroczący. Włosy i szaty ma rozwiane, fałdy płaszcza odsłaniają stopy z ranami, prawa ręka uniesiona błogosławi. Zimne ognie bocznych paneli i romby symbolizują cztery żywioły lub/i cztery strony świata. Witraże dedykowane zostały fundatorom: Matka Boska pamięci Jadwigi Górskiej i rodziny Pyzińskich, Chrystus rodzinom Daszkiewiczów i Woronkiewiczów [7].

Pośrodku patio stoi kamienna figura patronki kościoła, Matki Bożej Królowej Polski, opiekuńczym gestem osłaniającej orła w koronie [7]. Figura projektu artysty Józefa „Dudka” Kenara [4] pochodzi z wcześniejszej kaplicy [10] i według projektu Z. Stępińskiego pozostała na dziedzińcu [1]. Nawiązuje formą do figur Matki Boskiej z okresu gotyku lub wczesnego renesansu [20].

4 października 2009 roku poświęcono figurę św. Franciszka z Asyżu, która stanęła na kamiennym cokole w ogrodzie parafialnym [1] przy stawie i fontannie. W parku przykościelnym znajduje się też figura św. Antoniego, którą wykonali: ks. Kazimierz Zoch-Chrabołowski i p. Rafał Kruszewski [6].

Zasadzenie przy kościele dębu katyńskiego poświęconego śp. Karolowi Świątkowi miało miejsce 7 listopada 2009 roku. Był to element akcji „Katyń. Ocalić od zapomnienia”, w ramach której na terenie kraju zostało posadzonych 21857 dębów, symbolizujących ofiary zbrodni katyńskiej w 70-tą rocznicę jej dokonania. Jeden dąb symbolizuje jedno nazwisko z listy katyńskiej [14].

13 czerwca 2010 roku ks. Stanisław Kędziora poświęcił stojący w pobliżu dębu katyńskiego kamień ks. Jerzego Popiełuszki [1]. Inicjatorami jego ustawienia byli parafianie, którym przewodzili Aldona Kraus, Maria Chodorek i Michał Nowacki. Na tablicy znalazł się napis: Zbierz się, ogarnij, dźwignij. Zacznij od nowa. Jesteś człowiekiem. Aż człowiekiem. Bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Swemu Wikaremu w roku stulecia - aninianie. 13.06.2010 [13].

Przy południowej ścianie kościoła znajduje się grób ks. Wiesława Kalisiaka [9].

Dom parafialny

W 1949 roku rozpoczęto budowę domu parafialnego [1]. Ks. Pieniążek chciał szerzyć kulturę chrześcijańską przez ruchomy obraz i zaplanował w budynku kino Wrzos [19]. Gdy w 1951 roku budynek był w stanie surowym, władze komunistyczne zarekwirowały go, przekazując w dzierżawę Zarządowi Kin. Kino Wrzos rozpoczęło swoją działalność w 1953 roku [1]. Z jednej strony było wejście do kina, a z drugiej mieszkanie organisty, wejście do sal katechetycznych do nauki religii [18] znajdujących się w piwnicy, na piętrze budynku mieściła się plebania, a na zapleczu kancelaria i biblioteka parafialna [1].

W poczekalni kina działał bufet ze słodyczami i oranżadą, ale podczas seansu nikt nie miał prawa szeleścić papierkami od cukierków, ani rozmawiać. Aby kupić bilet, wystarczyło sprzedać 5 butelek po wódce po 1 zł [15]. Przy kasach znajdowały się barierki, była też drewniana tablica z napisami "tytuł" "prod." i "od lat", a na sali bordowa kotara [18].

Budynek zwrócono parafii w 1989 roku [1]. W 2007 roku przeprowadzono remont [3]. Zaczął tu działalność Środowiskowy Dom Pomocy "Chata z pomysłami", prowadzony przez Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Upośledzeniem Umysłowym [9]. W budynku odbywają się zebrania społeczne, imprezy kulturalne i uroczystości religijne [8]. W 2015 roku odbyło się tu otwarcie Uniq Fight Club, klubu sportów walki (m.in. boksu) sfinansowanego ze środków budżetu partycypacyjnego. Klub wyposażony został w zawodowy ring oraz materace Tatami. Założycielami byli znani kick-bokserzy Kamil i Radek Paczuski [16].

Anin powstał z parcelacji lasów dóbr wilanowskich Ksawerego Branickiego. Parcelację rozpoczęto w 1904 roku. W 1910 roku Branicki podpisał akt rejentalny [1], nadając nazwę Anin (od imienia żony Anny) [3]. Zgodnie z wymogami prawa 30% gruntów trzeba było przeznaczyć na cele publiczne. Wybrano działki 110-113 i 134-137 między al. Parkową (ul. Rzeźbiarska) i al. Królewską (ul. Kajki) [20]. Początkowo Anin był osiedlem letniskowym, ale już pierwsi mieszkańcy postanowili wznieść własnymi środkami kaplicę [1]. Problemem było niechętne nastawienie prawosławnych władz rosyjskich [20]. Jeszcze na mapach z 1915 roku cały teren Anina był lasem [17].

W 1911 roku Antoni Szalla przystąpił do opracowania planu kaplicy i kosztorysu jej budowy. Jakub Pawlikowski przeznaczył plac, a Nadleśnictwo Wilanów zobowiązało się dostarczyć drewno. Budowę rozpoczęto w 1915 roku [1]. Kaplica w stylu zakopiańskim z małą wieżyczką zbudowana została z drzewa sosnowego [12]. Uroczystego poświęcenia kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej dokonał 16 maja 1916 roku proboszcz parafii w Zerzeniu (do której należał Anin), ksiądz Kajrugszto. Początkowo księża celebrowali nabożeństwa tylko w sezonie wypoczynkowym [1].

Stałe nabożeństwa zaczęły być odprawiane po I wojnie światowej, kiedy Anin przekształcił się w miejscowość podwarszawską. Pierwszym stałym kapelanem został ks. Teofil Penkala, który osiadł tu w 1925 roku ze względu na chorobę płuc. Pełnił tu posługę przez dwa ostatnie lata życia. Jego następca, ksiądz Henryk Bogacki, widząc tłumy wiernych, w 1929 roku podjął się rozbudowy kaplicy [1]. Rozbudowano ją do rozmiarów 12x10 m [19]. Ambona była przytwierdzona do jednej z sosen sadzonych jeszcze przez Branickich [19]. Wybudowano też 18-metrową wieżę z dwoma dzwonami [1].

W 1934 roku następowała dalsza parcelacja lasów [3]. Na teren sakralny hrabia Adam Branicki przeznaczył tzw. Wzgórze (Górkę [3]) Delmaka na wschód od ul. Kajki. Projekt nowej, dużej świątyni sporządził najprawdopodobniej Łukasz Wolski [20] w 1936 roku. Miał powstać tu kościół-pomnik bohaterów poległych w dwóch bitwach wawerskich podczas Powstania Listopadowego w 1831 roku. Zaczęto gromadzić środki, ale wybuch wojny uniemożliwił te plany [1].

Władze kościelne podjęły w 1942 roku decyzję o powołaniu parafii w Aninie. 1 czerwca 1942 roku uroczystego erygowania parafii Matki Bożej Królowej Polski dokonał ksiądz biskup Stanisław Gall, a pierwszym proboszczem został ksiądz Piotr Pieniążek [1].

Ks. Pieniążek po wojnie przystąpił do rozbudowy kościoła. W 1948 roku dobudowano prezbiterium i zakrystię, a w 1949 roku nawy boczne [1]. W 1955 roku proboszczem został ks. Tadeusz Zakrzewski, a w 1957 roku ks. Stefan Ulatowski [3].

Podczas obchodów 1000-lecia chrztu Polski w 1966 roku parafianie zgłosili jako votum milenijne propozycję budowy nowej świątyni. Spośród przedstawionych projektów wybrano projekt Zygmunta Stępińskiego. Pomysłem architekta było, aby kościół stał się pomnikiem ofiar mordu dokonanego przez Niemców 27 grudnia 1939 roku na ludności Wawra i Anina [1]. Cel tego wotum miała określać tablica wmurowana w ścianie kościoła od strony patio [7].

W 1973 roku proboszczem został ks. Marian Godlewski [3]. Od października 1975 roku do maja 1978 roku wikariuszem anińskiej parafii był ksiądz Jerzy Popiełuszko [1]. Podczas pracy w Aninie opiekował się ministrantami i bielankami. Mieszkał na piętrze w budynku parafialnym. Na placu koło kościoła grał z chłopcami w piłkę. Tam, gdzie tak chętnie spotykał się z młodzieżą, nieopodal dębu katyńskiego, stoi teraz głaz i tablica jego pamięci [13]. W 1976 roku proboszczem został ks. Kazimierz Zastawny, a kilka miesięcy później ks. Wiesław Kalisiak [1], który pełnił tę funkcję do 1992 roku [2].

Oficjalną zgodę na budowę uzyskano w 1974 roku [3]. Według wymagań władz świątynia nie mogła być wyższa od koron okolicznych drzew [19]. Do budowy przystąpiono w połowie 1976 roku [1], a 12 grudnia Prymas Polski Stefan Wyszyński dokonał poświęcenia kamienia węgielnego. Kierownikiem budowy kościoła był inż. Tadeusz Kaczorowski [1]. Społeczność anińska składała się na budowę (nazwiska parafian zaangażowanych w budowę zostały uwiecznione na witrażach). Niektórzy ofiarowali duże sumy. Pewna pani przez cały czas budowy prała ubrania robotników. Inżynier nadzoru poprowadził budowę nie biorąc zapłaty, a inny fachowiec wykonał ułożył dwa kilometry rur. Ktoś podrzucał zawiniątka z banknotami. Ks. Kalisiak dzięki kontaktom w Stanach Zjednoczonych otrzymywał wsparcie w dolarach (za jednego dolara można było kupić sto cegieł). Kiedy w kwietniu 1979 roku trzeba było zadaszać kościół, blacha miedziana była praktycznie niedostępna. Proboszcz napisał list do premiera Jaroszewicza, mieszkańca Anina. Kilka dni później premier zaprosił księdza do siebie, a po spotkaniu w ciągu tygodnia cały transport (16 ton blachy) znalazł się przed kościołem [19]. Kościół ukończono w ciągu czterech lat i 13 grudnia 1980 roku Arcybiskup Bronisław Dąbrowski dokonał przeniesienia Najświętszego Sakramentu ze starej kaplicy do nowego budynku [1].

Ostatnie nabożeństwo w starej, drewnianej świątyni odprawiono 21 kwietnia 1981 roku. Potem została zdemontowana [20] i przeniesiona do nowej parafii w Tarchominie-Porajach [1]. Cztery dni później został zbudowany (bez zgody), a kolejnego dnia została tam odprawiona msza [9]. Gdy na Tarchominie powstała nowa świątynia, drewniany kościół został ze względów technicznych rozmontowany [20].

13 czerwca 1992 roku, Prymas Polski Józef Glemp dokonał uroczystej konsekracji nowego kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski [1].

24 października 2006 roku zmarł ks. Wiesław Kalisiak, a jego ciało zostało pochowane przy kościele [1].

W latach 2006-2008 proboszczem parafii był ks. Stanisław Markowski, wielki miłośnik kur rasowych [12]. Na tyłach kościoła, w sąsiedztwie plebanii, zbudował zagrodę, w której biegały kury arabskie, etiopskie i zanikającej niemieckiej rasy Lakenfelder [10].

Funkcję proboszcza objął w grudniu 2008 roku ks. Marek Doszko [1].

3 maja 2008 roku poświęcono ołtarz Matki Bożej w bocznej kaplicy. Również w maju zainstalowano trzy nowe żyrandole i odmalowano wnętrze. Rok później zainstalowano nowe nagłośnienie, a w 2010 roku wykonano remont chodników wokół kościoła [1].

Około 2010 roku w głębi posesji został uregulowany i powiększony zbiornik wodny, wcześniej to było jeziorko o nieregularnym kształcie.